Hazine ve Maliye Bakanlığı aralık ayı bütçe verilerini açıkladı. Buna göre merkezi bütçe aralık ayında 842,5 milyar TL ile rekor açık verdi. Deprem felaketinin yaşandığı 2023 yılındaki toplam bütçe açığı ise 1 trilyon 375 milyar TL’ye ulaştı. 2022 yılında bütçe açığı 142,7 milyar TL olmuştu. Bütçe açığının neredeyse 10’a katlandığı 2023 verisi yıllık bazda tüm zamanların da rekoru oldu. Bütçe böylelikle 2023 yılı Bütçe Kanunu’nda hedeflenen 660 milyar TL’lik bütçe açığının iki katından fazla açık vermiş oldu.
Hazine’nin aralıkta nakit açığı 197 milyar TL iken bütçe açığının 842,5 milyar TL olarak açıklanması dikkat çekti. Farkın kamu kurumlarının bir takım harcamaları tahakkuk ettirip ödemeleri bu yıla sarkıttıkları için nakit çıkışı olmamasından kaynaklandığı ifade ediliyor. Bütçe açığında bir önceki rekor temmuzda 219,6 milyar TL ile kırılmıştı. Aralıktaki rekor bu rakamın yaklaşık dört katı oldu. Aralıkta bütçe gelirleri 549 milyar 945 milyon TL olurken bütçe giderleri 1 trilyon 392 milyar 477 milyon TL ile tarihi zirveyi gördü. 2023 genelinde ise bütçe gelirleri 5 trilyon 210 milyar 488 milyon TL olurken giderler 6 trilyon 585 milyar 456 milyon TL olarak gerçekleşti.
Doç. Dr. Orhan Karaca yaptığı sosyal medya paylaşımında bütçede bir önceki yıla göre çok artan yıllık açığa dikkat çekerek şu görüşleri dile getirdi:
2022’de 143 milyar TL olan bütçe açığı 2023’te 1 trilyon 375 milyar TL olmuş. GSYH’ye oranı da %1’den %5,4’e çıkacak gibi görünüyor. Bir de yıl ortasında KKM ödemeleri TCMB’ye devredilmese acaba ne olacaktı?🤔
Öte yandan, 2024 Yılı Programı’nda 2023 yılı bütçe açığı 1 trilyon… pic.twitter.com/3cTVgvl0ui
— Orhan Karaca (@Dr_OrhanKaraca) January 15, 2024
KKM için 60 milyar TL’lik aktarım
Bütçe verileri hükümetin kur korumalı mevduat (KKM) ödemelerini Merkez Bankası’na yıkarak yaptığı tasarrufun boyutlarını da ortaya çıkardı. Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından açıklanan merkezi yönetim bütçe verilerine göre geçen yıl dövizden dönüşümler hariç kur korumalı mevduata bütçeden 59 milyar 870 milyon 556 bin TL aktarım yapıldı. Aktarımın tamamı yılın ilk yedi ayında olurken ödemelerin Merkez Bankası’nın sırtına yıkıldığı tarihten itibaren son beş aydaki maliyet sıfır olarak açıklandı. Böylelikle 2022 yılı Mart ayından bugüne kadar toplam maliyet 152 milyar 22 milyon 517 bin TL seviyesinde gerçekleşti.
Aralık para harcama ayı olmuş
Aralık ayında bütçe açığının, yıllık açığın yaklaşık yüzde 61’ini oluşturduğu görüldü. Bunun nedeni ise kamu kurumlarının yıllık bütçe ödeneklerinin tümünü harcamak için aralık ayında hayli bonkör davranmaları.
2023 yılı faiz dışı Merkezi Yönetim Bütçe giderine bakıldığında paraların ne denli bonkörce harcandığı görülüyor. Faiz dışı giderler yılın ilk çeyreğinde 1 trilyon 44 milyar 753 milyar TL, ikinci çeyrekte 1 trilyon 318 milyar 824 milyon TL, üçüncü çeyrekte ise 1 trilyon 393 milyar 388 milyon TL olarak gerçekleşmiş. Yılın son çeyreğinde ise faiz dışı giderler aralık ayındaki dopingle birlikte 2 trilyon 429 milyar 120 milyon TL’ye ulaşmış.
Giderlerin son çeyrekte aylara göre dağılımına bakıldığında ise aralık ayının gerçekten “ödenekleri bitirelim” ayı olduğu görülüyor. Ekimde 502 milyar 502 milyar 401 milyon TL olan faiz dışı gider kasımda 576 milyar 575 milyon TL’ye yükselmiş. Yılın son ayında ise ilk ve ikinci çeyreği geride bırakarak 1 trilyon 350 millyar144 milyon TL olarak gerçekleşmiş. Aralık ayı faiz dışı gideri bir tek üçüncü çeyreğin gerisinde kalmış.
2022’de toplam 310,9 milyar TL olan faiz harcamaları Hazinenin daha yüksek faizle borçlandığı 2023’te 674,6 milyar TL’ye yükseldi. Faiz dışı bütçe açığı, aralıkta 800,2 milyar TL, 2023 genelinde 700,4 milyar TL oldu.
Bütçe açığının GSYH’ye oranı da zirve yaptı
2023 yılında bütçe açığının milli gelire oranı yüzde 5,4 ile 21 yılın zirvesini gördü. OVP’de merkezi yönetim bütçesinde 2023 yılında 1 trilyon 633 milyar TL açık öngörülmüştü. OVP’de açığın GSYH’a oranının yüzde 6,4 olacağı tahmin edilmişti. 2022’de bütçe açığı 142,7 milyar TL olmuştu. Bütçe açığının GSYH’ye oranı yüzde 1 olarak kaydedilmişti.
Şimşek: Bütçe açığı Maastricht kriterinin altında
Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek 2023’te deprem harcamaları hariç tutulduğunda bütçe açığının milli gelire oranının yüzde 1,7 ile Maastricht kriterinin de altında olduğuna işaret ederek “Bütçe sonuçları, program hedeflerinin gerçekleştirilmesine ve mali disiplinin yeniden tesisine yönelik kararlılığımızı göstermektedir” dedi.
Şimşek AA muhabirine 2023 yılı merkezi yönetim bütçe gerçekleşme sonuçlarına ilişkin değerlendirmede bulundu. Bütçe açığının OVP beklentilerinin yaklaşık 258 milyar lira altında, 1 trilyon 375 milyar lira olarak gerçekleştiğine işaret eden Şimşek “Bütçe açığının milli gelire oranı ise yüzde 6,4 olan OVP öngörülerinin 1 puan altında yüzde 5,4 seviyesinde gerçekleşti. Deprem harcamaları hariç tutulduğunda ise bu oran yüzde 1,7 seviyesinde” diye konuştu.
Şimşek bütçe açığındaki bu olumlu görünümde öngörülenden daha yüksek gelir tahsilatının etkili olduğunu bildirirken “Gelir performansındaki bu artışta ise yurt genelinde gerçekleştirilen etkili vergi denetimleri, kayıt dışı ekonomiyle güçlü mücadele ve tahsilatı hızlandırma çalışmaları belirleyici olmuştur” dedi.
Ne kadar deprem harcaması yapıldı?
Yürütülen çalışmalara ilişkin de bilgi veren Şimşek borçlularla birebir irtibata geçildiğini ve borçlarını ödemeleri için gerekli bilgilendirmelerin yapıldığını anlattı. Şimşek tek seferde ödeme yapamayacak durumda olan borçlulara taksitlendirme yoluyla yardımcı olunduğunu belirtirken “Ödeme eğiliminde olmayan borçlular hakkında ise gerekli icra işlemleri yapılmıştır. Gider tarafına bakıldığında, depreme yönelik ihtiyaçlar için daha fazla kaynak aktarılmasına rağmen OVP ile uyumlu bir görünüm sergilenmiştir. Deprem hariç harcamalarda ise mali disiplin hedefiyle uyumlu, öncelikli ihtiyaçların karşılandığı ve önümüzdeki yıllara herhangi bir ilave yük oluşturmayan bir anlayış benimsendi” diye konuştu.
Bakan Şimşek depreme yönelik ihtiyaçlar için 762 milyar liralık harcama öngörülmüşken yıl sonu harcama tutarının 950 milyar lira seviyesine ulaştığını aktararak şunları söyledi:
“Deprem harcamalarının milli gelire oranı ise yüzde 3,7’dir. Geçici nitelikte olan bu harcamaları hariç tuttuğumuzda ise bütçe açığının milli gelire oranı yüzde 1,7 ile Maastricht kriterinin de altındadır. Bütçe sonuçları da program hedeflerinin gerçekleştirilmesine ve mali disiplinin yeniden tesisine yönelik kararlılığımızı göstermektedir.”