Suriye’deki iç savaş Halep’ten Tel Rıfat’a ülkenin kuzeyinde yeniden alevlendi. Halep’te Türkiye’nin de terör örgütü olarak kabul ettiği Heyet Tahrir El Şam (HTŞ) öncülüğündeki muhalifler Halep’teki Esad güçlerini püskürtmeyi başardı. Öte yandan PKK’nın Suriye’deki uzantısı YPG’nin kontrolündeki Tel Rıfat da Türkiye’nin desteklediği Suriye Milli Ordusu’nun (SMO) eline geçti. SMO’nun sıradaki hedefinin YPG’nin elindeki diğer kritik yer olan Münbiç olduğu biliniyor. Sahada bunlar yaşanırken diplomasi trafiği de epey yoğundu. Mesela İran Dışişleri Bakanı Abbas Arakçi önce Suriye’ye gitti, sonra da Türkiye’ye geldi. Dışişleri Bakanı Hakan Fidan dün ABD’li mevkidaşı Antony Blinken ile telefonda görüştü.
İç savaşın yeniden harlanması bazı iddiaların dolaşmasına da neden oldu. Bunlardan sonuncusu İran destekli milislerin dün gece saatlerinde Irak’tan Suriye’ye girmesi oldu. İngiliz haber ajansı Rueters’in haberine göre bu milisler muhaliflerle savaşan Esad güçlerine destek için Suriye’nin kuzeyine doğru yolu çıktı. Reuters’e konuşan kaynak İran’a bağlı onlarca Haşdi Şabi askerinin El Bukemal kapısından Suriye’ye geçtiğini söyledi. Gelenlerin cephedekilere yardım için gönderilen takviye birlikler olduğunu söyleyen kaynak milisler arasında Kataib Hizbullah ve Fatimiyyun’un olduğunu söyledi.
Sosyal medyada da Suriye sınırından geçen İran destekli milisler olduğu söylenen bazı görüntüler paylaşılmaya başladı. Ancak Iraklı yetkililer iddiaları yalanladı. Irak İçişleri Bakanlığı Sözcüsü Mikdad Miri söz konusu görüntülerin gerçeği yansıtmadığını söyledi. İran, Suriye savaşı sırasında binlerce Şii milisi Suriye’ye göndermişti. Bu milislere ek olarak Rusya’nın havadan sağladığı destek Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad’ın isyanı bir ölçüde bastırmasını ve topraklarının çoğunu geri kazanmasını sağlamıştı.
Tel Rıfat’ta neler oldu?
Kasım 2022’de Suriye’deki durum. Harita: Mepa News
Halep muhaliflerin eline geçtikten kısa süre sonra SMO da “Özgürlük Şafağı Operasyonu”yla haritada sarı renkli Tel Rıfat’a girdi. Önce buradaki havaalanının kontrolünü ele geçirdi, sonra da bazı köyleri kontrolü altına aldı. Buradaki havaalanı Rus ordusunun helikopter üssü olarak kullanılıyordu. Barış Pınarı Harekatı sırasında Türkiye Rusya ile anlaşması sonrasında bu havaalanına dokunmamıştı. Ancak Rusya bu bölgedeki askeri üssünü boşalttı. Şimdi de SMO 24 saat dolmadan Tel Rufat’ı ele geçirdi. Son haberlere göre buradaki YPG’lilere Münbiç’e geçiş hakkı verildi.
Ancak sırada Münbiç’in olduğu tahmin ediliyor.
Türkiye’nin bu olaylardaki rolü ne?
Dışişleri Bakanı Hakan Fidan İranlı mevkidaşı Abbas Arakçi’yle bugünkü basın toplantısında “Suriye’deki olayları herhangi bir dış müdahaleyle açıklamaya çalışmak bu aşamada yanlış olacaktır” diyerek Türkiye’yi bu olaylarla bağlantısı olmadığını ima etti. “Son gelişmeler, Şam’ın kendi halkıyla ve meşru muhalefetle uzlaşı sağlaması gerektiğini bir kez daha gösteriyor” diye sözlerini sürdüren Fidan “İç savaşın daha da tırmanmasını istemiyoruz” diye konuştu. Dün ABD’li mevkidaşıyla konuştuğunda da benzer sözler söylemişti.
Fidan 30 Kasım’da TRT World Forum’da Halep’e kadar varan çatışmalara Türkiye’nin müdahil olmadığını söylemişti. Fidan “Tedbirler alınıyor. Yeni bir göç dalgasını tetikleyecek hiçbir aksiyona girişmeyiz” diye konuşmuştu.
Ancak SMO’nun YPG’nin etkili olduğu bir bölgeye girerek alması Türkiye’nin de iç savaşın harlanmasında etkili olup olmadığı soru işaretini doğurdu. Financial Times dün çıkan haberinde bu konuyla ilgili olarak Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın birçok kez Esad’la ilişkilerini normalleştirmeye çalıştığını, ancak Esad’ın bu teklifi reddettiğini yazdı. Financial Times’da yer alan habere göre bu yıl Şam ve Ankara arasındaki görüşmelere aracılık eden Iraklı yetkililer Esad hükümetinin mülteciler konusunda adım atmaya isteksiz yaklaştığını söyledi.
Fotoğraf: Abdulfettah Hüseyin – Anadolu Ajansı
Esad’ın bunun yerine muhaliflerin elindeki İdlib’i vurmayı sürdürdüğünü yazan dergi binlerce Suriyelinin bir kez daha Türkiye sınırına doğru itildiğini belirtti. Analistler Türkiye’nin HTŞ öncülüğündeki saldırıyı açıkça onaylamamış olabileceğini, ancak saldırının Ankara’nın da çıkarlarına uyduğunu ve herhangi bir müzakerede Ankara’ya daha fazla koz sağlayacağını söylüyor.
Financial Times’a konuşan Suriyeli analist Malik el Abdeh “Esad’ın yazdan beri Erdoğan’la oturup bir plan üstünde çalışma şansı vardı. Bunu siyaseten yüzünü kurtaracak şekilde müzakere etme şansı vardı ama reddetti” dedi.
Rusya Suriye’deki operasyonlarından sorumlu komutanını görevden aldı
Halep’teki olaylardan sonra Moskova’nın Suriye’deki operasyonlarından sorumlu komutan Sergey Kisel’i görevden aldığı öğrenildi. 53 yaşındaki Kisel’in görevden alındığı Rusya Savunma Bakanlığı’na yakın Telegram kanalı Rybar ile Rus bloğu Voenny Osvedomitel tarafından duyuruldu.
Teyit edilmemiş haberlere göre Kisel’in yerine Albay General Aleksandır Çayko getirildi. Savaş blogları daha önce Ukrayna’nın Harkiv bölgesinde Rusya’nın tank birliğini komuta eden Kisel’in performansı hakkında sert eleştiriler yaptı. Voenny Osvedomitel “Görünüşe göre gizli yeteneklerini Suriye’de ortaya çıkarmaları gerekiyordu ama araya yine bir şeyler girmiş” diye yazdı. Rybar ise “Bu yaklaşımın değişmesi şart. Suriye uzun zamandır özel askeri operasyon bölgesinde beceriksiz oldukları ortaya çıkan başarısız generallerin itibarlarını aklama yeri oldu” dedi.
Rybar’a göre Rusya bir noktada Ukrayna savaşından sorumlu generali Sergey Surovikin’i bile masaya sürebilir. Surovikin’in rütbesi geçen yıl Wagner bağlantısı nedeniyle düşürülmüştü.
Kremlin kısa süre önce Moskova’nın saldırıyı “Suriye’nin egemenliğinin ihlali” olarak gördüğünü söyledi. Kremlin Sözcüsü Dmitri Peskov “Suriye hükümetinin bu bölgede düzeni hızla yeniden tesis etmesini ve anayasal düzeni yeniden sağlamasını destekliyoruz” dedi.
Türkiye-Rusya-İran arasında diplomasi trafiği
İran Dışişleri Bakanı Arakçi Ankara’daki açıklamasında Suriye krizinin görüşülmesi için Türkiye, İran ve Rusya arasında dışişleri bakanları düzeyinde bir zirvenin kısa sürede toplanması gerektiğini söyledi. Arakçi ayrıca Fidan ile görüşmelerin “doğrudan, şeffaf, yapıcı ve dostça” olduğunu söyledi.
Bu arada Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve İran Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan arasında telefon görüşmesi yapıldı. Bu görüşmede iki lider, bölgedeki müesses düzenin sağlanması için Esad hükümetine “koşulsuz destek” verdiklerini söyledi. Her iki lider de Türkiye’nin katılımıyla “Astana formatı”nın sürdürülmesinin önemine vurgu yaptı.
