ABD’nin eski Başkanı Donald Trump Iowa’da pazartesi günü düzenlenen ön seçimlerde rakiplerine büyük fark attı. Böylece Cumhuriyetçilerin adayı olarak üst üste üçüncü kez büyük başkanlık yarışında yer almak için ilk adımını atmış oldu. Florida Valisi Ron DeSantis ikinci sırada yer alırken üçüncü sırayı eski Güney Carolina Valisi Nikki Haley aldı.
Iowa’da sert kış koşulları hakim olduğu için adaylar seçim öncesi son günlerde mitinglerine bekledikleri katılımı göremedi. Kar fırtınası nedeniyle bazı seçim etkinlikleri iptal edildi. Pazartesi günü ise ülkenin meteoroloji kurumu eyalette sıcaklıkların sıfırın altını göreceği konusunda uyardı. Dolayısıyla siyasetçilerin en büyük endişesi önseçime katılımın düşük olmasıydı. Korktukları da bir bakıma gerçekleşti. Katılımın 110 bin civarında olduğu bildirildi. Seçim kampanyaları sona ermeden birkaç hafta önce yapılan tahminin yarısı kadar ediyor.
Iowa küçük bir eyalet ve Beyaz Saray’dan neredeyse 1600 kilometre uzakta. Ancak bu eyalet yıllardır Amerika’nın ön seçimlerinde çok büyük rol oynuyor. Hatta eski başkan Barack Obama 2008 ön seçimlerinde Iowa’yı kazanmış olmayı “siyasi kariyerinin en iyi gecesi” diye tanımlamıştı. Mısır tarlaları ve acımasız kışlarıyla bilinen eyalet bir kampanyanın ivme yakaladığı yer ya da çökme noktası olabilir. Bunun nedeni ise The Economist’in aktardığına göre Demokratlar ve Cumhuriyetçilerin başkan adayı seçtikleri döngüde eyaletin ilk sırada yer alması, nüfusunun çoğunlukla beyazlardan oluşması ve kırsalı yansıtması. Iowa’da başarılı olan adaylar kampanyalarını ileriye taşıyacak bir ivme kazanıyor (2000’den bu yana Iowa’yı kazanan her Demokrat aday adayı partinin başkan adayı da oldu). Yani kısaca anlatmak gerekirse bizdeki İstanbul mantığı gibi.
Trump oyların yüzde 51’ini, DeSantis yüzde 21.2’sini, Haley ise yüzde 19.1’ini aldı. Amerikan haber ajansı AP’nin pazartesi gecesi yarış başladıktan sadece 31 dakika sonra duyurduğu Trump zaferi sekiz yıl önce adı oy pusulasında olsa da listelenmiş adaylardan olmadığı halde beş oy alan eski başkanın sekiz yılda geldiği noktayı gözler önüne seriyor. Seçim kampanyası boyunca göçmenleri “haşarat” olarak nitelendiren Trump Iowa zaferinin ardından yaptığı konuşmada “Artık hepimizin, ülkemizin birlik olma zamanının geldiğini düşünüyorum” dedi.
İkincilik yarışı daha rekabetliydi
Seçimden önceki son Iowa anketinden çok daha farklı bir sonuç ortaya çıktı. O ankette Trump oyların yüzde 48’ini almıştı. Gerçekteyse oyları 3 puan daha fazla. Haley’nin puanı ise anketteki beklentinin bir tık gerisinde kaldı. Bu da aslında o kadar tuhaf sayılmaz. Çünkü Iowa’daki Cumhuriyetçiler çok daha muhafazakâr ve Evanjelik Hıristiyanlardan oluşuyor. Haley ise aşırı muhafazakâr Cumhuriyetçiler tarafından ılımlı görülüyor. Haley yarışı üçüncü sırada bitirmesine rağmen DeSantis’i yok sayarak, “Iowa Cumhuriyetçiler arasındaki ön seçimi iki kişilik yarış haline getirdi” dedi.
Hatta bazı Demokratlar Haley ile Biden karşı karşıya gelse Haley’ye oy vermeyi düşünüyor. Wall Street Journal’in geçen ayki anketinde Haley-Biden yarışı senaryosunda Haley Biden’a 17 puan fark atıyor. Florida Valisi Ron DeSantis ise ankette beklenenden daha iyi bir başarı gösterdi. Zira anketteki oy oranı yüzde 16’ydı. DeSantis, Haley’ye karşı elde ettiği iki puanlık üstünlükle Trump’ın baş rakibi olma mücadelesinde çok ihtiyaç duyduğu bağış ve ivmeyi kazanabilir.
DeSantis seçimi ikinci sırada bitirmesini “başarı” olarak niteledi, “mutfak lavabosu hariç her sorunun üstesinden geldiğini” söyledi. DeSantis haber ajanslarının resmi sonuçlar gelmeden Trump’ı galip ilan etmesini eleştirerek “İnsanlar oy kullanma şansı bulamadan seçim sonucunu ilan ettiler” dedi.
Malum Trump diğer adaylara açık ara fark attığı için gözler kıyasıya giden ikincilik yarışındaydı. Şimdi sırada 23 Ocak’ta yapılacak New Hampshire ön seçimleri var. Trump’ın kampanya ekibi Haley karşıtı reklamlarla eyaleti şimdiden boydan boya doldurmuş durumda. DeSantis Iowa’da Haley’nin önünde yer alsa da daha ılımlı Cumhuriyetçilerin yaşadığı New Hampshire’de Haley’nin şansı çok daha yüksek. Anketler de bunu kanıtlar nitelikte. Trump anketlerde yüzde 40’ın üstünde bir üstünlüğe sahipken Haley yüzde 30’la onun hemen arkasından geliyor.
Trump New Hampshire’ı kazanırsa seçim takviminde yer alan ilk iki eyaleti kazanan ilk muhalif Cumhuriyetçi olacak ve tabii ilerlemesini durdurmak da diğer adaylar için her geçen hafta biraz daha zorlaşacak.
Trump’ın kampanyası nasıl ilerledi?
Trump modern dönemde Beyaz Saray’a dönmeyi amaçlayan ilk eski başkan. Tüm bu ön seçimler bittiğinde kasım ayındaki esas başkanlık seçimlerinde Biden’ın karşısına çıkan aday Trump olursa eski başkanın bir yandan seçim kampanyasını yürüttüğü, diğer yandan ise yargılandığı duruşmalar arasında mekik dokuduğu tarihi bir yarış yaşanacak. Trump gizli belgeleri usule aykırı bir şekilde evinde sakladığı, erotik film yıldızı Stormy Daniels’a ilişkilerini gizli tutması için sus payı olarak verdiği parayı seçim harcaması olarak gösterdiği, mülklerini değerinin çok üstünde gösterdiği ve 6 Ocak Kongre baskınını kışkırttığı iddiasıyla yargılanıyor.
Normal şartlarda kazanan adayın halkla daha iç içe olacağı mitingler düzenlemesi ya da eyaletteki kentleri tek tek dolaşması beklenir. Halbuki Trump, bu geleneğe meydan okuyarak son hafta eyaletteki kent ziyaretlerini hava koşullarını gerekçe göstererek iptal etti. Bununla birlikte geçen hafta New York’ta hakkında açılan davanın duruşmasına katılarak ve basın toplantısı düzenleyerek Iowa’dan daha geniş bir Cumhuriyetçi kesime hitap etti. Ayrıca Trump’ın bir diğer avantajı da şehre erkenden yatırım yapması oldu. New York Times’ın haberine göre burada büyük bir kadro oluşturan Trump, eyaletteki 1600’den fazla seçim bölgesi için 1800’den fazla kişiyi işe aldı.
Bir aday daha yarışa veda etti
Öte yandan adaylığını kendi parasıyla finanse eden girişimci Vivek Ramaswamy Trump’ın yarıştan çekilmek zorunda kalması halinde seçmenlerinin ona yöneleceği inancını bu seçim sonuçlarıyla kaybetmiş görünüyor. Yüzde sekiz ile yarışın çok gerisinde kalsa da dördüncü sırada yer alan Ramaswamy yarıştan çekildiğini ve Trump’ı desteklediğini açıkladı. Ramaswamy “Bu akşam yapmak istediğimiz sürprizi gerçekleştiremedik” dedi.
Biden ve Harris’ten tepkiler gecikmedi
ABD Başkanı Joe Biden Trump’ın Iowa seçimlerini kazanması hakkında sosyal medyadaki paylaşımında, “Olay şu: Bu seçim zaten siz ve benim aşırı MAGAcılara karşı savaştığımız bir seçim olacaktı. Dün de bu böyleydi, yarın da böyle olacak” diye yazdı ve seçim kampanyasının bağış linkini paylaştı.
ABD Başkan Yardımcısı Kamala Harris, Iowa seçimlerinden sonra yaptığı paylaşımda kadınların kürtaj olmasını güvence altına alan Roe v. Wade kararının kaldırılmasına atıfta bulunarak, “Trump Iowa ön seçimini kazandı. Roe v. Wade’in kaldırılmasına ‘mucize’ olarak nitelendiren kişi, başkanlık yarışında Cumhuriyetçilerin adayı olmaya bir adım daha yaklaştı. Tercih belli” diyerek seçmenlerden Biden’ın kampanyasına bağış yapmasını istedi.
