Türkiye İstatistik Kurumu’na (TÜİK) göre TÜFE (Tüketici Fiyat Enflasyonu) ekim ayında hükümetin bakanlarının ikna çabaları ve indirim kampanyaları sayesinde bir önceki aya göre yüzde 3,43, yıllıkta ise yüzde 61,36 olarak gerçekleşti. TÜİK’in verilerine göre tüketici fiyatları yılın ilk 10 ayında ise yüzde 55, on iki aylık ortalamalara göre ise yüzde 54,26 olarak gerçekleşti.
ENAG Tüketici Fiyat Endeksi (E-TÜFE) ekim ayında yüzde 5,09 arttı. E-TÜFE’nin son 12 aylık artışı ise yüzde 126,18 olarak gerçekleşti. ENAG’a göre ocak-ekim dönemi enflasyon oranı ise yüzde 105,48 oldu. İTO (İstanbul Ticaret Odası) perakende fiyat hareketlerinin göstergesi olan İstanbul Ücretliler Geçinme İndeksi’nin ekimde bir önceki aya göre yüzde 3,69, toptan fiyat hareketlerini yansıtan Toptan Eşya Fiyatları indeksinin ise yüzde 3,53 oranında arttığını açıklamıştı.
TÜİK eylül ayında aylık enflasyonu 4,75, yıllık enflasyonu yüzde 61,53 olarak açıklamıştı. Reuters’in hafta başında yayınladığı anketine katılan 15 ekonomistin aylık TÜFE tahminleri yüzde 3.2 ila yüzde 5 artış bandında yer alırken, yıllık tahminler ise yüzde 61 ila yüzde 64.1 arasında bulunuyordu. AA Finans anketine katılan ekonomistlerin ortalama enflasyon beklentisi aylık yüzde 4,08, yıllık yüzde 62,36 olmuştu.
TÜİK’e göre, Yurtiçi Üretici Fiyat İndeksi (Yİ-ÜFE) 2023 yılı Ekim ayında bir önceki aya göre yüzde 1,94, bir önceki yılın Aralık ayına göre yüzde 38,70, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 39,39 arttı. Ekim ayı tüketici fiyatlarındaki artış üreticilerin maliyet artışlarını, perakende fiyatlara daha yüksek oranda yansıtmaya başladığını gösteriyor.
Merkez Bankası eski başekonomisti Bilkent Üniversitesi öğretim üyesi Profesör Dr. Hakan Kara X hesabından enflasyon eğilimi yavaşlasa da 2024 hedefinin üzerinde bir trende işaret ettiğini belirttiği şu paylaşımı yaptı:
Medyan (ortanca) fiyat artışlarına göre enflasyon eğilimi yavaşlasa da halen 2024 hedefinin üzerinde bir trende işaret ediyor. pic.twitter.com/fvNO0uImg3
— Hakan Kara (@ali_hakan_kara) November 3, 2023
En pahalı ikinci Ekim ayı oldu
Fiyat artışı önceki aylara göre hız kesmiş görünse de ekim son 19 yılın ikinci en pahalı ekim ayı oldu. Geçen yılın ekim ayında tüketici fiyatları bir önceki aya göre yüzde 3,54 oranında artmıştı. Ekimde yıllık enflasyon da geçen yılın ekiminin ardından ikinci sırada yer aldı. Geçen yılın ekim ayında tüketici enflasyonu 2021’in aynı ayına göre yüzde 85,51 artmıştı.
TÜFE’ye göre önceki yılın aynı ayına göre en az artış gösteren ana grup yüzde 25,98 ile konut oldu. Bu ana harcama grubundaki düşük oranda son aylarda sıkılaşan finansal koşullar ve kredi maliyetlerindeki artış nedeniyle nedeniyle talebin hız kesmesi etkili oldu. Buna karşılık, bir önceki yılın aynı ayına göre artışın en yüksek olduğu ana grup ise yüzde 94,12 ile lokanta ve oteller oldu. Dünyada gıda fiyatlarının sürekli düştüğü bir dönemde gıda ve alkolsüz içecek ana harcama grubundaki yıllık fiyat artışı ise yüzde 71,99 oldu.
Ana harcama grupları itibarıyla 2023 yılı Ekim ayında ulaştırma grubunda fiyatlar bir önceki aya göre yüzde 0,18 düştü. Buna karşılık, 2023 yılı Ekim ayında bir önceki aya göre artışın en yüksek olduğu ana grup ise kış mevsimine geçiş ve okulların açılmasının bir sonraki aya da sarkan etkisiyle giyim ve ayakkabı oldu. Bu ana harcama grubunda fiyatlar ekim ayında yüzde 13,73 gibi yüksek oranda arttı.
Endekste kapsanan 143 temel başlıktan (Amaca Göre Bireysel Tüketim Sınıflaması-COICOP 5’li Düzey) 2023 yılı Ekim ayı itibarıyla, 15 temel başlığın endeksinde düşüş gerçekleşirken, 6 temel başlığın endeksinde değişim olmadı. 122 temel başlığın endeksinde ise artış gerçekleşti.
İktisatçı Doçent Dr. Orhan Karaca enflasyonun ekimde geçen yılın aynı ayına göre hafif düştüğünü belirterek X hesabından şu paylaşımı yaptı:
TÜİK’in verilerine göre ekim ayında enflasyon %3,43 oldu ve geçen yılın aynı seviyesindeki düzeyinin (%3,54) bir miktar altında kaldı. Böylece yıllık enflasyonda 3 aydır süren yükseliş de durmuş oldu. Eylül ayında %61,53 olan yıllık enflasyon ekimde %61,36’ya indi. Sorun şu ki… pic.twitter.com/Gh5qdqxWDa
— Orhan Karaca (@Dr_OrhanKaraca) November 3, 2023
İşyeri kira artışı da belli oldu
Enflasyon rakamlarının açıklanmasıyla Kasım ayı kira artış oranı belli oldu. Buna göre kontratı kasımda sona eren işyerleri için kira artışı en çok TÜFE’nin on iki aylık ortalaması olan yüzde 54,26 olarak uygulanacak. Konut kiralarına ise sınır nedeniyle 2024 Temmuzuna kadar en fazla yüzde 25 zam yapılabilecek.
Enflasyon farkı şimdiden yüzde 29,41
Ekim ayı enflasyonuyla birlikte memur ve emeklilerin maaş zammının belirlenmesinde etkili olan enflasyon farkı da netleşmeye başladı. 2023 yılı Temmuz, Ağustos, Eylül ve Ekim enflasyon farkı açıklanan verilere göre, yüzde 29,41 olarak gerçekleşti. Kasım ve Aralık ayı enflasyon oranlarının açıklanmasının ardından zam olarak verilecek enflasyon farkı belli olacak.
Enflasyon farkı, memur ve emekli maaşlarına iki kez olmak üzere, Ocak ve Temmuz aylarında ödeniyor. Geçtiğimiz dört ayda açıklanan enflasyon oranları ardından enflasyon farkı oluşmaya başladı. Memur ve memur emeklilerinin, toplu sözleşmede aldıkları zam oranının 6 aylık enflasyon oranından düşük olması durumunda, aradaki fark kadar enflasyon farkı ödeniyor.
Memur ve memur emeklisine en az yüzde 40,39 zam
Memur ve memur emeklilerinin maaşlarına yapılacak zam oranı, toplu sözleşme zammı ve enflasyon farkının toplamı olacak. 2023 yılı toplu sözleşmesinde memur ve emeklilere verilen zam oranı, yüzde 10+6 olarak belirlenmişti. Böylece, memur ve emekli maaşlarına yapılacak zam oranı şimdiden en az yüzde 40,39 olacağı kesinleşti.