Enflasyonda uzun bir sürenin ardından düşüş başladı. Türkiye İstatistik Kurumu’na (TÜİK) göre haziranda aylık enflasyon yüzde 1,64; yıllık enflasyon yüzde 71,6; emekli ve memur aylıklarına yapılacak zamma esas teşkil edecek altı aylık enflasyon ise yüzde 24,73 oldu. Verilere göre aylık enflasyon geçen yılın mayıs ayından bu yana en düşük seviyede gerçekleşirken yıllık enflasyon sekiz ay sonra ilk kez düştü. Mayısta enflasyon aylık bazda yüzde 3,37; yıllık bazda ise yüzde 75,45 olmuştu. Yıllık çekirdek enflasyon tarafında da haziran ayında gerileme izlendi. TÜİK verilerine göre yıllık çekirdek enflasyon haziranda yüzde 71,41 oldu.
TÜİK’in Haziran verileri Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in “Mayısta yıllık enflasyonda zirvenin görüldüğü ve haziran itibariyle inişin başlayacağı” şeklindeki sözlerini doğruladı. Haziran ayı enflasyonunu değerlendiren Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, dezenflasyon sürecinin başladığını söyledi. Şimşek, haziran enflasyon verisinin açıklanmasının ardından yaptığı sosyal medya paylaşımında şunları dile getirdi:
Dezenflasyon süreci başladı.
Mevsimsel düzeltilmiş üç aylık hareketli ortalamanın yıllıklandırılmış değerinin ima ettiği enflasyon eğilimi yıl sonu hedefimizle uyumludur. Yüzde 1,64’lük aylık haziran verisi ise yüzde 22’lik yıllıklandırılmış enflasyonu işaret ediyor.
Finansal…
— Mehmet Simsek (@memetsimsek) July 3, 2024
Ancak Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası eski Başekonomisti ve Bilkent Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hakan Kara yaptığı sosyal medya paylaşımında yalnızca haziran ayı verisiyle enflasyonda trend değişikliğinden bahsedilemeyeceğini belirterek “Memur ve emekliye daha az ücret artışı yapmak için bütün kamu zamları temmuza ertelendiğinden Haziran enflasyonu epey düşük çıktı. Bir aylık değere bakıp bunu trend olarak görmek pek sağlıklı değil” dedi.
Akademisyenlerin ve ekonomistlerin bağımsız biçimde oluşturduğu Enflasyon Araştırma Grubu (ENAG) da haziran ayı enflasyon verilerini açıkladı. ENAG Tüketici Fiyat Endeksi (E-TÜFE) haziran ayında yüzde 4,27 arttı. Enflasyonun son 12 aylık artışı ise yüzde 113,08. Enflasyon oranı 2024 yılının ilk altı aylık döneminde yüzde 41,16 oldu. ENAG’ın verilerine göre enflasyon mayıs ayında yüzde 5,66, 12 aylık artışı ise yüzde 120,66 olarak gerçekleşmişti.
İTO’nun enflasyonu bile daha yüksek
Öncü göstergeler de haziran ayında enflasyonun artacağına işaret ediyordu. İTO’nun verilerine göre İstanbul’da perakende fiyat hareketlerinin göstergesi olan İstanbul Ücretliler Geçinme İndeksi haziranda önceki aya göre yüzde 3,42, toptan fiyat hareketlerini yansıtan Toptan Eşya Fiyatları İndeksi de yüzde 3,85 artmıştı. Bu veriler yıllık bazda incelendiğinde artış oranı perakendede yüzde 82,14, toptan eşyada yüzde 60,49 olarak gerçekleşmişti.
Bir önceki yılın aynı ayına göre en az artış gösteren ana grup yüzde 47,84 ile giyim ve ayakkabı oldu. Buna karşılık bir önceki yılın aynı ayına göre artışın en yüksek olduğu ana grup ise yüzde 107,11 ile eğitim. Yıllık enflasyonda eğitimi yüzde 94,72 ile konut, yüzde 90,67 ile lokanta ve oteller izledi. Yıllık enflasyona en büyük katkı 17,99 puanla gıda ve alkolsüz içecekler, 12,28 puanla konut ve 10,48 puanla ulaştırma gruplarından geldi.
Ana harcama grupları itibariyle 2024 yılı Haziran ayında bir önceki aya göre en çok azalan ana grup indirim kampanyalarının etkisiyle yüzde -0,58 ile giyim ve ayakkabı oldu. Buna karşılık 2024 yılı Haziran ayında bir önceki aya göre artışın en yüksek olduğu ana grup ise yüzde 3,79 ile konut. Konut grubunu yüzde 3,47 ile eğitim, yüzde 3,09 ile lokanta ve oteller izledi. T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı’nın bilgi notuna göre konut grubu fiyatları haziran ayı enflasyonunun temel belirleyicisi oldu. Grubun enflasyona katkısı 0,55 puan olarak gerçekleşti. Yüzde 1,78 oranında artan gıda ve alkolsüz içecekler grubu fiyatları haziran ayı enflasyonunun temel belirleyicilerinden bir diğeri oldu. Grubun enflasyona katkısı 0,44 puan olarak gerçekleşti. Hizmet fiyatlarındaki katılık haziranda da devam ederken enflasyonun diğer temel belirleyicilerinden biri olan lokanta ve oteller grubunun enflasyona katkısı 0,28 puan oldu.
103 temel başlıkta fiyatlar arttı
Endeksteki 143 temel başlıktan (Amaca Göre Bireysel Tüketim Sınıflaması-COICOP 5’li Düzey) 2024 yılı Haziran ayı itibariyle 35 temel başlıkta düşüş gerçekleşirken beş temel başlıkta değişim olmadı. 103 temel başlıkta ise artış gerçekleşti.
Üretici enflasyonu da hız kesti
TÜİK verilerine göre üretici enflasyonu da yavaşladı. Haziran ayında aylık üretici enflasyonu yüzde 1,38 olarak gerçekleşti. Mayıs ayında aylık üretici enflasyonu yüzde 1,96 olmuştu. Yıllık üretici enflasyonu haziran ayında yüzde 50,09 oldu. Bir önceki ay yıllık üretici enflasyonu yüzde 57,68 olmuştu.
Konut ve işyeri kirasına en fazla yüzde 65,73 zam
Konut kiralarında yüzde 25 zam tavanının kaldırılması ve haziran ayı enflasyonunun açıklanmasıyla konut ve işyerlerine yapılacak kira artış oranı da belirlendi. Buna göre haziranda uygulanabilecek en yüksek kira artış oranı yüzde 65,73 olacak.
Konut kiralarında yüzde 25’lik tavan zam uygulamasına 1 Temmuz’dan itibaren son verilmişti. Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in ‘uygulamanın devam etmesi için neden görmüyorum’ şeklinde açıklamaları olmuştu.
