Fransız sömürgeciliğinden 1960’ta kurtulan Sahel kuşağındaki Batı Afrika ülkesi Burkiona Faso da Fransızca’yı resmi dil olmaktan çıkardı.
Fransa’nın yüzyıllardır en büyük sömürge alanı olan Afrika’da ülkeler Fransa ile işbirliği içinde olan hükümetlere darbelerle çalkalanırken sömürgeciliğin kültürel tarafı da her geçen gün bir hezimete uğramayı sürdürüyor. Mali’den sonra Fransızca’yı resmi dil olmaktan çıkaran Burkina Faso, Mali ve Nijer ile konfederasyon kurma hazırlığına da girişti.
Afrika’da “çihatçılara karşı operasyon” ile varlığını bir kez daha meşrulaştıran Fransa 2014’te Sahel bölgesinde Barkhane Operasyonu’na girişip Mali, Burkina Faso, Çad, Moritanya, Nijer’e binlerce asker konuşlandırmıştı.
2014’ten sonra özellikle 2023 yılı bir dizi askeri darbeye tanıklık etti ki bunlar Fransa’nın sömürgecilik düzeni nedeniyle halktan büyük destek de gördü. Askeri darbelerin ardından Fransa ile olan kültürel bağlar da bir bir yok sayılmaya başlandı. Bunun son adresi Burkino Faso oldu.
Eylül 2022’de iktidarı ele geçiren Burkina Faso Devlet Başkanı İbrahim Traore Fransızca’nın resmi dil statüsünü değiştiren anayasa değişikliğini onayladı. Anayasa değişikliğiyle “çalışma dili” olan Fransızca’nın yerine bundan böyle ulusal yerel diller resmi dil statüsü aldı. Bakanlar Kurulu açıklamasında bunun “demokratik kültürü güçlendirmek ve hukukun üstünlüğünü pekiştirmek için siyasi, idari ve kurumsal reformların başlatılmasından oluşan ana geçiş misyonlarından birini gerçekleştirmenin parçası olduğu” belirtildi.
Traore’nin iktidara gelmesinden bu yana Burkina Faso eski sömürge gücü ve tarihi ortağı Fransa’dan uzaklaşıp Afrika’daki askeri varlığı pek de yabana atılmaması gereken Rusya’ya yaklaştı.
Konfederasyon hazırlıkları
Tüm bu gelişmeler yaşanırken ABD’nin önde gelen yayın kuruluşlarından Foreign Policy dergisi Sahel askeri hükümetlerinin konfederasyon arayışını yazdı. Yazıda Burkina Faso, Mali ve Nijer’deki cuntaların siyasi, ekonomik ve savunma ittifakını güçlendirmek için bir takım anlaşmalar yapmak üzere olduğuna dikkat çekildi. Burkina Faso, Mali ve Nijer dışişleri bakanlarının Mali’nin başkenti Bamako’da yaptığı iki günlük toplantıdan bu ülkelerin konfederasyon oluşturması tavsiyesi çıktığı aktarıldı.
Toplantıda eylül ayında oluşturulan ve dışarıdan saldırıya uğrayan her ülkeye diğer ülkelerin yardım etmesini taahhüt eden yeni Sahel Devletleri İttifakı’nın ayrıntıları ele alındı.
Mali de Temmuz ayında aynı adımı atmıştı
Burkina Faso’dan önce benzer bir adım temmuz ayında Mali’den gelmişti. Mali referandumla anayasasını değiştirip Fransızca’yı resmi dil olmaktan çıkarmıştı.
Burkina Faso Rusya – Fransa çekişmesinin yeni adresiydi
Batı Afrika ülkesi Burkina Faso bir yılda sahne olduğu ikinci askeri darbeyle Rusya-Fransa’nın Mali’den sonra bölgedeki gizli çekişmesinin yeni adresi olmuştu. Batı Afrika ülkesi Burkina Faso’da yaşanan askeri darbeye destek konusunda Rusya’nın rolü henüz netleşmemiş olsa da darbeyle yönetime gelenler devrik lider Damiba’ya “karşı atağa geçme planıyla ülkedeki Fransız üssüne sığınma” suçlaması yöneltmişti.
Fransa ise söz konusu suçlamaları yalanlamıştı.
Burkina Faso’daki yeni yönetimin söz ettiği “başka ortaklar” Fransa’nın bölgedeki nüfuzunu “baltalama karşılığında” Batı Afrika ordularına silah desteği sağlamaya hazır Rusya ve güvenlik şirketi Wagner olarak değerlendiriliyordu. Batı Afrika’daki Rusya-Fransa çekişmesinin tırmandığı, en bariz örneklerinden birinin Mali olduğu belirtiliyordu.
Paris yönetiminin 2014 yılından itibaren başlattığı Barkhane operasyonunda başarısız olması ve Fransa’nın bunun üzerine Ağustos 2022’de Mali’den çekilmesiyle bölgedeki Fransız nüfuzunun gerilemekte olduğu yorumları yapılmıştı. Yarbay Damiba “Fransa’nın bölgedeki adamlarından” biri olarak öne çıkıyordu.
