Uçağımız 3.5 saatlik bir yolculuğun ardından inişe geçiyor. Aşağıda, Cezayir’in ihracat limanı ve etrafında kümelenmiş sanayi tesisleriyle İzmir’e benzetilen ancak Tosyalı Holding Yönetim Kurulu Başkanı Fuat Tosyalı’nın yıllar önce sanayi yolculuğuna çıktıkları İskenderun’a benzettiği için Türkiye’nin yurtdışındaki en büyük özel sektör yatırımını gerçekleştirmeye karar verdiği Oran şehri var.
Bethioua adlı sanayi bölgesindeki çeşitli petrokimya ve otomotiv tesislerinin hemen yanı başındaki uçsuz bucaksız arazide, Türkiye’nin demir-çelik alanındaki önemli oyuncularından Tosyalı ailesinin 2007’de 30 yıldan fazla süredir Cezayir’de çelik ticareti yapan Topçuoğlu ailesiyle birlikte “Afrika Rüyası’nı” gerçekleştirmek ve kıtada iş yapmak için bu ülkede kurduğu inşaat demiri, filmaşin, spiral boru ve yassı mamül üreten Tosyalı Algerie’nin 5 bin dönümlük dev araziye yayılmış tesislerini görüyoruz. Tosyalı Algerie, 2013 yılında çelik üretimine başlamış. Şirket bugün itibariyle 5000’in üzerinde çalışanıyla, Cezayir’in hidro-karbona dayalı sektörleri dışında, sanayideki en büyük şirketi ve 1 milyar dolarla ihracatçısı konumunda. Tosyalı Algerie çatısı altında toplam 17 mega fabrikası ve Cezayir devletiyle ortak olduğu ancak yönetimi kendisine bırakılmış tam entegre bir limanı var.
Afrika’nın en büyük entegre demir- çelik tesisi olan . Tosyalı Algerie’nin toplam sıvı çelik kapasitesi 6,5 milyon ton. Entegre tesiste çubuk inşaat demiri, filmaşin, spiral boru, slab ve sıcak sac olmak üzere Cezayir’in ihtiyaçları doğrultusunda temel kategorilerde üretim yapılıyor. Önümüzdeki yıllarda soğuk haddelenmiş sac üretimi de başlayacak.
Tosyalı Algerie bu kategorideki ürünlerle , inşaat sektörü, hidrokarbon taşımacılığı, otomobil endüstrisi ve gemi yapımı gibi birçok sektöre hizmet veriyor. Bu tesisin en büyük özelliği tamamen entegre ve kendi kendine yeterli olması.
Demir cevherini, 200 milyon dolarlık yatırımla kurduğu 12 kilometre uzunluğundaki kapalı konveyör sistemiyle çevreyi kirletmeden kendi limanından taşıyıp işliyor ve nihai ürüne çevirerek ülkede satışını yapıyor, farklı ülkelere ihracatını gerçekleştiriyor.
Tosyalı Algerie Yönetim Kurulu Başkanı Fuat Tosyalı “Demir çelik sektöründe farkı ancak verimlilikle yaratabilirsiniz. Biz de bunu beceriyoruz” diyor
Tosyalı Algerie Yönetim Kurulu Başkanı Fuat Tosyalı bugüne kadar 6.5 milyar dolar yatırım yaptıkları tesislerin 4. etabının ikinci fazının tamamlanmasıyla birlikte toplam yatırım rakamının 8 milyar dolara ulaşacağını söylüyor. İleride iş makinelerinin ve Çinli olduğunu öğrendiğimiz işçilerin karınca gibi çalıştığı alanı işaret ederek “Oraya otomobil çeliği üretimine dönük tesis yatırımı yapıyoruz. Yatırım bedeli 1.5 milyar doları bulacak” diyor.
Şirket geçen yıl 6 milyon ton üretimle 1 milyar doları ihracat olan üzere toplam 3.5 milyar dolar ciro yapmış. Öteden beri “hesabını bilen ve ele muhtaç olmak istemeyen bir ülke” olarak öne çıkan Cezayir’de Tosyalı Algerie her yıl yaklaşık 600 milyon dolarlık ithalatı ikame ediyor.
2019 yılından bu yana yıllık 2,5 milyon ton kapasite ile dünyanın en büyük DRI (Doğrudan İndirgenmiş Demir) üretim tesislerine ve DRI ile çalışan dünyanın en büyük ark ocağına sahip olan Tosyalı Algerie 2020’de tek bir DRI modülü ile 2 milyon 25 bin ton/yıl üretim rakamına ulaşarak dünya rekoru kırmış. 2021’de de 2 milyon 250 bin ton/yıl üretim rakamına ulaşarak ikinci dünya rekoruna ulaşmış. Bu rekorlar 2022’de 2,33 ve 2023’te de 2, milyon 270 bin ton/yıl olarak devam ettmiş.
Fuat Tosyalı “Kâr marjının çok yüksek olmadığı ve fiyatlarda oyuncular tarafından kontrol edilemeyen birçok faktörün etkili olduğu demir çelik sektöründe farkı ancak verimlilikle yaratabilirsiniz. Biz de bunu beceriyoruz” diyor. Yatırımlarda, tesis tasarımları tamamen Tosyalı’ya özel olarak yapılıyor. Tosyalı’nın kendi teknik ekibi dışarıdan gelen ekiplere liderlik ediyor, tesis tasarımı ve mühendisliği tamamen bu ekip öncülüğünde gerçekleşiyor.
Çelik üretiminde doğal gaz kullandığı için karbon salımı düşük olan Tosyalı daha yeşil çelik için hidrojen kullanmayı hedefliyor.
Bunun yanısıra enerji ve su tasarrufu da Tosyalı Algerie’de çok önemli. Kullanılan teknolojiler sayesinde yeni hizmete giren slab ünitesinde su kullanımı standart slab döküm ünitelerine göre yüzde 35 daha az ve enerji verimliliği de oldukça yüksek. Çelikhane tarafında da elektrik ve gaz tüketimi emsallerine göre yüzde 40 daha düşük. Verimliliğin yanısıra bu faktörler de farkı yaratıyor.
Hidrojen enerjisiyle çalışabilir hale gelmesi çok kolay
Yatırımına geçen yıl başlanan en yüksek teknolojiye sahip yeni bir DRI tesisi ve 4 milyon ton/yıl kapasiteli yassı çelik üretecek haddehaneler de tamamlanmış. Bu yatırımın ilk tesisi olan slab üretim tesisi 4 milyon ton kapasite ile Mayıs 2024’te faaliyete geçmiş.
Kısa bir süre önce(Eylül ayında) devreye giren 2. DRI tesisi ise hem doğal gaz hem de küçük bir modifikasyonla yüzde 100 hidrojenle çalışabilme özelliğiyle dünyada ticari üretime başlayan ilk tesis. Fuat Tosyalı “Hidrojen enerjisi konusunda çalışıyoruz ve bunu üretimde kullanacağız” diyor. Tüm dünyadaki önemli demir çelikçilerle birlikte Tosyalı’nın da enerji kaynağı olarak hidrojene büyük önem vermesinin nedeni karbon salımının neredeyse yok denecek kadar az olması. Tosyalı Algerie tüm fabrikalarında enerji kaynağı olarak doğal gaz kullanıyor. Çünkü Cezayir dünyanın en önemli doğal gaz üreticilerinden biri ve doğal gazın bu ülkedeki maliyeti yüksek değil. 1 ton çelik üretmek için doğal gaz kullanırsanız havaya 0.6 ile 0.8 ton arasında değişen miktarda, enerjinizi kömürden alırsanız 2-3 ton karbon salıyorsunuz. Ancak hidrojenin enerji kaynağı olduğu üretimde ise havaya salınan karbon miktarı yalnızca 0.1 ton oluyor.
Dünyanın gelişmiş ülkelerinin uzak olmayan bir süre sonra yürürlüğe koyacağı Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (SKDM) ile karbon salımı yüksek ürünlere uygulayacağı vergi temiz üretimi zorunlu hale getirecek. Yani belki de kısa bir süre sonra üretimini kömürle yapan demir çelikçiler kepenk indiren zorunda kalacak. Tosyalı da Cezayir’de yüzde 100 hidrojenle çalışabilen hale kolaylıkla getirebileceği tesisiyle zor günlere hazırlanıyor.
Bu yatırımlarla Tosyalı Algérie aynı tesiste 5 milyon tonun üzerine çıkan DRI üretim kapasitesiyle Avrupa ve Kuzey Afrika’yı kapsayan Akdeniz havzasındaki en büyük DRI üretim kapasitesine sahip olmuş.
Hemen ardından da yeni tesiste sıcak haddelenmiş sac (HRC) üretimine başlayan Tosyalı Algérie bu yatırımlar sayesinde ilk defa beyaz eşya ve otomotiv sektöründe kullanılan yassı çelik kategorisinde nihai ürünlerini dünya pazarına sunmaya başladı.
Yaklaşık 25. antil kalınlığında akkor bloklar halinde bantlar üzerinde seyahat eden ürünler haddelenerek müşterinin isteğine uygun hale getiriliyor.
Zenginleştirme tesisi neden önemli?
Tosyalı’nın 5 etaplı Tosyalı Algerie yatırımının 4. aşamasını oluşturan tüm yatırımların 2024 yılı sonuna kadar tamamlanması planlanıyor. Bu kapsamda 4 milyon ton/yıl kapasiteli ikinci “Zenginleştirme Tesisi’’ (Beneficiation) ve 4 milyon ton/yıl kapasiteli ikinci pelet tesisi devreye girmiş. Zenginleştirme yatırımı stratejik olarak da kritik. Böyle bir tesise sahip olmamak maden tedarikinde bağımlılığı ve maliyetleri artırıyor.
“Game changer” (çığır açıcı) olarak tanımladığı zenginleştirme tesisinin ikincisinin de devreye girmesiyle çok avantajlı duruma geldiklerini anlatıyor Tosyalı. Şirket zenginleştirme tesisi sayesinde daha ucuz olan düşük tenörlü (içinde daha az demir cevheri bulunan ham madde) madeni alıp işleyebiliyor ve büyük maliyet tasarrufu elde ediyor. Düşük tenörlü maden alındıktan sonra bu tesislerde içindeki istenmeyen maddeler ayıklanıp metal oranı yükseltilip zenginleştiriliyor. Zenginleştirmeyi yapmak şart çünkü DRİ tesislerinde yalnızca daha nadir bulunan yüksek tenörlü demir madeni kullanılıyor. Tosyalı Algerie bu yatırımla maliyetlerini aşağı çekerek verimliliğini artırıyor ve rekabetçiliğini güçlendiriyor.
Tosyalı Algerie’nin değeri nedir?
Tosyalı 2017 Kasım’ında Oran’ı ziyaret ettiğimizde Fransa Deloitte’a yaptırdıkları değerlemede Tosyalı Algerie’nin değerinin 5 milyar dolar çıktığını anlatmıştı. O günden buyana yeni bir değerleme yaptırmamışlar ama Fuat Tosyalı “çocuklarımdan biri” dediği Tosyalı Algerie’nin değerinin bugün 10 milyar doları aştığını tahmin ediyor.
Yatırımlar planlandığı gibi 2026 yılında tamamlanırsa Tosyalı Algerie 9,5 milyon ton/yıl yassı ve uzun mamul kapasiteli tam entegre bir tesis haline gelecek. Bu da Türkiye’nin yurtdışındaki en büyük özel sektör yatırımını sadece Akdeniz havzası ve Afrika’nın değil, dünyanın da en önemli ve stratejik entegre demir-çelik üretim merkezlerinden biri yapacak.
Tosyalı, Türkiye, Cezayir ve İspanya’daki yatırımlarıyla ulaştığı sıvı çelik üretim kapasitesiyle dünyada ilk 50’nin içinde yer alıyor. Bir-iki yıl içinde ilk 30’a yükselmesi bekleniyor. İlk 20’ye girme yolunda da emin adımlarla ilerliyor. Fuat Tosyalı da bu görüşü “Büyükler biraz aşağıya gelecek, biz de yukarıya doğru çıkacağız” sözleriyle destekliyor.
