Türkiye’nin son yıllarda Afrika’da artan yatırımları ve projeleri kıtayla ilişkileri yeni bir düzeye taşıdı. Bu yatırımlar özellikle ticaret, savunma, sağlık, eğitim, enerji ve ulaşım gibi çeşitli sektörlerde.
Türkiye’nin bütün Afrika kıtası ile ticaret hacmi 2003 yılında 5.4 milyar dolar iken bu rakam 2022’de 34.5 milyar dolara yükseldi. Türkiye Afrika kıtasında toplam yaklaşık 70 milyar dolar tutarında 1150’den fazla projeye imza attı. Bu projeler özellikle inşaat, enerji ve tarım sektörlerinde yoğunlaşıyor. Türkiye Afrika’daki birçok ülkeyle serbest ticaret anlaşmaları imzalayarak ticari bağlarını güçlendirdi.
Ankara Afrika ülkelerine askeri eğitim ve teçhizat desteği de sağlıyor. Somali’de kurulan askeri üs ve güvenlik güçlerine verilen eğitim bu işbirliğinin önemli örneklerinden biri. Ayrıca Türkiye’nin silahlı insansız hava araçları (SİHA) gibi savunma sanayi ürünleri Afrika ülkeleri tarafından terörle mücadelede etkin bir şekilde kullanılıyor.
Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı (TİKA) kıtada birçok sağlık ve eğitim projesi yürütüyor. Bu projeler arasında hastane inşaatları, sağlık ekipmanları desteği ve eğitim bursları yer alıyor. Türkiye pandemi döneminde Afrika ülkelerine tıbbi malzeme ve aşı desteği sağlayarak sağlık alanındaki işbirliğini pekiştirdi.
Türk Hava Yolları (THY) da Afrika kıtasına yaptığı uçuşlarla bölgedeki ulaşım ve lojistik ağını güçlendirdi. THY şu anda Afrika’da 49 destinasyona uçuyor ve bu sayede kıta ile Türkiye arasındaki ticaret ve turizm ilişkilerini geliştirmekte önemli bir rol oynuyor. Özellikle pandemiden sonra İstanbul’un lojistik merkezi konumu Afrika’ya yönelik tekstil ürünleri ihracatında artış sağladı.
Türkiye Afrika’da enerji sektöründe de aktif rol oynuyor. Türk firmaları Afrika’da hidrokarbon arama ve üretim projelerinde yer almakta ve yenilenebilir enerji projeleri geliştiriyor. Bu yatırımlar kıtanın enerji altyapısını güçlendirmekte ve sürdürülebilir kalkınmaya katkı sağlıyor.
Sonuç olarak Türkiye’nin Afrika’daki artan yatırımları ve projeleri kıta ile olan ilişkilerinde stratejik bir derinlik kazandırıp her iki taraf için de kazan-kazan durumu yaratıyor. Ankara’nın bu yatırımları kıtanın kalkınmasına katkıda bulunurken Türkiye’nin de küresel arenada etkinliğini artırıyor.
Fidan, Kalın ve Güler’den Nijer’e çıkarma
Ankara’nın Kara Kıta’daki ayak izleri giderek genişlerken Dışişleri Bakanı Hakan Fidan Batı Afrika ülkesi Nijer’e çıkarma yaptı, başkent Niamey düzenlenen ortak çalışma toplantısına katıldı. Toplantıya Nijer Başbakanı ve Ekonomi ve Finans Bakanı Ali Mahamane Lamine Zeine başkanlık etti.
Bakanlığın sosyal medya platformu X üzerinden yapılan açıklamada “Bakanımız Hakan Fidan, Milli Savunma Bakanımız Yaşar Güler, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanımız Alparslan Bayraktar, MİT Başkanımız İbrahim Kalın Savunma Sanayii Başkanımız Haluk Görgün ve Ticaret Bakan Yardımcımız Özgür Volkan Ağar ile birlikte Niamey’de Nijer Başbakanı Ali Mahamane Lamine Zeine başkanlığında düzenlenen ortak çalışma toplantısına katıldı” dendi.
Diplomatik kaynaklara göre Fidan’ın Nijer ziyaretinde ikili siyasi ve ekonomik ilişkilerin yanı sıra işbirliğini güçlendirme ve çeşitlendirme konular görüşülürken Sahel bölgesindeki güncel gelişmeler ve İsrail-Filistin meselesi de ele alındı.
Dışişleri Bakanlığı X sosyal medya hesabından Bakan Fidan’ın Niamey’de Nijerli mevkidaşı Yaou Sangare ile de görüştüğünü duyurdu.
Bakanımız Hakan Fidan, Niamey’de Nijer Dışişleri, İşbirliği ve Yurtdışında Yaşayan Nijerliler Bakanı Bakary Yaou Sangaré ile bir araya geldi. 🇹🇷🇳🇪 pic.twitter.com/E7RuHVUQ4s
— T.C. Dışişleri Bakanlığı (@TC_Disisleri) July 17, 2024
Fidan ardından Nijer Devlet Başkanı, Vatanı Koruma Ulusal Konseyi (CNSP) Başkanı General Abdourahamane Tiani ile de görüştü.
Bakanımız @HakanFidan, Niamey’de Nijer Devlet Başkanı, Vatanı Koruma Ulusal Konseyi (CNSP) Başkanı General Abdourahamane Tiani ile görüştü. 🇹🇷🇳🇪 pic.twitter.com/4TJTRxn800
— T.C. Dışişleri Bakanlığı (@TC_Disisleri) July 17, 2024
Ziyarette uranyum detayı
Bloomberg’e konuşan kaynaklar dünyanın en büyük uranyum tedarikçilerinden Nijer’e ziyaretin amacının ‘uranyum yataklarına erişim talebi’ olduğunu bildirdi.
“Türkiye Dışişleri, Savunma ve Enerji Bakanları Batı Afrika ülkesi Nijer’in zengin uranyum yataklarına erişim sağlamak amacıyla ülkeyi ziyaret etti” ifadelerinin yer aldığı haberde şöyle dendi:
“Konu hakkında bilgi sahibi olan ve isminin açıklanmasını istemeyen kaynaklara göre, Dışişleri Bakanı Hakan Fidan başkanlığındaki ve MİT Müsteşarı İbrahim Kalın’ın da aralarında bulunduğu heyet Türkiye’nin yeni nükleer enerji sanayisini desteklemek için Nijer’den uranyum tedarik etmek istiyor.”
Ziyaret, Nijer askeri hükümetinin uranyum yataklarını geliştirmek için Kanada ve Fransız şirketlerinin madencilik haklarını iptal etmesinin ardından gerçekleşti. Ülke, Temmuz 2023’teki darbeden bu yana cunta tarafından kontrol ediliyor ve seçilmiş Cumhurbaşkanı Muhammed Bazoum o zamandan beri gözaltında tutuluyor.
Türkiye, Rusya’nın devlet kuruluşu Rosatom tarafından inşa edilen ilk nükleer enerji santrali olan Akdeniz’deki Akkuyu ve planlanan diğer iki tesis için uranyum tedariği arayışında. Nijer, dünya uranyum kaynaklarının yaklaşık yüzde 5’ine sahip olup, Dünya Nükleer Birliği’ne göre en büyük 10 yakıt kaynağı arasında yer alıyor.
Bloomberg’in geçen ayki haberine göre, Türkiye’nin ziyareti, Rusya’nın Nijer’in bazı uranyum varlıklarını almaya çalıştığı bir döneme denk geliyor. Türkiye’nin ayrıca Akkuyu projesi kapsamında Rosatom ile uzun vadeli bir yakıt tedarik sözleşmesi bulunuyor ve şu anda uranyum cevherini reaktörler için gerekli malzemeye dönüştürme veya zenginleştirme kapasitesine sahip değil.
Uluslararası Para Fonu’na (IMF) göre dünyanın en fakir ülkelerinden biri olan Nijer, sahibinin projeyi geliştirememesi durumunda mevcut madencilik kanunu kapsamında madencilik lisanslarını iptal etme hakkına sahip olduğunu söylüyor.
Ülke mevcut anlaşma kapsamında Kanada merkezli Global Atomic’in son fizibilite çalışmasına göre 2027 yılına kadar günde 300 bin ton maden üretmesi planlanan projesini uyguluyor.
