Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad bir kez daha ülkesinde mahkumlar için geniş kapsamlı bir af çıkardı. Af 16 Kasım 2023 tarihinden önce işlenen suçları kapsıyor. Ancak her af gibi bu da istisnalar içeriyor.
Esad özellikle ölümle sonuçlanan suçları ya da silah kaçakçılığı gibi ağır suçlar işleyenleri affın dışında bıraktı. Buna rağmen tedavisi mümkün olmayan hastalıkları olan mahkumlar, 70 yaşını aşmış kişiler ve daha hafif suçlar işleyenler için af kapısını araladı.
İdamlar ömür boyu hapse dönüştü
Kararnamede affa dahil olanlardan idam cezası almış olanların cezalarının ömür boyu hapse çevrileceği, müebbet hapis cezası olanların ise 20 yıla indirileceği ifade ediliyor. Bu, cezaevlerindeki birçok kişi için umut ışığı olurken ağır suçlar işlemiş kişilerin bu af kapsamına alınmaması tartışmalara neden oldu.
Esad’ın bu af hamlesi son yıllarda verdiği benzer kararlarla paralellik gösteriyor. Nitekim geçtiğimiz Eylül ayında uluslararası insan hakları örgütlerinin büyük eleştirilerine maruz kalan ve adil yargılama yapmadan insanları ölüme mahkum etmekle suçlanan ‘askeri saha mahkemeleri’ kapatılmıştı. Bu mahkemelerin kaldırılması bazı çevrelerde Esad’ın yönetiminde bir ‘yumuşama’ olarak yorumlandı.
İç savaşın ardındaki gölge: Af gerçekten affediyor mu?
Ancak Suriyeliler için asıl mesele Esad’ın bu aflarının ne kadar etkili olacağı. 2011’de halk ayaklanmasıyla başlayan ve on yılı aşkın süredir devam eden Suriye İç Savaşı yüz binlerce insanın yaşamını yitirmesine, milyonlarca kişinin de evlerini, hatta ülkelerini terk etmesine yol açtı.
Ülkenin büyük bir kısmını Rusya ve İran’ın desteğiyle kontrol altına alan Esad uzun süredir aflar ilan ediyor. Fakat ülkenin isyancıların elindeki bölgelerinden kaçan ya da askerlikten kaçan pek çok kişi bu aflara rağmen geri döndüklerinde misilleme ile karşılaşmaktan korkuyor.
Esad’ın bir başka af kararı da Aralık 2022’de duyurulmuştu. Bu kararname Suriye asker kaçaklarını affedecek ve belirli bir süre içinde görevlerine dönenlerin hapse girmesini önleyecekti. Ancak bu aflar gerçek bir barışın habercisi mi yoksa Esad yönetiminin kendi saflarını güçlendirmek için attığı adımlar mı, bu hâlâ tartışma konusu.
Suriyelilerde korku ve umut karışımı bir duygu
Savaşın başından beri yüz binlerce insanın ölmesi ve milyonlarca kişinin evlerinden edilmesi ülkeyi ağır bir trajediyle karşı karşıya bırakmış durumda. Suriyeliler yurt dışında ya da ülkenin farklı bölgelerinde af kararlarının ne getireceğini anlamaya çalışıyor. Bir yandan Esad’ın ülke genelindeki kontrolünü sağlamlaştırdığı bir gerçekken geri dönenlerin neyle karşılaşacağı belirsizliğini koruyor.
Pek çok Suriyeli savaşın acımasız sonuçlarından kaçmış olsa da geri döndüklerinde yeniden zulüm görme endişesiyle af kararlarına kuşkuyla bakıyor. Bazıları için bu af hayatlarına yeniden başlamanın bir yolu olabilirken diğerleri için hâlâ tehlike çanları çalıyor.
