Kendi alanında öncü bir şirket olarak 1968’de kurulan ve ürettiği mikro işlemcilerle (çip) kişisel bilgisayar çağının başlamasında önemli rol oynayan dev şirket Intel bugünlerde hayli zor günler yaşıyor. Bu zorlukların temelinde Intel’in yanlış stratejik adımlar ve beklenmedik yapay zeka patlaması var. The Wall Street gazetesi rakibi Qualcomm’un satın almak için teklif vermeye hazırlandığı Intel’i bugünkü duruma getiren süreci anlattı:
Üç yıl önce Intel’in piyasa değeri bugünkünün iki katından fazlaydı ve İcra Kurulu Başkanı Pat Gelsinger satın alma peşindeydi. Şimdi ise Intel’in kendisi, stratejik yanlış adımların ve yapay zeka patlamasının birleşerek Amerika’nın en ünlü yarı iletken şirketinin kaderini nasıl yeniden şekillendirdiğinin bir işareti olarak bir satın alma hedefi haline geldi.
Cuma günü The Wall Street Journal tarafından haberleştirilen Qualcomm’un son satın alma yaklaşımı, Intel’in 56 yıllık tarihinde çok az örneği olan bir kırılganlığı yansıtıyor. Sorunlar Gelsinger dümene geçmeden önce üretimdeki aksaklıklarla başladı. CEO’nun yapay zekaya yönelik ilgi patlamasının, talebi rakibi Nvidia ürettiği tipten çipe doğru yönlendireceğini öngöremeyen maliyetli bir geri dönüş stratejisi izlemesiyle daha da kötüleşti. CFRA Research’ün deneyimli endüstri analistlerinden Angelo Zino, “Son iki ila üç yıl içinde yapay zekaya geçiş onlar için gerçekten tabuta çakılan çiviydi. Sadece doğru kapasiteleri yoktu” diyor.
Sektörde kendi çiplerini tasarlayan ve üreten nadir şirketlerden biriydi
Intel satınalma yaklaşımına olumlu baksa bile Qualcomm ile bir anlaşma yapılması yasal düzenlemeler ve diğer nedenlerle kesin olmaktan uzak. Ancak akıllı telefon çipi alanının devlerinden Qualcomm’un Intel’i satın alması fikri kısa bir süre önce neredeyse düşünülemezdi.
Intel onlarca yıl boyunca dünyanın en değerli yarı iletken (çip) şirketi olarak hüküm sürdü. Çipleri kişisel bilgisayarlarda ve sunucularda neredeyse her yerde bulunuyordu. Uzmanlaşmanın giderek norm haline geldiği bir sektörde, kendi çiplerini tasarlayan ve üreten nadir şirketlerden biriydi ve her ikisinde de dünya lideriydi.
Gelsinger’in eski havayı geri getirmek için Asyalı rakipleri Taiwan Semiconductor Manufacturing Co. ve Samsung Electronics’i yakalaması gerekiyordu.
Intel, Gelsinger 2021’in başlarında CEO olduğunda, en küçük transistörlerle en hızlı performans gösteren çipleri üretme yarışında Asya’daki rakiplerinin gerisinde kalarak cazibesinin bir kısmını kaybetmişti. Daha önce onlarca yıl Intel’de çalışmış ve Intel’in ilk teknoloji şefi olmuş olan Gelsinger’in Intel’in Andy Grove ve Paul Otellini gibi kurucuları dönemindeki havasını geri getirmek için bir planı vardı.
Eski havayı geri getirmek için Asyalı rakipleri Taiwan Semiconductor Manufacturing Co. ve Samsung Electronics’i yakalaması gerekiyordu. Ayrıca Intel’in üretim operasyonlarını geliştirmek için büyük yatırımlar yapmayı ve bunun sonucunda ortaya üretim kapasitesiyle de Qualcomm gibi sadece tasarım yapan şirketler için üretim yapan TSMC ve Samsung’un hakim olduğu döküm (üretim) işine girmeyi planlıyordu. Bu pahalı ve iddialı bir girişimdi. Ancak işe yaraması için gerekli kişisel bilgisayarlar ve sunucular için çip üreten güçlü bir ana iş kolu ve Intel’in bir sonraki büyüme aşamasını finanse etmeye yardımcı olabilecek bir dizi yan iş kolu gibi malzemeler var gibi görünüyordu.
30 milyar dolarlık satınalma görüşmeleri başarıya ulaşamadı
Gelsinger Intel’in finansal kaynaklarını fason çip üretim işini geliştirmek için kullanmaya çalıştı. Göreve geldikten sonraki yaz GlobalFoundries’i yaklaşık 30 milyar dolara satın almak için görüşmelere başladı. Ancak görüşmeler başarısızlıkla sonuçlandı. Ancak Gelsinger Ağustos 2021’de kendisiyle yapılan ve The Wall Street Journal’da yayınlanan bir söyleşide Intel’in hâlâ şirket satın almaya niyetli olduğunu söylüyordu. Journal’daki söyleşide “Sektörde konsolidasyon olacak. Bu eğilim devam edecek ve bizim de bu konuda öncü olacağımızı düşünüyorum” diyordu.
Sonunda bir başka fason çip üreticisi olan Tower Semiconductor’ı 5 milyar dolardan fazla bir fiyata satın almaya karar verdi, ancak bu anlaşma Çinli düzenleyicilerin onay vermemesi üzerine geçen yıl rafa kaldırıldı. Intel’in fason üretim işi Gelsinger’in 2030 yılına kadar dünyanın en büyük ikinci şirketi olma iddialı hedefine giden yolda hayli yavaş bir başlangıç yapmıştı. Fason üretim işi teknik hatalarla karşılaştıktan sonra işlerini durduran veya geri çeken birkaç lider ve çok sayıda potansiyel müşteri arasında gidip geldi.
Büyük dil modelleri ve diğer yapay zeka uygulamalarına geçmek isteyen şirketler Nvidia’nın işlemcileri için milyarlarca dolarlık sipariş yağdırıyorlar.
Teknoloji şirketleri Nvidia’ya çip için yalvarıyordu
Intel’de maliyetler arttıkça, üretken yapay zeka küresel düzeyde yükselmeye başladı. Bu patlama, talebi Intel’in merkezi işlemcilerinden, farklı tasarımı en sofistike yapay zeka sistemlerinin oluşturulması ve dağıtılması için daha uygun olan Nvidia’nın “grafik işlem birimlerine” doğru kaydırdı. Teknoloji şirketleri Nvidia’nın az bulunan yapay zeka çipleri için yalvarırken Intel’in birçok işlemcisi raflarda kaldı.
Gelsinger ayağa kalkmak için maliyetleri düşürmek zorunda kaldı. Intel 2022’den itibaren binlerce kişiyi işten çıkardı ve geçen yıl dağıttığı temettüyü azalttı. Bu yeterli olmadı, ardından 15.000 kişiyi işten çıkaracağını, gelecek yıl maliyetleri 10 milyar dolar azaltacağını ve temettü dağıtmayacağını söyledi. “Yapay zeka dalgası beklediğimden çok daha şiddetliydi” diyen Gelsinger eleman çıkarmayı ve tasarruf önlemlerini kariyerinde yaptığı en zor şeyler olarak nitelendiriyor.
Intel geçen hafta daha fazla harcama kesintisi, tasarım ve üretim operasyonlarının daha da ayrılması gibi yeni hamleler açıkladı. Ancak Gelsinger bazı yatırımcıların ısrar ettiği gibi üretim işini satmak ya da elden çıkarmaktan kaçınıyor. Gelsinger çalışanlara “Her santim için mücadele etmemiz ve her zamankinden daha iyi çalışmamız gerekiyor. Çünkü bizi eleştirenleri susturmanın ve elde edebileceğimizi bildiğimiz sonuçlara ulaşmanın tek yolu bu” diyor.
Analistler Intel’in talihinin iyi yönde dönme olasılığının azaldığını, ancak hâlâ mümkün olduğunu söylüyor. Düşen hisse senedi fiyatı Intel’i devralma tekliflerine ve yatırımcı aktivizmine karşı daha savunmasız hale getirmiş olsa da, maliyetleri düşürmek şirketin sıkıntılarını aşmasına yardımcı olabilir. Perşembe günkü kapanışa kadar Intel’in hisse senedi dot-com çöküşünden bu yana en yüksek noktasına ulaştığı 2020 başlarındaki seviyesinin yaklaşık yüzde 70 altına indi. Nvidia’nın hisselerinin değeri ise bu dönemde 18 kattan fazla arttı. Intel’in hisselerindeki artış Journal’ın Qualcomm’un ilgisine ilişkin haberinin ardından cuma günkü işlemlerde yüzde 3,3 oldu.
Çip dünyasının devlerine üretim yaptıran Qualcomm cirosunun yüzde 4’ünden biraz fazlası olan 1,5 miyar doları yatırımlara ayırarak önemli isimler arasında kalmaya devam etti.
Intel cirosunun yüzde 48’i kadar yatırım yaptı
Bernstein Research analistlerinden Stacy Rasgon Intel’in geleceğinin önümüzdeki yıl üretime geçmesi beklenen ve şirketin en azından teknolojik olarak rakiplerinin önüne geçmesini sağlayacağını umduğu yeni nesil çip üretim teknolojisinin başarısına ya da başarısızlığına bağlı olduğunu söylüyor. Teknolojik liderliğe geri dönmek kar mârjlarını iyileştirmeye ve müşteriler arasında güven yaratmaya yardımcı olabilir. Yine de Intel’in temel bir sorunu var: Yapay zeka çiplerine yönelik güçlü harcamaların devam etmesi nedeniyle ana çip işinin hızlı bir şekilde toparlanması beklenmiyor.
Rasgon “Stratejinin doğru ya da yanlış olduğunu tartışabiliriz, ancak sorun şu ki, ana iş kolu bu yolu desteklemiyor” dedi. Yine de bu noktada “durmaları için çok geç olabilir” görüşünde. Qualcomm için Intel’i satın almak, çip endüstrisinin yeni segmentlerine girmesine yardımcı olabilir. Cep telefonu çiplerinde uzmanlaşan ve başka markaların yanı sıra Apple’ın iPhone’larının da çip tedarikçisi olan Qualcomm son yıllarda otomotiv ve nesnelerin interneti çiplerinden oluşan bir portföy de oluşturdu. Intel ise ürünlerine kişisel bilgisayarlar ve sunucular için geniş bir çip portföyü ekleyecek.
Ancak Qualcomm’un herhangi bir anlaşmada Intel’in üretim operasyonlarını elinde tutup tutmayacağı net değil. Bu operasyonlar Intel’in işini üretimini dışarıya yaptıran Qualcomm’unkinden çok farklı kılıyor. Üretim son derece karmaşık ve pahalı. Intel geçen yıl cirosunun yüzde 48’i kadar yani 25,8 milyar dolarlık yatırım yatırım yaptı. Çip dünyasının devlerine üretim yaptıran Qualcomm ise cirosunun yüzde 4’ünden biraz fazlası olan 1,5 miyar doları yatırımlara ayırarak önemli isimler arasında kalmaya devam etti.
Apollo da Intel’e ortak olmak istiyor
Bu arada alternatif varlık yöneticisi Apollo da Intel’e yatırım yapmaya hazırlanıyor. Bloomberg’in haberine göre Apollo Global Management Inc. Intel’in geri dönüş stratejisine güven oyu anlamına gelecek bir hareketle şirkete yatırım yapmayı teklif etti. Bloomberg’e konuşan bir kaynak alternatif varlık yöneticisinin son günlerde Intel’e 5 milyar dolar kadar hisse senedi benzeri bir yatırım yapmaya istekli olduğunu belirttiğini söyledi. Kaynaklar Intel yöneticilerinin Apollo’nun teklifini değerlendirdiklerini söyledi.
Apollo, Intel için bilinmedik bir ortak adayı değil. Santa Clara, California merkezli Intel, Haziran ayında İrlanda’daki bir fabrikayı kontrol eden bir ortak girişimdeki hissesini 11 milyar dolara Apollo’ya satmayı kabul etti ve fabrika ağını büyük ölçüde genişletmek için daha fazla dış finansman sağladı. Apollo’nun çip üretimi alanında başka deneyimleri de var. Geçen yıl New York merkezli firma, Western Digital Corp. şirketine 900 milyon dolarlık bir yatırım yapmayı ve dönüştürülebilir imtiyazlı hisse senedi satın almayı kabul etti.
