İhracat iklimindeki bozulma devam ediyor ve ihracatçının işi zorlaşıyor. Türkiye imalat sektörünün ana ihracat pazarlarındaki faaliyet koşullarını ölçen İstanbul Sanayi Odası (İSO) Türkiye İmalat Sektörü İhracat İklimi Endeksi eşik değer 50,0’nin altında kalarak Eylül 2023’te 49,0 oldu. Ağustosta bu rakam 49,1 idi. Endekste eşik değer olan 50,0’nin üzerinde ölçülen tüm rakamlar ihracat ikliminde iyileşmeye, 50’nin altındaki değerler ise bozulmaya işaret ediyor. Türk imalatçılarının ihracat pazarlarındaki işi özellikle Avrupa’daki zayıflık nedeniyle iki aydır zorlaşıyor.
Türk imalatçılarının ihracat pazarlarındaki genel talep koşulları özellikle Avrupa’daki zayıflık nedeniyle eylül ile üst üste iki ay bozuldu. Büyümenin merkezi yine Orta Doğu ve Hindistan olurken, ABD’de talep koşulları üçüncü çeyrek sonunda genel olarak istikrarlı seyretti. İhracat pazarlarının talep koşullarındaki bozulma bir önceki aya oldukça yakın seyretti. İhracat iklimindeki zayıflama büyük ölçüde Avrupa’dan gelen talebin azalmasından kaynaklandı. Türk imalatçılarının Avrupa’daki en büyük dört ihracat pazarı olan Almanya, Birleşik Krallık, İtalya ve Fransa’da ekonomik aktivite eylül ayında düştü. Bu pazarlar toplamda Türk imalat sanayi ihracatının yaklaşık yüzde 23’ünü oluşturuyor. Avrupa’nın diğer ülkelerine bakıldığında, Hollanda, Avusturya, Polonya ve Çek Cumhuriyeti’nde de üretimin azaldığı görüldü. İspanya, İrlanda ve Yunanistan’daki büyüme ise görece pozitif oldu.
Orta Doğu’da talep canlılığını korudu
Öte yandan, ABD’de ekonomik aktivite üçüncü çeyrek sonunda da genişlemeyi sürdürdü. Üretim ağustosta olduğu gibi çok sınırlı bir artış gösterdi. Orta Doğu’da talep genel olarak canlılığını korudu. Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ve Suudi Arabistan’da büyüme ivme kazanırken, Katar’da da ekonomik aktivite belirgin artış sergiledi. Mısır ve Lübnan’da ise üretimin azaldığı görüldü. Orta Doğu hariç tutulduğunda, anket kapsamında takip edilen ülkeler içerisinde en hızlı genişleme Hindistan’da ölçüldü. Bu ülkede büyüme bir önceki aya çok yakın seyretti ve güçlü seyrini korudu.
Diğer BRIC ülkelerinin performanslarında ise farklılıklar gözlendi. Rusya’da üretim belirgin bir şekilde artmaya devam ederken, Çin’de büyüme son dokuz ayın en düşük seviyesine geriledi. Brezilya’da ekonomik aktivite ağustos ayındaki hafif artışın ardından yeniden düşüşe geçti. Bu düşüş hafif olmasına rağmen yaklaşık son iki buçuk yılın en belirgin düzeyinde gerçekleşti.
İstanbul Sanayi Odası Türkiye İhracat İklimi Endeksi eylül verisini değerlendiren S&P Global Market Intelligence Ekonomi Direktörü Andrew Harker, şunları söyledi:
“Avrupa’daki ekonomik zayıflık eylül ayında Türk imalatçıları için engel oluşturmaya devam etti ve üçüncü çeyrek sona ererken dış pazar satışları açısından firmaların önündeki seçenekleri sınırlandırdı. Buna ek olarak ABD’deki büyümenin ılımlı seyretmesi sonucu, kilit ihracat pazarları içerisinde talep artışının ana kaynağı yine BAE oldu. Rusya’da da ekonomik aktivite dirençli görünümünü korudu.”
Daha çok ürünü daha az dövizle sattık
Bu arada Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) 2023 yılı Ağustos ayına ait Dış Ticaret Endeksleri de ihracat cephesinde rahatsızlık verici bir gelişme olduğunu gösteriyor. Buna göre, ihracat birim değer endeksi bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 1,8 azalırken, miktar endeksi ise yüzde 3,4 oranında arttı. Veriler Türkiye’nin daha çok miktarda malı daha az döviz geliri karşılığında ihraç ettiğini gösteriyor.
Daha çok ürünü daha az ödeyerek aldık
İthalat cephesinde ise ihracattan farklı bir gelişme yaşandı. İthalat birim değer endeksi özellikle ham petrol fiyatlarındaki hızlı düşüşün de etkisiyle Ağustosta geçen yılın aynı ayına göre yüzde 16,1 azaldı. Endeks bir önceki yılın aynı ayına göre, gıda, içecek ve tütünde yüzde 10,7 gerilerken, yakıtlarda yüzde 46,1 oranında azaldı. İthalat miktar endeksi Ağustos ayında bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 10,9 arttı. Bu da Türkiye’nin ağustosta geçen yılın aynı ayına göre daha az döviz ödeyerek daha fazla miktarda mal ithal ettiğini gösteriyor.
İthalatta yılın en büyük artışı bekleniyor
İthalat birim değer endeksinde Türk ithalatçılar için ağustos ayında gözlenen olumlu değişimin etkisi Ticaret Bakanlığı’nın ithalat beklenti anketine de yansıdı. Ankete göre ithalat beklenti endeksi yılın son çeyreğinde bir önceki çeyreğe göre 16 puan artarak 121,3’e çıktı. İhracat beklenti endeksindeki artış ise, 4,5 puanda kaldı. İthalattaki artış beklentisindeki sıçramada birim değer endeksinin özellikle ham petrol fiyatlarındaki hızlı düşüşün de etkisiyle önemli oranda gerilemesi etkili oldu.