ABD’nin 20 Ocak 2025’te göreve başlayacak seçilmiş başkanı Donald Trump’ın ithalata ek gümrük vergileri uygulayacağına ilişkin açıklamaları ülkede tüketici davranışını etkilemişe benziyor. The Wall Street gazetesi “Amerikalı tüketiciler vergilerden etkinlenmemek için stok yapıyorlar” başlıklı haberinde durumu inceledi ve stok yapan ya da alımlarını öne çeken tüketicilerle konuştu:
“Vergi konusunda duyarlı olan tüketiciler, düzenlemenin yaratacağı olası fiyat artışlarından etkilenmemek için mal stokluyor ve eski araba ve aletlerini yenilemek için acele ediyorlar. Michigan Üniversitesi’nin aylık tüketici anketine katılan Amerikalıların dörtte biri yani yüzde 25’i, fiyatların gelecek yıl artmasını bekledikleri için büyük alımlar için iyi bir zaman olduğunu söyledi. Rekoru gösteren bu oran bir önceki ay yalnızca yüzde 10 idi. Kredi kartlarıyla ilgili bilgi ve kaynak sunan CreditCards.com adlı web sitesinin kısa süre önce yaptığı ankete katılan 2.000 kişinin üçte biri de gümrük vergilerinden korktukları için şimdi daha fazla alışveriş yaptıklarını söyledi.
Bazı ekonomistler, insanların enflasyon artacakmış gibi harcama yaparak enflasyonu şimdiden yükseltebilecekleri konusunda uyarıyorlar. Çalışma Bakanlığı’na göre, mal ve hizmetlere ilişkin tüketici fiyat endeksi kasımda yıllık bazda yüzde 2,7 artarak bir önceki ayın biraz üzerinde gerçekleşti. Bu artış kısmen, bazı tüketicilerin Başkan seçilen Donald Trump’ın Kanada, Meksika ve Çin gibi ülkelerden yapılan ithalata yönelik gümrük vergisi tehditlerinden etkileneceklerini düşündükleri dayanıklı tüketim malları alımlarındaki artıştan kaynaklandı.
Johns Hopkins Üniversitesi Finansal Ekonomi Merkezi Direktörü Robert Barbera “Önümüzdeki 12 ay içinde bir televizyon almayı düşünen tüketiciler televizyonu belki de önümüzdeki 12 hafta içinde alma kararı verebilirler“diyor.
Trump seçim kampanyası sırasında yerli üretimi teşvik etmek ve dış ticaret açığını azaltmak amacıyla tüm ithal ürünlere yüzde 10 ila yüzde 20, Çin’den ithal edilen ürünlere ise yüzde 60 gümrük vergisi uygulanmasını önermişti. Seçimlerden sonra Kanada ve Meksika’dan yapılan ithalata yüzde 25 gümrük vergisi uygulayacağını söyledi ve Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin, Güney Afrika, İran, Mısır, Etiyopya ve Birleşik Arap Emirlikleri’nden oluşan BRICS ülkelerini yüzde 100 gümrük vergisiyle tehdit etti. Pek çok ekonomist, gümrük vergilerinin ABD’de üretimi artırsa bile fiyatların yükselmesine yol açacağını düşünüyor.
Szarek, Trump ve gümrük vergisi planlarıyla ilgili olarak “Adamı ciddiye alıyorum” diyor ve bodrumunu aldığı mallarla dolduruyor.
Bazı tüketiciler de fiyat artışlarından etkilenmemek için şimdiden harcama yapıyor. Gerard Szarek, Trump’ın göreve başlamasına hazırlık olarak yaklaşık 75 metrekarelik bodrum katını alabileceği kadar torba kahve, şişelenmiş zeytinyağı ve kağıt havlu paketiyle dolduruyor.
Cape Cod, Massachusetts’te yaşayan 66 yaşındaki Szarek, Trump ve gümrük vergisi planlarıyla ilgili olarak “Adamı ciddiye alıyorum” diyor. Szarek ayrıca Trump’ın göçmenleri sınır dışı etme planının işgücü maliyetlerini artırmasından ve yerli malların fiyatlarının yükselmesine yol açmasından korktuğunu söylüyor.
Makine mühendisi olan Szarek, her hafta sonu evine yakın olan BJ’s Wholesale Club’a gidip alışveriş arabalarını eşinin en sevdiği Peet’s dark roast kahve kutuları ve lacivert fasulye kutularıyla doldurmayı planlıyor. Kısa bir süre önce, “tekerlekleri düşene kadar” kullanmayı planladığı 2010 Toyota Highlander’ın yerine 2023 Toyota RAV4 hibrid için 44.000 dolar ödediğini söyledi. “Bir zamanlar izciydim ve bana her zaman hazırlıklı olmam gerektiği söylenirdi” diyen Szarek ayrıca, önümüzdeki dört yıl içinde eskiyeceğinden endişe ettiği onlarca yıllık çamaşır makinesini yenilemek için yeni bir çamaşır makinesi ve kurutma makinesine de 2.300 dolar harcamış.
Makine mühendisi olan Szarek, şimdiden mal stoklamaya başladı. Her hafta sonu evine yakın BJ’s Wholesale Club’a gidip alışveriş arabalarını eşinin en sevdiği Peet’s dark roast kahve kutuları ve lacivert fasulye kutularıyla doldurmayı planlıyor.
Ancak Szarek gibi müşterilerin, toplu alımlarını enflasyon korkusuyla öne çekmeleri istemeden de olsa fiyatları artırabilir. Columbia Üniversitesi ekonomi profesörü Harrison Hong’a göre eğer arz yeterince büyük değil, talep de büyükse perakendeci fiyatları yükseltmek zorunda kalacaktır.
Hong, 2007 yılında Hindistan’dan bir pirinç çeşidinin ihracatının yasaklanmasının ABD’li tüketiciler için fiyat artışlarına neden olduğunu belirtiyor. Amerikalılar da pirinç çuvallarını stoklayarak kıtlığı daha da arttırdı. En yüksek düzeyde stoklama yapılan ürün ve mağazalarda birkaç ay sonra daha büyük fiyat artışları görüldü.
Bu nedenle , enflasyon beklentileri gelecekteki enflasyon için de önemlidir. Capital Economics’in Kuzey Amerika baş ekonomisti Paul Ashworth, perakendecilerin ve üreticilerin daha yüksek ithal fiyatları beklentisiyle fiyatları şimdiden artırarak daha yüksek gümrük vergilerine hazırlanmalarının mümkün olduğunu söyledi. Johns Hopkins’ten Barbera, “Fiyatların belirli bir yörüngede olduğunu düşünmeniz, fiyatlarınızı nasıl yükselteceğiniz ya da ücret taleplerinizin ne olacağı konusundaki kararınızda temel rol oynuyor” dedi.
Amerikan haneleri ithal mallarla dolu ve bunlar sadece yüksek fiyatlı, pahalı bir ürünler değil. Örneğin, Ekonomik Karmaşıklık Gözlemevi’ne göre ABD 2022 yılında 5 milyar 770 milyon dolarlık güzellik ürünü ithal etti.
New York’ta yaşan Tia Hrubala adlı tasarımcı yakın zamanda Milano’ya yaptığı seyahatten dönerken bavulunu Trump döneminde daha pahalılaşacağını düşündüğü Caudalie, La Roche-Posay ve Bioderma gibi Avrupa menşeli cilt bakım ürünleriyle doldurdu.
Ülke dışına seyahat eden Amerikalılar dönüşlerinde ABD’ye yabancı kozmetik markalarıyla dolu bavullarla giriyorlar.
25 yaşındaki tasarımcı, bir ay daha beklerse fiyatların artacağından endişe ettiği için kısa süre önce arabasının aküsünü değiştirmek için 293 doları da gözden çıkardı. Hrubala, “Bu riski almak istemezdim” dedi.
2022’de yaklaşık 3,2 trilyon dolarlık mal ithal eden ABD’deki şirketler en kötü senaryo için planlar yapıyor. Bazıları öne geçmek için ithal ürün stoğu yaparken diğerleri ise müşterileri fiyatlar artmadan önce satın almaya çağırıyor.
Best Buy İcra Kurulu Başkanı Corie Barry kasım ayında yaptığı bir basın toplantısında “bu vergilerin büyük çoğunluğu muhtemelen tüketiciye fiyat artışı olarak yansıyacak” demişti. Walmart, Lowe’s ve AutoZone yöneticileri de ilave vergilerden kaynaklanacak potansiyel fiyat artışlarından söz ettiler.
Duke Üniversitesi ekonomistlerinden Felix Tintelnot, ABD’nin en son 2018 yılında Whirlpool’un başvurusu üzerine tüm ithal çamaşır makinelerine yüzde 20 ila yüzde 50 oranında gümrük vergisi uyguladığını hatırlatıyor.
Tintelnot ve arkadaşlarının araştırasına göre sözkonusu düzenleme tüm çamaşır ve kurutma makinelerinde yüzde 10’luk bir fiyat artışına neden olmuş. Tintelnot, tüketicilerin bu sefer fiyat artışıyla karşılaşıp karşılaşmayacaklarını söylemek için henüz çok erken olduğunu, çünkü bunun ek vergilerin ölçeğine, kapsamına ve süresine bağlı olacağını ifade ederek “Ayrıntılar önemli” diyor.
Yazılım danışmanı Foote, Trump’ın Beyaz Saray’a dönüşünün mal fiyatları üzerinde daha geniş kapsamlı etkisi olmasını beklediğini belirtmekle birlikte “Umarım yanılıyorumdur” diyor.
35 yaşındaki yazılım danışmanı Christopher Foote, gümrük vergisi olasılığının kendisini gözüne kestirdiği ürünler için “her şeyi yapmaya” ittiğini söyledi. Foote, seçim gününden bu yana aralarında 8.087 dolarlık Samsung ısı pompası, 3.214 dolarlık LG televizyon, 1.081 dolarlık Denon ses alıcısı ve 509 dolarlık Miele elektrikli süpürgenin de bulunduğu yeni cihazlara 12.000 dolardan fazla para harcadığını belirtiyor.
Foote, Trump’ın ilk döneminde bayilerdeki otomobil fiyatlarının pandeminin tedarik zincirinde yarattığı aksaklıklar nedeniyle arttığını hatırlatıyor. Vacaville, Kaliforniya’da yaşayan Foote ancak Trump’ın Beyaz Saray’a dönüşünün mal fiyatları üzerinde daha da geniş kapsamlı etkisi olmasını beklediğini belirtmekle birlikte “Umarım yanılıyorumdur” diyor.
Biden zamları yolda ve Trump’ın olası vergi artışları ufukta görünürken Liu stok yapmak için iyi bir zaman olduğuna karar verdi. Kısa süre önce yeni çipler ve diğer bilgisayar ekipmanları için 1.600 doların üzerinde harcama yaptı.
Los Angeles’ta yaşayan içerik üreticisi Christina Liu, oyun için toplama kişisel bilgisayarlar yapıyor ve sosyal medya takipçileriyle öğretici videolar paylaşıyor. Bilgisayarlarına güç veren tırnak büyüklüğündeki GPU ve CPU çipleri yıllardır ABD-Çin ticaret savaşının merkezinde yer alıyor.Biden yönetimi yapay zekaya güç veren cihazların ABD’de üretimini artırmak için 2025 yılında Çin’den yarı iletken ithalatına uygulanan gümrük vergisi oranını iki katına çıkararak yüzde 25’ten yüzde 50’ye yükselteceğini açıkladı. Biden zamları yolda ve Trump’ın olası vergi artışları ufukta görünürken Liu stok yapmak için iyi bir zaman olduğuna karar verdi. Kısa süre önce yeni çipler ve diğer bilgisayar ekipmanları için 1.600 doların üzerinde harcama yaptı.
Liu’nun söylediğine göre iyi haber, bu çiplerden birinin genellikle oyunculara en az birkaç yıl yetmesi ve içerik üreticisi, memnuniyetini “Şimdi yeni bir bilgisayar toplayacak olsanız, bir sonraki seçim döngüsüne kadar sizi idare eder” diyor.”
