Türkiye ve Ermenistan arasında 2022 yılında başlayan normalleşme görüşmeleri iki yıllık aradan sonra yeniden başladı. Hatta iki ülke bazı konularda ilerleme de kaydetti. Görüşmeler Büyükelçi Serdar Kılıç ve Ermenistan Ulusal Meclisi Başkan Yardımcısı Ruben Rubinyan arasında Alican-Margara sınırında gerçekleşti. Bu Kılıç ve Rubinyan’ın şimdiye kadar bir araya geldiği beşinci toplantı.
İki ülke arasındaki diplomatik ilişkiler 1993’te Ermenistan’ın Dağlık Karabağ’ı işgal etmesi sonrası bozulmuştu. Bunun bir sonucu olarak Türkiye-Ermenistan sınırı kapatılmıştı. Yıllar sonra Azerbaycan 2020’de 44 gün süren İkinci Karabağ savaşıyla zafer kazanarak Dağlık Karabağ’ı Ermenistan’dan geri aldı. Türkiye de Azerbaycan’a özellikle Bayrak TB2 insansız hava araçları vererek savaşta avantaj kazanmasına yardımcı olmuştu.
Savaş sona erdikten iki yıl sonra Türkiye ve Ermenistan arasında normalleşme görüşmeleri başladı. Bu bağlamda dört kez bir araya gelen heyetlerin son görüşmesi 1 Temmuz 2022’de Viyana’daydı. Görüşmeler o tarihten sonra dursa da iki ülke arası doğrudan uçuşlar başlatıldı. Ayrıca sınır kapısıyla ilgili olarak sadece üçüncü ülke vatandaşları için geçerli olmak şartıyla sınır kapıları da açık kaldı.
Yeni görüşmelerde önceki toplantılarda alınan kararlar teyit edildi. Ayrıca Akyaka/Akhurik sınır kapısı bölgesel gelişmeler doğrultusunda faaliyete geçerse bölgedeki demiryolunun kullanılabilmesi için gerekli teknik ihtiyaçlar değerlendirildi. Heyetler diplomatik/resmi pasaport sahipleri için vize prosedürlerinde karşılıklı olarak kolaylık sağlanması konusunda da anlaşmaya vardı.
Görüşmede anlaşmaya varılan son madde de tam normalleşme için ön koşul öne sürülmemesi. Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan geçen hafta sınırın Ermenistan tarafında yenilenen Margara (Alican) sınır kapısını ziyaret etmişti.
Erivan ve Ankara’yı karşı karşıya getiren Karabağ düğümü
Heyetlerin görüşmesi Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın pazar günü Rize’deki bir toplantı sırasında “Biz nasıl Karabağ’a girdiysek, nasıl Libya’ya girdiysek bunun benzerini aynen İsrail’e de yaparız” demesinin ardından gerçekleşti. Azerbaycan Dışişleri Bakanlığı Erdoğan’ın sözlerine açıklık getirmek için Türk güçlerinin Dağlık Karabağ savaşına doğrudan katılmadığını belirtti. Bakanlığın yazılı açıklamasında “Türkiye ve Pakistan 2020’deki savaş sırasında Azerbaycan’a politik destek verdi ve Devlet Başkanımız İlham Aliyev onlara tekrar tekrar teşekkür etti. Ancak savaşa başka ülkelerin silahlı kuvvetleri katılmadı” dendi.
Azerbaycan’ın son olarak geçen yıl Karabağ’a düzenlediği operasyon sonrasında bölgedeki 120 bin Ermeni’nin neredeyse tamamı Ermenistan’a göç etti. Bakü her ne kadar Karabağ’ın kontrolünü 2020’deki savaşta ele geçirse de bölgedeki Ermeniler kendi içlerinde yasadışı seçimler yaparak yerel liderlerini seçiyordu. Son operasyondan sonra 90’lı yıllarda Ermenistan’a geçen tartışmalı sekiz köyden dördü Azerbaycan’a verildi.
Erdoğan’ın Azerbaycan ve Ermenistan arasındaki barış görüşmeleriyle ilgili olarak en son “Umarım Ermenistan, diasporanın kendilerini esir ettiği karanlıktan kurtulup, aydınlık yarınlar için yeni başlangıçlar yapma yolunu seçer. Fırsat kapıları sonsuza kadar açık kalmaz. Onu açık kaldığı süre içerisinde iyi değerlendirmek lazım” demişti. Son operasyonda da Erdoğan Aliyev’e destek vermişti.
