Ukrayna savaşın başından bu yana Rusya’nın sanayi merkezini hedef alan en büyük dron saldırılarından birini başlattı. Öyle ki bu saldırılarda kullandığı bazı dronlar 800 mil (1287 km) kadar Rusya içlerine girdi, Rusya’nın en büyük petrol rafinerilerinden birini ve cephede kullanılan İran’ın Şahid insansız hava araçlarını üreten bir fabrikayı vurdu.
Saldırıların hedefi özerk Tataristan bölgesi. Moskova’nın güneydoğusundaki sanayileşmiş Tataristan savaşın başından bu yana ilk kez hedef alındı. Bölge Valisi Rüstem Minikhanov, Alabuga ve Tübenkama’daki tesislere düzenlenen dron saldırısını doğruladı ama tesislerin üretiminde ciddi hasar ya da aksama olmadığını söyledi.
Rus yetkililer ülkenin beş büyük rafinerisinden biri olan Tatneft’in günde yaklaşık 360 bin varil petrol üretim kapasitesine sahip Taneco rafinerisini vurmaya çalışan bir dronu imha ettiklerini iddia etti. Ancak İngiliz haber ajansı Reuters bölgeden gelen görüntülerde bir dronun Taneco rafinerisindeki CDU-7 birimini vurduğunu gösterdiğini yazıyor.
Alabuga’daki saldırının Şahid insansız hava araçlarının montajı için kurulmuş bir tesisi hedef aldığı belirtiliyor. Bağımsız Rus medyasına göre Moskova bu hava araçlarının montajına yardımcı olmaları için bölgedeki öğrencileri işe almıştı. Tataristan Sağlık Bakanlığı saldırıda 13 öğrencinin yaralandığını açıkladı.
İnternette yayılan videoda bir insansız uçağın Alabuga’daki fabrika alanına doğru daldığı ve binalardan birine çarparak büyük bir patlamaya yol açtığı görülüyor. Gazeteciler saldırıların fabrika sahasında öğrencilerin kaldığı yatakhaneleri vurmuş olabileceğini belirtiyor.
Drones strike Yelabuga, Tatarstan: hitting the Elaz-Nefteproduct refinery and the Shahed drone factory. Yelabuga sits 1,200 km from Ukraine’s border. pic.twitter.com/8AS1dtUCCW
— Maria Avdeeva (@maria_avdv) April 2, 2024
Ukrayna’nın dron macerası rafinerilerle sınırlı kalmayabilir
Kiev medyasında yer alan haberlerde saldırıların arkasında Ukrayna’nın askeri istihbarat teşkilatının olduğu belirtilirken üst düzey Rus yetkililer bunu “terörist saldırısı” olarak niteledi. Ukrayna son zamanlarda Rus ekonomisine darbe ve Ukrayna’nın doğusunda ilerlemeye devam eden ordusuna mühimmat sevkiyatının yapılmasını olabildiğince sınırlandırmak için Rusya’daki petrol rafinerilerini hedef alan saldırılar düzenliyor. Batı’nın ithalat yasaklarına ve fiyat sınırlamalarına rağmen Rusya, Çin ve diğer başka ülkelerle ticareti sürdürdüğü için bu yaptırımlardan Batı’nın umduğu ölçüde etkilenmiyor.
Ukrayna’nın özellikle yakıt depolama tesisleri yerine ham petrol işlenen rafinerileri vurmasının sebebi bu sayede Moskova’yı Batı teknolojisine muhtaç bırakmak. Böylelikle Rusya aradığı teknolojiyi tedarik etmekte daha da zorlanacak. Saldırıların boyutu Rusya’nın petrol ihracatına zarar vermeye başlamış gibi görünüyor. Ukrayna Rusya’nın rafinaj kapasitesinin yüzde 12’sinin devre dışı kaldığını söylerken Reuters bu oranın yüzde 14’e kadar çıktığını tahmin ediyor. Rusya da rafinaj kapasitesinin bir kısmının devre dışı olduğunu kabul ederek yurt içi yakıt fiyatlarının artmasını önlemek için benzin ihracatını geçici olarak yasakladı.
‘Rusya ABD’den Ukrayna’nın saldırılarını durdurmasını istedi’ iddiası
Uzmanlara göre en büyük endişe ise Ukrayna’nın rafinelerle yetinmeme ihtimali. Yatırım bankası RBC’ye göre Rusya’nın ham petrol ve petrol ürünlerinin ihracatının yaklaşık üçte ikisinden sorumlu en büyük bazı petrol limanları Ukrayna dronlarının menzilinde. Medyada yer alan bazı iddialara göreyse Moskova, Washington’dan Kiev’in petrol rafinerilerini hedef almamasını istedi. ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken gazetecilerin Rusya’daki saldırılarla ilgili yönelttiği bir soruya “Washington Ukrayna’nın kendi toprakları dışındaki saldırıları ne destekliyor ne de bunlara izin veriyor” dedi.
Batı’nın Ukrayna toprakları dışında gerçekleştirilen saldırılara temkinli yaklaşmasının ve Kiev’e verdikleri silahların Ukrayna dışında kullanılmasına izin vermemesinin sebebi savaşın başka bir boyuta geçme ihtimalinden endişe duymaları. Zaten Ukrayna bu nedenle savaş döneminde kendi dronlarını geliştirme konusuna öncelik vererek St. Petersburg’a, Moskova’ya kadar uzanan uzun menzilli silahlar geliştirebildi.
Ukrayna’nın insansız hava aracı programıyla ilgili bilgi sahibi bir kaynağın CNN International’a yaptığı açıklamaya göre bu dronların bazılarına yönlerini bulmaları için temel bir yapay zeka formatı entegre edilmeye başlanmış. Kaynak “Yapay zeka ile hedefin isabetli vurulma ihtimali artırılıyor. Her uçağın uydu ve arazi verilerini içeren bir terminal bilgisayarı var” dedi. Kaynağın söylediğine göre her uçuştan önce “müttefiklerle program belirleniyor ve bu sayede hedefler metrelerce yüksekten isabetlice vuruluyor.”
Rus Duması’nın Savunma Komitesi Başkanı Andrey Kartapolov “Kiev’i aldığımızda insansız hava araçlarıyla yapılan saldırılar sona erecek. Bu süreçte biz de üstümüze düşeni yaparak bu alçakça terörist saldırılarını püskürtmeye devam edeceğiz” dedi. Kremlin Sözcüsü Dmitri Peskov ise Ukrayna’nın saldırılarının altyapıya vereceği zararı “en aza indirmek için ellerinden geleni yaptıklarını” söyledi.
Rusya Savunma Bakanı Sergey Şoygu’ya göre Rusya da Ukrayna altyapısını hedef aldı ve insansız hava araçları seyir ve balistik füzeler kullanılan iki büyük saldırı dahil en az 190 saldırı yaptı. Ukraynalı yetkililere göre Rus dronları gece boyunca Dnipropetrovsk ve Kirovohrad bölgelerindeki enerji tesislerini hedef aldı.
Hak tazmin mekanizması hayata geçiriliyor
Bu arada Ukrayna, Hollanda ve Avrupa kurumlarının bakanları ve üst düzey yetkilileri dün Lahey’de bir araya gelerek Ukrayna’nın savaş hasarı tazmin mekanizmasını resmen başlattı. Bu mekanizma sayesinde Ukraynalılar savaş sırasında kaybettikleri için hak talebinde bulunabilecek. İlk etapta hedef Ukraynalıların mülk kayıplarını tazmin etmek ki bunun için 300 bin ila 600 bin arasında bir talep olması bekleniyor. Nihayetinde bu sayı 10 milyona da ulaşabilir.
Ukrayna Dışişleri Bakanı Dmitro Kuleba konferans sırasında gazetecilere açıklamasında “Bu atılan ilk önemli adım. Bugün burada Rusya’dan nasıl hesap soracağımızı tartışmakla kalmayıp, mağdur olan Ukraynalıların yararlanabileceği çok özel bir prosedür başlatmak son derece önemli” dedi.
