Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad ile Ürdün Dışişleri Bakanı Eymen el Safedi’nin pazartesi günkü görüşmesinde odak nokta yaklaşık 1.3 milyon Suriyeliye ev sahipliği yapan Ürdün’deki mültecilerin ülkelerine dönmesi oldu.
Suriye devlet haber ajansı SANA’nın haberine göre, Esad, Suriyeli mültecilerin köy ve kasabalarına güvenli bir şekilde dönmelerinin Suriye için bir öncelik olduğunu, bu dönüş için ‘temel yapının’ ve tüm biçimleriyle yeniden inşa ve rehabilitasyon gerekliliklerinin güvence altına alınması ve bu sürecin dönenlerin normal yaşamlarını sürdürebilmelerini sağlayacak normalleşme projeleriyle desteklenmesi gerektiğini vurguladı.
Suriye’nin hukuki düzeyde aldığı tüm önlemlerin mültecilerin dönüşü için en iyi ortamın sağlanmasına katkıda bulunduğunu söyleyen Esad, mülteci konusunun ‘hiçbir şekilde siyasileştirilmemesi gereken tamamen insani ve ahlaki bir mesele olduğunu’ vurguladı.
Safedi ise Ürdün’ün Suriyeli mültecilerin dönüşüne ilişkin sarf ettiği çabaları anlatarak, Arap Temas Grubu ve Birleşmiş Milletler ile koordinasyon halinde hazırlanan yeni önerileri sundu. Safedi, Ürdün’ün Suriye’de istikrarı desteklediğini ve iki ülke arasındaki işbirliğinin artacağını belirterek, mültecilerin ülkelerine dönüşünde Suriye yönetimiyle işbirliği yapmaya hevesli olduklarını aktardı.
2011’de başlayan iç savaş nedeniyle Arap Birliği’nden atılan Suriye’nin 12 yıl aradan sonra birliğe yeniden dönmesine yönelik oy kullanan Arap ülkelerinin hep birinin kendine göre niyeti vardı. Suudi Arabistan gibi Körfez ülkeleri, bölgedeki uyuşturucu kaçakçılığının önüne geçilmesi amacıyla Esad’ı hoş karşılarken, Lübnan ve Ürdün ise ülkelerindeki mülteci akınını durdurmak ve Suriyelileri ülkelerine göndermek amacıyla Esad’ın dönüşüne olumlu baktı.
Mülteciler endişeli
2017’den beri Suriye ile hızlı normalleşme adımları atan Ürdün’deki Suriyeliler, anavatanlarında devam eden şiddet ve ekonomik kriz sebebiyle ülkelerine dönmekte o kadar da hevesli değil. Özellikle 18 ila 35 yaşları arasındaki erkeklerin Esad’ın ordusuna katılması zorunlu olduğundan, bazıları çatışmaların en yoğun yerlerine gönderileceğinden korkuyor.
Ürdün Sosyal Kalkınma Bakanlığına bağlı olarak Suriyeli mültecilerin işleriyle ilgilenen Dayanışma Hayır Derneği Genel Müdürü Halid en-Nevasira, 2021’de yaptığı açıklamalarda güvenliğin yeniden tesis edilmesi halinde Suriyelilerin ülkelerine dönmeye istekli olduğunu belirtmişti. Nevasira, “Çekincelerin sebebi Esad rejiminin tavrı, çünkü ülkede hala akıbeti bilinmeyen binlerce mahpus var. Hala faili meçhul ölümler, işkence ve kaçırılma vakaları var” demişti.
Suriye’nin Arap ülkeleriyle yeniden temas kurması, ülkenin istikrarına kavuşması ve kurabileceği ticari ilişkilerle ekonomisini rahatlatması yönünde olumlu bir adım olsa da özellikle ABD, böyle bir normalleşmeye en katı çıkan ülkelerden. Suriye’nin Arap Birliği’ne yeniden alınmasından çok kısa bir süre sonra ABD’li senatörler, Esad ile normalleşen ülkelere yaptırım uygulama planı için bir araya gelmişti.
