Tarımsal üretimde kredi kullanarak üretime devam eden çiftçilerimizin her geçen ay borçları büyürken takipteki kredi borçları da azalıyordu. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) 2004 Aralık ayından itibaren aylık olarak çiftçilerin kredi borçları ile takipteki kredi miktarını düzenli olarak yayınlıyor. 2004 Aralık ayında çiftçilerin bankalara borcu 5,1 milyar, takipteki kredi miktarı ise 209 milyon lira idi.
En son BDDK’nın açıkladığı Kasım 2023 dönemine ait çiftçi borçları bir önceki aya göre yüzde 3,3, bir önceki yılın aralık ayına göre yüzde 72,6, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 88,4 ve 11 aylık ortalamalara göre yüzde 103,7 arttı.
2022 Kasım ayında 298,2 milyar lira olan çiftçi borçları 263,5 milyar lira artarak 2023 Kasım ayında 561,8 milyar liraya ulaştı. Tabii maliyetleri artan çiftçinin üretime devam etmesi için kredi kullanmaktan başka çaresi yok ve kullanmaya devam etmek zorunda. Ancak tüm bu borçlanmaya rağmen bankacılık sektöründe borcuna en sadık kesim çiftçiler olarak bilinir. Gerçekten öyledir, çiftçi borcuna sadıktır.
Çiftçilerimizin 2020 Şubat ayında takipteki borçları 5,6 milyar lira seviyesine ulaşarak tarihinin en yüksek değerine ulaşmıştı. O zamandan beri sürekli bir düşüş eğilimi göstermeye başladı. Son 45 ay içinde 39 kere borcu takibe düşen çiftçilerimizin altı kere de takipteki borçları yükselişe geçti.
Ancak asıl dikkatinizi çekmek istediğim konu 2022 Mart’ından beri düşüşte olan takipteki borçlar bir daha yaşanmasını asla istemediğimiz Şubat 2023 depremine kadar düzenli azalıyordu. Deprem felaketi ödemeleri geciktirdiği için o ay tekrar artışa geçti.
İşin aslı çiftçilerin borcu Şubat 2023 hariç 19 aydır düşüş eğiliminde idi. Geçen yıl ekim ayında 1 milyar 972 milyon 820 bin lira olan takipteki borçlar yüzde 2,2 artışla kasım ayında 2 milyar 15 milyon 535 bin liraya yükseldi.
Çiftçi borçlarının tekrar yükselmesi gelecek açısından iyi bir işaret değil.
Tabii bu borçların düşmesi sektörde Ziraat Bankası’nın hakim güç olmasından kaynaklanıyor. Çünkü Ziraat Bankası verdiği sübvansiyonlu kredilerle çiftçilerimizin borçlanma faizinin düşük kalmasını ve borçların ödenebilir hale gelmesini sağladı. Sektöre baktığımızda şu an tarım kredilerinin yüzde 85’i kamu, yüzde 7’si yerli ve yüzde 8’i yabancı bankaların verdiği kredilerden oluşuyor.
İşte bu yüzde 85’lik dilim kamu bankalarının hem en yüksek kredi verdiği yılın, hem de 2004 yılından beri tarım kredilerindeki payının en yüksek olduğu yılın 2023 olmasını sağladı.
Tarımsal kredilerde desteklenen çiftçi için ön uyarı olan takipteki kredilerin artması üretimden çiftçinin çıkışını sağlayacağı gibi artan maliyetler de gıda enflasyonu olarak tüketiciye dönecektir.
Çiftçinin uzun süredir gündeminde olmayan takipteki krediler umarım yeniden sorun olmaz.
Çiftçinin takipteki borcu artıyor
Tarımsal kredilerde desteklenen çiftçi için ön uyarı olan takipteki kredilerin artması çiftçinin üretimden çıkmasına yol açacağı gibi artan maliyetler de gıda enflasyonu olarak tüketiciye dönecektir.
