Enflasyonu düşürmek ve ekonomiyi soğutmak için alınan önlemler reel kesimi de ciddi şekilde etkilemeye başladı. Reel kesimin hem güveni hem de kapasite kullanım oranı elele düşmeye devam ediyor. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) İktisadi Yönelim Anketi’ne katılan ve imalat sanayinde faaliyet gösteren 1763 iş yerinin yanıtlarının ağırlıklandırılıp toplulaştırılmasıyla elde edilen verilere göre, 2024 yılı ağustos ayında mevsimsellikten arındırılmış Reel Kesim Güven Endeksi (RKGE-MA), bir önceki aya göre 0,7 puan azalarak 98,0 seviyesinde gerçekleşti. Bu pandemiden bu yana en düşük seviye. Veriler gelecek üç aylık dönem için de reel kesim güveninde iyileşme beklenmediğini gösteriyor.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) tarafından yapılan açıklamaya göre endeksi oluşturan anket sorularına ait yayılma endeksleri incelendiğinde son üç aydaki toplam sipariş miktarı ve mevcut mamul mal stokuna ilişkin değerlendirmeler endeksi artış yönünde etkilerken gelecek üç aydaki ihracat sipariş miktarı, mevcut toplam sipariş miktarı, gelecek üç aydaki toplam istihdam, gelecek üç aydaki üretim hacmi, sabit sermaye yatırım harcaması ve genel gidişata ilişkin değerlendirmeler endeksi azalış yönünde etkiledi. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın açıklamasında şöyle dendi:
“Son üç aya yönelik değerlendirmelerde üretim hacminde ve iç piyasa sipariş miktarında azalış bildirenler lehine olan seyrin bir önceki aya göre zayıfladığı, ihracat sipariş miktarında azalış bildirenler lehine olan seyrin ise bir önceki aya göre güçlendiği gözlenmektedir.
Gelecek üç aya yönelik değerlendirmelerde üretim hacmi, ihracat sipariş miktarı ve iç piyasa sipariş miktarında artış bekleyenler lehine olan seyrin bir önceki aya göre zayıfladığı görülmektedir. Gelecek on iki aydaki sabit sermaye yatırım harcaması ve gelecek üç aydaki istihdama ilişkin artış yönlü beklentilerin de bir önceki aya göre zayıfladığı gözlenmektedir.
Ortalama birim maliyetlerde gelecek üç ayda artış olacağını bekleyenler lehine olan seyrin güçlendiği, son üç ayda artış olduğunu bildirenler lehine olan seyrin ise zayıfladığı görülmektedir. Gelecek üç aydaki satış fiyatına ilişkin artış yönlü beklentilerin de bir miktar zayıfladığı gözlenmektedir. Gelecek on iki aylık dönem sonu itibarıyla yıllık ÜFE beklentisi bir önceki aya göre 0,1 puan azalarak yüzde 51,7 seviyesinde gerçekleşmiştir.”
Merkez Bankası’nın açıklaması ‘durum ciddi’ diyor
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın gelecek üç ayda üretim hacmi, ihracat ve iç piyasa sipariş miktarıyla istihdamda artış bekleyenler lehine olan seyrin azaldığı tespiti kısa vadede sıkıntıları artacağı anlamına geliyor. Ancak gelecek üç ayda satış fiyatlarında artış yönlü beklentilerin azalması ise sıkılaştırıcı önlemlerin işe yaradığını ve enflasyondaki düşüşün devam edeceğine ilişkin inancın arttığını gösteriyor. Merkez Bankası eski Başekonomisti ve Bilken Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hakan Kara da yaptığı X paylaşımında konuya ilişkin şu görüşleri dile getirdi:
Şirketlerin birim maliyet ve satış fiyat beklentileri, enflasyon eğiliminin %20-30 bandına doğru ilerlediğine işaret ediyor. pic.twitter.com/T6Gkz5TkXw
— Hakan Kara (@ali_hakan_kara) August 26, 2024
Reel kesim güvenindeki düşüşün benzerinin kapasite kullanım oranında da yaşandığı görülüyor. İktisadi Yönelim Anketi’ne verilen yanıtlara göre imalat sanayi genelinde mevsimsel etkilerden arındırılmış Kapasite Kullanım Oranı (KKO-MA), ağustos ayında bir önceki aya göre 0,2 puan azalarak yüzde 75,7 seviyesinde gerçekleşti. Mevsimsel etkilerden arındırılmamış Kapasite Kullanım Oranı’ndaki (KKO) düşüş ise daha yüksek oldu. Buna göre sözkonusu kapasite oranı bir önceki aya göre 0,5 puan azalarak yüzde 75,4 seviyesinde gerçekleşti. Böylece kapasite kullanımı Mart 2023’ten beri en düşük düzeye indi. Kapasite kullanımı nisan ayından bu yana art arda beş aydır düşüş eğiliminde seyrediyor. Mart ayında 77,2 seviyesinde olan kapasite kullanım oranı nisanda 77, mayısta 76,6, haziranda 76,2, temmuzda 75,9 seviyesindeydi.
TÜİK’e göre perakende ticaret ayakta kalmaya çalışıyor
Bu arada Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), ağustos ayına ilişkin hizmet, perakende ticaret ve inşaat güven endekslerini açıkladı.Buna göre, mevsim etkilerinden arındırılmış güven endeksi ağustosta aylık bazda hizmet sektöründe yüzde 2 azalarak 111,8 olurken perakende ticaret sektöründe yüzde 0,8 artarak 107,9, inşaat sektöründe yüzde 1,1 artışla 88 değerini aldı.
Hizmet sektöründe ağustosta bir önceki aya göre son üç aylık dönemde iş durumu yüzde 1,5, son üç aylık dönemde hizmetlere olan talep yüzde 2, gelecek üç aylık dönemde hizmetlere olan talep beklentisi yüzde 2,4 azaldı.
Perakende ticaret sektöründe son üç aylık dönemde iş hacmi-satışlar yüzde 0,9, mevcut mal stok seviyesi yüzde 1,3 azalırken, gelecek üç aylık dönemde iş hacmi-satışlar beklentisi yüzde 4 artış kaydetti.
İnşaat sektöründe ise alınan kayıtlı siparişlerin mevcut düzeyi yüzde 1,2, gelecek üç aylık dönemde toplam çalışan sayısı beklentisinde yüzde 1 artış olarak kayıtlara geçti.
