Aylardır yeni istihdam yaratmakta zorlanan Türkiye ekonomisi iş dünyasının ‘istihdamı koruyacak kadar sipariş alamadığı”, imalat sanayinin büyük ihracat pazarlarında iklimin bozulduğu ve turizm sezonunun sona ermesiyle birlikte hemen hemen her sektörde yavaşlama olduğu gözlenen ekimde bir nevi mucize gibi bir veriye imza attı.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) ekim ayı Hanehalkı İşgücü Araştırması sonuçlarına göre işsizlik oranı bir önceki aya göre 0,5 puan azalarak son 11 yılın en düşük seviyesi olan yüzde 8,5’e düştü. İşsizlik oranı erkeklerde yüzde 7,0 iken kadınlarda yüzde 11,3 olarak tahmin edildi. 15 ve daha yukarı yaştaki kişilerde işsiz sayısı 2023 yılı Ekim ayında bir önceki aya göre 163 bin kişi azalarak 2 milyon 961 bin kişi oldu.
Ekim ayıyla ilgili bir başka mucize de istihdam edilenlerin sayısındaki artış da görüldü. İstihdam edilenlerin sayısı 2023 yılı Ekim ayında bir önceki aya göre 246 bin kişi artarak 31 milyon 835 bin kişi, istihdam oranı ise 0,3 puan artarak yüzde 48,5 oldu. Bu oran erkeklerde yüzde 65,8 iken kadınlarda yüzde 31,6 olarak gerçekleşti.
Temmuzda turizm sezonu nedeniyle çok sayıda yeni istihdam yaratan ekonomi daha sonraki aylarda yavaşlamaya başlayıp ağustosta yalnızca 3 bin yeni istihdam yaratabilmişti. Ekonomi eylülde ise hem turizm mevsiminin sonlarına gelinmiş olması hem de tekstil gibi emek yoğun sektörlerdeki durgunluk nedeniyle 59 bin istihdam kaybetmişti. Bu nedenle ekimdeki 246 binlik yeni istihdam soru işaretleri yaratıyor.
Gençlerde durum çok kötü
Her fırsatta ülke dışına gitmek isteyen gençlerde işsizlik oranı genel oranının hayli üzerinde seyrediyor. TÜİK’in verilerine göre 15-24 yaş grubunu kapsayan genç nüfusta işsizlik oranı bir önceki aya göre 0,4 puan azalarak yüzde 16,3 oldu. Bu yaş grubunda işsizlik oranı erkeklerde yüzde 13,8; kadınlarda ise yüzde 21,0 olarak tahmin edildi.
Geniş tanımlı işsizlik yüzde 21,3
Zamana bağlı eksik istihdam, potansiyel işgücü ve işsizlerden oluşan atıl işgücü oranı (geniş tanımlı işsizlik) 2023 yılı Ekim ayında bir önceki aya göre 0,5 puan azalarak yüzde 21,3 oldu. Zamana bağlı eksik istihdam ve işsizlerin bütünleşik oranı yüzde 13,7 iken işsiz ve potansiyel işgücünün bütünleşik oranı yüzde 16,6 olarak tahmin edildi.
Bu veriler ne kadar güvenilir?
TÜİK ekim ayı işsizlik verisini, aynı aya ilişkin sanayi üretim endeksi veriliyle birlikte açıkladı. Ancak sabah saat 10.00’da TÜİK’in sitesini girenler sanayi üretimi verilerine ulaşabilirken, işsizlik verileriyle ilgili ekrana geldiklerinde ‘hata”mesajıyla karşılaştılar. TÜİK’in bir saate yakın çabası sonucu “hata” giderildi ve işsizlikle ilgili sürpriz verilere ulaşmak mümkün oldu.
İşsizlikle ilgili sürpriz veriler sanayi üretiminin art arda dördüncü kez düştüğü ekim ayında ekonominin performasının sorgulanmasına neden oldu. TÜİK’e göre ekim ayında imalat sanayiinde de üretim eylüle göre düştü.
Bu arada kasım ayında açıklanan ve Türkiye’de ekonomik büyümenin öncü göstergesi kabul edilen İstanbul Sanayi Odası (İSO) İmalat Satınalma Yöneticileri Endeksi (PMI) ekim verisinin de durgunluğun ayak seslerinin güçlendiğini teyit ettiği hatırlanırsa ekim işsizlik verilerinin detaylı incelenmesi gerekiyor.
İstanbul Sanayi Odası (İSO) İmalat Satınalma Yöneticileri Endeksi (PMI) ekimde ardı ardına dördüncü ayda da daralma sinyali olarak kabul edilen 50’lik eşik değerin altında kalarak 48,4’e gerilemiş ve 2023 yılının en düşük seviyesini görmüştü. Verinin açıklandığı gün İSO’dan yapılan açıklamada şu görüşlere yer verilmişti:
“Endeks, faaliyet koşullarındaki yavaşlamanın ılımlı olduğunu gösterse de söz konusu yavaşlama eylüle göre daha belirgin gerçekleşti. Yeni siparişlerde yaklaşık bir yılın en sert yavaşlaması yaşanırken, istihdam yeniden düşüşe geçti.”
O gün hayli rahatsız edici bir açıklama da endeks çalışmasını yürüten S&P Global Market Intelligence Ekonomi Direktörü Andrew Harker’dan gelmişti. Anket verilerini değerlendiren Harker’a göre talep koşulları ekim ayında Türk imalat sektörünü yavaşlatan ana faktör olurken, firmalar üretimi destekleyecek ve istihdam düzeyini koruyacak hacimde yeni sipariş temin etmekte zorlanmıştı. İstanbul Sanayi Odası Türkiye Sektörel PMI ekim ayı raporuna göre takip edilen 10 sektörden sadece ikisinde üretim artarken istihdam çoğu sektörde düşüş göstermişti.
‘Veriler doğru yolda olduğumuzu gösteriyor’
Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü tarafından tamamlanan tesislerin açılışında konuşan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, TÜİK tarafından açıklanan ekim ayına ilişkin iş gücü istatistiklerinin doğru yolda olduklarını gösterdiğini söyledi. Erdoğan, “Enflasyonun ateşi düşmeye başladı, tedbirlerin pozitif etkileri piyasada hissediliyor. Önümüzdeki aylardan itibaren çok daha iyi oranlarla karşılaşacağız” diye konuştu.
DİSK-AR: Gerçek işsiz sayısı 8,1 milyon
DİSK Araştırma Merkezi’nin (DİSK-AR), TÜİK verilerinden yararlanılarak yapılan hesaplamaya göre, mevsim etkisinden arındırılmış geniş tanımlı işsizlik oranı yüzde 21,3’e yükselirken, geniş tanımlı işsiz sayısı ise ekim 2023’te 8 milyon 143 bin olarak gerçekleşti.
TÜİK’in yayımlandığı Ekim 2023 Hanehalkı İşgücü Araştırması (HİA) sonuçlarına dikkat çeken DİSK-AR, araştırmadan hareketle şu verileri paylaştı:
“TÜİK’in Ekim 2023 Hanehalkı İşgücü Araştırması (HİA) sonuçları 11 Aralık 2023’te yayımlandı. Mevsim etkisinden arındırılmış dar tanımlı işsizlik oranı yüzde 8,5, mevsim etkisinden arındırılmış geniş tanımlı işsizlik oranı (âtıl işgücü) ise yüzde 21,3 seviyesinde gerçekleşti. TÜİK’e göre Türkiye genelinde 15 ve daha yukarı yaştaki kişilerde dar tanımlı işsiz sayısı (mevsim etkisinden arındırılmış) 2023 Ekim ayında 2 milyon 961 bin oldu.”
‘Geniş tanımlı işsizlik bir yılda 547 bin arttı’
TÜİK’e göre pandemi öncesinde, 2019 Ekim’de yüzde 13,5 olan dar tanımlı işsizliğin Ekim 2023’te yüzde 8,5 olarak gerçekleştiği belirtilen raporda, “Ancak aynı yıllarda geniş tanımlı işsizlik yüzde 18,8’den yüzde 21,3’e yükseldi. Son 1 yılda geniş tanımlı işsiz sayısı 547 bin artarak 7,6 milyondan 8,1 milyona yükseldi. Covid19 salgını sonrası geniş tanımlı işsizlik oranı 2,5 puan, geniş tanımlı işsiz sayısı ise 7 milyon 731 bin kişi arttı. TÜİK’in âtıl işgücü oranından hareketle yaptığımız hesaplamaya göre mevsim etkisinden arındırılmış geniş tanımlı işsiz sayısı Ekim 2023’te 8 milyon 143 bin olarak gerçekleşti” denildi.