Ekonomi yazarları ikiye ayrılır. Ekonomiden anlayanlar için yazanlar ve genel kamuoyu için yazanlar. Kabul edelim ki, ilk grupta yer alanların yazılarının akademik içeriği çok daha güçlüdür. Ben ikinci grupta yer alıyorum. Birilerinin de bunu yapması gerektiğini düşünüyorum çünkü. Herkes ekonomiden iyi anlayanların merak ettiği konularda, ancak onların anladığı dille yazarsa ekonomide olup biteni halka kim anlatacak?
Misal, altında dün yaşanan akıl almaz yükseliş. Ons altın dünya piyasalarında önceki gece tüm zamanların en yüksek seviyesi olan 2080 dolara yükseldi. Buna bağlı olarak gram altın da yurtiçinde rekor kırdı. Çok sayıda kişinin bunun nedenini merak ettiğine şüphe yok ama bu konuda herhangi bir yazı görmedim. (Gözümden kaçanlar için yazarlarından peşinen özür.)
Altında geçen kasımdan bu yana yaşanan yükseliş gerçekten müthiş. Sonbaharın başında ons altın 1600 dolara kadar gerilemişti. Gram altın da 1000 liranın altındaydı. Kasımda başlayan yükseliş ons altını kısa denebilecek sürede önce 2000 dolara ve dün 2080 dolara taşıdı. Aradan geçen sürede ne oldu?
Altın geçen yıl hangi nedenle düştüyse yine aynı nedenle yükseldi. Ons altında geçen yıl yaşanan sert düşüşün nedeni, Amerikan Merkez Bankası (FED) faiz artırımlarıydı. Pandemide uygulanan ultra gevşek para politikası nedeniyle enflasyon Amerika’da (ve Avrupa’da) son kırk yılın en yüksek seviyesine tırmanınca FED faiz artırımlarına başladı. Önce 2022 Mart’ında 25 baz puanlık (0.25) artırım yaptı. Bu yetmeyince 50 baz puanlık (0.50) artırıma geçti. O da yetmeyince 75 baz puanlık (0.75) artırımlara başladı. FED faizi artırdıkça altın, gümüş ve bu arada borsalar ve kripto paralar düştü. Çünkü faiz artırımları doları güçlendiriyor, dolar cinsinden fiyatlanan emtiayı düşürüyordu. Bu arada borsalardan para çıkıyor, risksiz kazanç imkanı sunan yüksek faize yöneliyordu…
Geçen kasımda işte bu değişti. Bunu ilk duyuran Amerika’nın ekonomi gazetesi The Wall Street Journal’dı. Gazeteye göre FED faiz artırımlarını bitirmeye hazırlanıyordu. O haber milat oldu, altında yükseliş başladı.
FED gerçekten de faiz artırımlarında frene bastı, artırım oranını düşürdü, önce 50 baz puana, sonra 25 baz puana çekti. Ve bu arada uzak olmayan bir gelecekte faiz artırımlarının biteceği mesajını verdi.
FED sıkı para politikasından neden tornistan yaptı? Çünkü enflasyon Amerika’da gerilemeye başlamış, yüzde 9’dan yüzde 6’lara irmişti.
Nihayet FED önceki gece son faiz artırımını yaptı ve faiz kararının metninde bunun son artırım olduğu mesajını verdi. Bunu, daha önce faiz kararlarında yer alan ve gelecekteki toplantılarda yeni artırımlar yapılacağını söyleyen cümleyi metinden çıkararak yaptı. İşte bunun etkisiyle ons altın önceki gece 2078 doları gördü, içeride de gram altın görülmedik seviyelere çıktı.
Bununla birlikte altını destekleyen bir neden daha var. O da kriz korkusu. Altın insanlık tarihi boyunca buhran, kriz, savaş hatta salgın dönemlerinde güvenli liman olarak görülmüş. Tasarruf sahiplerinin önemli bir kısmı devletlerin bastığı paralardan çıkıp altına yönelmiş. Bu da böyle dönemlerde altının fiyatında yükselişe yol açmış. Altındaki yükselişin bir nedeni de bu.
Martta Amerika’da iki banka battı, Silikon Vadisi Bankası ve Silvergate Bank. Ardından İsviçre’nin dev bankası Credit Suisse’in de batacağı söylentisi aldı yürüdü. İsviçre devleti bu bankayı zorla başka bir bankayla evlendirdi. Ama finansal kriz korkusu bir kere başlamıştı.
Bu hafta banka iflaslarında ikinci perde açıydı. Amerika’da bir başka bölgesel banka olan First Republic Bank’a el konuldu. Sırada başka bankaların da olduğu konuşulmaya başlandı. Finansal kriz endişesi iyice arttı. Altındaki yükselişin diğer nedeni de işte bu.
Bunlara Amerika’da haziran ayında devletin durmasına yol açabilecek borç tavanı kavgasını da ekleyelim. Demokrat ve Cumhuriyetçi Parti eğer ABD devletinin borçlanma limiti konusunda hazirana kadar anlaşamazsa devlet durabilir. Bu da bir başka kriz noktası.
Altının rekor kırmasında şaşıracak bir şey yok…
