Rusya, bir yıl önce uluslararası yasalara aykırı bir şekilde ilhak ettiği Donetsk, Luhansk, Herson ve Zaporijya’da bu hafta sonu yerel seçimler düzenliyor. Dört bölgede de halk sandığa gitmeye başladı, oy verme işlemi bugün sona erecek. Kiev ve Batı ise bu seçime hiç sıcak bakmıyor.
Avrupa Konseyi bu hafta yaptığı açıklamada, “Bu, Rusya’nın göz ardı etmeyi sürdürdüğü uluslararası hukukun açık bir ihlalidir” dedi. Kiev’den de benzer bir açıklama geldi. Parlamento, Rusya’nın ‘etkin bir şekilde düşmanlık faaliyetlerini yürüttüğü’ bölgelerde oy kullanılmasının Ukraynalıların yaşamına bir tehdit oluşturduğunu söyledi. Ukraynalı yetkililer, diğer ülkeleri ‘sahte seçim’ olarak nitelendirdiği bu oylamanın sonuçlarını tanımamaya çağırdı.
Öte yandan Birleşmiş Milletler (BM) lideri, Batılı ülkeler ve Ukrayna, BM Güvenlik Konseyi toplantısında oylamanın meşruluğu konusunda Rusya ile tartıştı. BM Genel Sekreter Yardımcısı Miroslav Jenca seçimlerin ‘hiçbir yasal dayanağı olmadığını’ söyledi. ABD Büyükelçi Yardımcısı Robert Wood seçimlerin, ‘propagandadan başka bir şey olmadığını’ iddia etti.
İngiltere Büyükelçisi Barbara Woodward ise, ‘başkasının ülkesinde seçim yapılamayacağını’ vurgularken, Rusya’nın BM Büyükelçisi Vasili Nebenziya, Moskova’nın bir yıl önce dört bölgeyi ilhak etmesini savunarak, insanların ‘Rusya ile gelecekleri için aktif ve bilinçli bir şekilde oy kullandıklarında’ ısrar etti.
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in başbakanlığı döneminde konuşma yazarlığını yapan siyasi analist Abbas Galyamov, AP’ye değerlendirerek, Rusya’nın 18 aydır devam eden savaşta her şey yolunda gibi davranmasının önemli olduğunu belirterek, “Rus yetkililer her şey plana uygun gidiyormuş, her şey yolundaymış gibi davranmak için büyük çaba sarf ediyor. Her şey yolunda gidiyorsa siyasi sürecin de planlanana uygun giymelidir” dedi.
Bu seçim aynı zamanda gelecek yıl yapılacak ve Putin’in altı yıl daha ülkeyi yönetmek için halktan icazet isteyeceği başkanlık seçimlerinin de provası olarak görülüyor. Rusya, elektronik oylama da dahil olmak üzere yeni teknolojileri bu seçime dahil etti. Gözlemcilerin oyları tahrif etmeyi kolaylaştıracağını düşündüğü bu yeni teknolojiler gelecek yılki genel seçimlerde de kullanılabilir.
Donetsk Luhansk’takiler mutlu, Zaporijya ve Herson’dakiler değil
Seçmenler yerel yasama meclislerini seçecek ve seçilen meclisler bölge valilerini atayacak. Oy verme işlemi, Rusya’nın diğer yerel seçimleriyle aynı hafta sonuna denk getirildi. 2014’te ilhak edilen Kırım’da da federal ve yerel meclis üyeleri için oy verme işlemleri devam ediyor.
Seçimin favori ismi Putin yanlısı Birleşik Rusya Partisi olsa da Komünist Parti ve milliyetçi Liberal Demokrat Parti gibi diğer partilere de oy pusulalarında yer verildi. 2014’ten bu yana büyük bir bölümü Rusya destekli ayrılıkçıların elinde bulunan Donetsk ve Luhansk’ın bazı sakinleri için sandığa gitmekte olağandışı bir durum yok.
Mesela Luhansk’ta yaşayan 47 yaşındaki Sergey AP’ye, “Son dokuz yıldır Rusya’yla yakınlaşmaya çalışıyoruz. Hem Rus siyasetçileri de çok iyi tanıyoruz. Rusça konuşuyoruz, uzun zamandır kendimizi Rusya’nın bir parçası olarak görüyoruz ve bu seçimler hissiyatımızı teyit ediyor” dedi. Donetsk’teki seçmenlerin bazıları, Rusya’ya olan sevgilerini dile getirerek, Sergey’in duygularını paylaştıklarını gösterdi.
Herson ve Zaporijya’da ise tablo daha karanlık. Yerel sakinler ve Ukraynalı sandıklar, sandık görevlilerinin silahlı askerler eşliğinde ev ziyaretleri yaptığını ve başka başka bölgelerden getirildiğini iddia ettikleri adayları tanımadıklarını söyledi. Dinyeper’in doğu yakasındaki Herson’un Rusya’nın kontrolündeki kısmında yaşayan Konstantin, ‘yerel halkın seçimlerin hiçbir şeyi etkilemeyeceğini’ ve bunların ‘Rus propagandası amacıyla yapıldığını anladığını’ belirtti.
Zaporijya’da ise Rusya tarafından atanan Bölge Valisi Yevgeni Balitski, bölgedeki 13 cephe hattının sürekli bombardıman altında olduğunu belirtmekle birlikte tüm zorluklara rağmen Birleşik Rusya Partisi’nin ‘hak ettiği sonucu alacağını’ umduğunu dile getirdi.
‘Oy vermeyi reddedenler gözaltına alınıyor’
Bölgenin Rusya kontrolündeki Melitopol’un Ukraynalı Belediye Başkanı İvan Fedorov, yerel halkın oy kullanmaya zorlandığını iddia ederek, “Karşınızda silahlı bir kişi durup da oy vermenizi isterse hayır demeniz zorlaşır” dedi.
Fedorov’a göre oy pusulasında dört parti olmasına rağmen reklam panolarında sadece Birleşik Rusya’nın afişlerine yer veriliyor. Fedorov, “Görünüşe göre Rus yetkililer seçimlerin sonucunu zaten biliyor” dedi.
Ukraynalı başkan, savaştan önce 149 bin olan şehir nüfusunun 60 bine düştüğünü ve seçimden önceki günlerde güvenlik önlemlerinin artırıldığını söyledi. Yetkililerin sokaklarda kimlik kontrolü yaptığını belirten Fedorov, şüpheli görünen herkesin gözaltına alındığını anlattı. “İnsanlar sindirilmiş ve korkmuş halde” diyen Fedorov, “Herkes işgal altındaki bir şehirde seçim yapmanın hapishanede oy kullanmak olduğunu biliyor” diye belirtti.
Seçimleri takip eden Ukraynalı hak grubu Doğu İnsan Hakları Grubu’na göre Rus yetkililer nüfusun yüzde 80’inin sandığa gitmesini hedefliyor, sandık görevlileri kapı kapı dolaşarak insanların oy kullanmasını sağlıyor, hem Rus vatandaşlığı olanlar hem de Ukrayna pasaportu taşıyanların oy kullanmasına izin veriliyor.
Grubun koordinatörü Pavlo Lysianskyi, oy kullanmayı reddedenlerin üç ya da dört saat gözaltında tutulduğunu iddia etti. Böyle gözaltına alınan en az 104 Ukraynalı olduğu öne sürüldü.
