Her yıl 2023 hariç genelde diğer aylara göre düşük çıkan temmuz TÜFE (Tüketici Fiyat Endeksi) verisi bu kez Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in deyişiyle ‘ geçici etkiler kaynaklı artışlar’ nedeniyle geleneği bozdu ve ve yüzde 3,23 olarak gerçekleşti. Türkiye İstatistik Kurumu’ndan (TÜİK) yapılan açıklamaya göre TÜFE’deki (2003=100) değişim 2024 yılı Temmuz ayında bir önceki aya göre yüzde 3,23, bir önceki yılın Aralık ayına göre yüzde 28,76, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 61,78 ve on iki aylık ortalamalara göre yüzde 65,93 olarak gerçekleşti. Enflasyon temmuzda aylık bazda yüksek çıkarken yıllık bazda hazirana göre 9,82 puan düştü. Ancak yüksek oranlı bu düşüşte geçen yılın temmuz ayında yüzde 9,09 çıkan enflasyonun baz etkisi nedeniyle hesaba katılmaması etkili oldu.
Akademisyenlerin ve ekonomistlerin bağımsız biçimde oluşturduğu Enflasyon Araştırma Grubu’na göre (ENAG) ise Tüketici Fiyat Endeksi (E-TÜFE) temmuz ayında yüzde 5,91 arttı. E-TÜFE’nin son 12 aylık artışı ise yüzde 100,88 olarak gerçekleşti. ENAG haziran ayı enflasyonu oranını yüzde 4,27 olarak duyurmuştu. ENAG’a göre haziran ayında E-TÜFE’nin son 12 aylık artışı yüzde 113,08 olarak gerçekleşti. ENAG’a göre ana harcama gruplarında temmuz ayında en yüksek enflasyon konutta, en düşük artış ise sağlık grubunda görüldü.
Mahşerin dört değil üç atlısı var, konut harcamaları başı çekiyor
TÜİK’e göre 2024 yılı Temmuz ayında bir önceki aya göre artışın en yüksek olduğu ana grup yüzde 8,08 ile konut oldu. Cumhurbaşkanlığı Bütçe ve Strateji Başkanlığı’nın bilgi nıtuna göre yüzde 8,08 oranında artan konut grubu fiyatları temmuz ayı enflasyonunun temel belirleyicisi oldu. Grubun enflasyona katkısı 1,19 puan olarak gerçekleşti. Yüzde 3,82 oranında artan ulaştırma grubu fiyatları temmuz ayı enflasyonunun temel belirleyicilerinden bir diğeri oldu. Grubun enflasyona katkısı 0,62 puan olarak gerçekleşti. Yüzde 3,09 oranında artan Gıda ve Alkolsüz İçecekler grubu fiyatları Temmuz ayı enflasyonunun diğer temel belirleyicilerinden biri olurken grubun enflasyona katkısı 0,46 puan olarak hesaplandı. Bu arada temmuzda bir önceki aya göre en fazla artış gösteren seçilmiş temel başlık yüzde 38 ile elektrik oldu. Alkollü içkiler yüzde 17,22’lik aylık zamla ikinci olurken, demiryolu ve şehirler arası yolcu taşımacılığı yüzde 11,80 ile üçüncü sırada yer aldı.
Ana harcama grupları itibariyle 2024 yılı Temmuz ayında TÜFE’nin bir önceki aya göre en çok azaldığı grup yüzde 2,58 ile giyim ve ayakkabı oldu. Verinin düşük çıkmasında temmuz ayında yoğunlaşan indirim kampanyaları ve stok eritme çabaları etkili oldu.
Yıllık bazda en çok artış eğitimde
TÜİK’e göre bir önceki yılın aynı ayına göre en az artış gösteren ana grup yüzde 39,57 ile giyim ve ayakkabı oldu. Buna karşılık bir önceki yılın aynı ayına göre artışın en yüksek olduğu ana grup yüzde 104,50 eğitim oldu. Eğitimin enflasyon şampiyonu olmasında tavan yapan özel orta ve yüksek öğrenim ücretlerinin rol oynadığı görüldü. Yıllık enflasyona en büyük etki 15,23 puanla gıda ve alkolsüz içecekler, 12,37 puanla konut ile 8,01 puanla ulaştırma gruplarından geldi. En yüksek artışın görüldüğü eğitim harcamaları ise ağırlığının düşük olması nedeniyle enflasyona diğer üç grup kadar etki yapmadı.
Temmuz verileri yıllık bazdaki düşüşe rağmen enflasyondaki katılığın devam ettiğini gösteriyor. Bunun en önemli göstergesi hizmet fiyatları. Lokanta ve otel grubunda yıllık enflasyonun yüzde 76.4, aylık enflasyonun yüzde 3,33 olarak gerçekleşmesi bunun en önemli kanıtı.
Merkez Bankası eski Başekonomisti Bilkent Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hakan Kara sosyal medya paylaşımında bu katılığa dikkat çekti. Prof. Dr. Kara verilerin bu aşamada faiz indiriminin mümkün olmadığını gösterdiğini belirterek şu görüşleri ileri sürdü:
Enflasyon katılığına dair en önemli gösterge hizmet fiyatları. Son üç ayda mevsimsellikten arındırılmış aylık hizmet enflasyonu şöyle:
Mayıs: %4,3
Haziran: %4,1
Temmuz: %4,7
Bu aşamada faiz indirimini gerekçelendirebilecek bir durum yok. TCMB’nin açıklamaları ve duruşu yerinde.— Hakan Kara (@ali_hakan_kara) August 5, 2024
Bakan Şimşek: Enflasyon geçici kaynaklı arttı
Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, temmuz ayı enflasyon verilerinin açıklanmasının ardından yaptığı sosyal medya paylaşımında Temmuzda aylık enflasyonun geçici etkiler kaynaklı arttığını belirterek “Önümüzdeki dönemde enflasyondaki düşüş daha çok hissedilecek” dedi. Şimşek paylaşımında şu görüşleri ileri sürdü:
“Temmuzda aylık enflasyon geçici etkiler kaynaklı arttı. Yıllık enflasyon ise hazirana göre 9,8 puan azalarak yüzde 61,8’e geriledi.Ana hedefi dezenflasyon olan programımızın her alanda olumlu sonuçlarını almaya devam ediyoruz. Önümüzdeki dönemde enflasyondaki düşüş daha çok hissedilecek.Fiyat istikrarını sağlayarak vatandaşlarımızın refahını kalıcı olarak artıracağız.”
Anketler de ‘enflasyon yüksek çıkacak’ diyordu
Reuters’ın 11 ekonomistin katılımıyla gerçekleştirdiği ankete göre Tüketici Fiyatları Endeksi’nin (TÜFE) temmuz ayında aylık yüzde 3,45 artması, mayıs ayında gerçekleşen bu yılki zirvenin ardından baz etkisinin de katkısıyla yıllık olarak düşüşünü hızlandırarak yüzde 62,1 seviyesinde gerçekleşmesi bekleniyordu.
AA Finans’ın 15 ekonomistin katılımıyla yaptığı ankette beklenti yüzde 3,51 olmuştu. Bir önceki ay yüzde 71,60 olan yıllık enflasyonun yüzde 62,23’e inmesi öngörülüyordu. İstanbul Ticaret Odası’nın yayınladığı İstanbul Ücretliler Geçinme İndeksi’ne göre de fiyatlar temmuzda bir önceki aya göre yüzde 4,21 oranında artmıştı.
En yüksek temmuz enflasyonu geçen yıl görüldü
Tüketici enflasyonu Türkiye’de yıllardan beri temmuz ayında düşük çıkar. Bazı yıllar temmuzda enflasyonun eksi ( -) çıktığı bile görüldü. Bunun bir tek istisnası başta ÖTV zammı olmak üzere iğneden ipliğe her ürünün zamlandığı geçen yılın temmuz ayı oldu. Geçen yılın temmuz ayında perakende fiyatlar yüzde 9,09 gibi rekor düzeyde artmış ve söz konusu ay 19 yılın en sıcak temmuz unvanını almıştı. Bu yıl enflasyon o kadar yüksek olmasa da veriler son 19 yılın ikinci en pahalı temmuz ayını yaşadığımızı gösteriyor.
Ancak 2023 temmuzu devreden çıktığı için yıllık bazda enflasyon “baz etkisiyle” düştü. Enflasyon mayısta yıllık bazda yüzde 75,4 ile zirveye çıkmış ancak ardından inişe geçmişti. Yıllık bazda inişi fırsat bilenlerin “faiz indirilsin” gürültülerinin önünü kesmek için hem Merkez Bankası Başkanı Fatih Karahan hem de Başkan Yardımcısı Osman Cevdet Akçay kendileriyle yapılan söyleşilerde sürekli olarak enflasyonun aylık bazda kalıcı düşüş eğilimine girdiğinin görülmesi durumunda faiz indiriminin başlayabileceğini belirtmişlerdi.
Enflasyonun 1,5 puanı ilave vergi ve yönetilen fiyatlardaki ayarlamalardan geldi
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Başkan Yardımcısı Osman Cevdet Akçay Reuters ile söyleşisinde vergi ve yönetilen fiyatlardaki ayarlamaların temmuzda aylık enflasyona 1,5 puan ilave katkı yapacağını belirtmiş ve verinin beklentilerden yüksek gelebileceğini söylemişti. TCMB’nin geçen hafta yayımladığı piyasa katılımcıları anketindeki temmuz ayı TÜFE beklentisi yüzde 2,77 seviyesindeydi. Bu, beklentilerin Akçay’ın söyleşisinden sonra belirgin şekilde yukarı doğru revize edildiğini gösteriyor.
