Türkiye İstatistik Kurumu’na (TÜİK) göre eylülde aylık enflasyon yüzde 4,75, yıllık enflasyon yüzde 61,53 oldu. Enflasyon Araştırma Grubu (ENAG) ise eylülde aylık enflasyonu yüzde 6,24, yıllık enflasyonu yüzde 130,13 hesapladı. Böylece enflasyon rahip Brunson krizinin yaşandığı 2018 Eylül ayından bu yana en yüksek eylül ayı rakamına ulaştı. 2018 Eylül’de aylık enflasyon yüzde 6,30, yıllık enflasyon ise yüzde 24,52 olmuştu. İstanbul Ticaret Odası’nın (İTO) 1995 bazlı verilerine göre, İstanbul’da perakende fiyat hareketlerinin göstergesi olan İstanbul Ücretliler Geçinme İndeksi, eylülde bir önceki aya göre yüzde 5,46, toptan fiyat hareketlerini yansıtan Toptan Eşya Fiyatları İndeksi ise yüzde 3,94 artmıştı.
Ekonomistlerin eylül ayı ortalama enflasyon tahmini Reuters anketinde yüzde 61,7, AA Finans anketinde yüzde 61,9 olmuştu. AA Finans Enflasyon Beklenti Anketi’ne katılan ekonomistler, eylül ayında TÜFE’nin yüzde 5 artmasını bekliyordu. Ekonomistlerin eylül ayı enflasyon beklentilerinin ortalamasına (yüzde 5) göre bir önceki ay yüzde 58,94 olan yıllık enflasyonun yüzde 61,91’e çıkacağı hesaplanıyordu. Öte yandan, ekonomistlerin 2023 sonu enflasyon beklentisi ise eylülde yüzde 65,50 olmuştu.
TÜİK ağustosta aylık enflasyonu yüzde 9,09, yıllık enflasyonu yüzde 58,94 açıklamıştı. Bağımsız akademisyenlerin oluşturduğu Enflasyon Araştırma Grubu ise eylülde aylık enflasyonu yüzde 6,24, yıllık enflasyonu yüzde 130,13 hesapladı.
En yüksek artış lokanta ve otellerde
TÜİK’e göre eylülde bir önceki yılın aynı ayına göre en az artış gösteren ana grup yüzde 20,16 ile konut oldu. Buna karşılık, bir önceki yılın aynı ayına göre artışın en yüksek olduğu ana grup ise yüzde 92,48 ile lokanta ve oteller oldu.
Ana harcama grupları itibarıyla eylül ayında bir önceki aya göre en az artış gösteren ana grup yüzde 2,59 ile giyim ve ayakkabı oldu. Buna karşılık, 2023 Eylül ayında bir önceki aya göre artışın en yüksek olduğu ana grup ise yüzde 30,27 ile eğitim oldu. Endekste kapsanan 143 temel başlıktan eylül ayı itibarıyla, 11 temel başlığın endeksinde düşüş gerçekleşirken, 4 temel başlığın endeksinde değişim olmadı. 128 temel başlığın endeksinde ise artış gerçekleşti.
İşlenmemiş gıda ürünleri, enerji, alkollü içkiler ve tütün ile altın hariç TÜFE’deki değişim, 2023 yılı Eylül ayında bir önceki aya göre yüzde 5,06, bir önceki yılın Aralık ayına göre yüzde 54,66, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 67,22 ve on iki aylık ortalamalara göre yüzde 57,75 olarak gerçekleşti.
Eğitim, zam şampiyonu
Üretici enflasyonu yüzde 47,4
Bu arada TÜİK’in eylül ayı Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksi’ne (Yİ-ÜFE) göre, Yİ-ÜFE eylül ayında bir önceki aya göre yüzde 3,40, bir önceki yılın aralık ayına göre yüzde 36,06, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 47,44 ve on iki aylık ortalamalara göre yüzde 65,55 artış gösterdi. Bu yıl ocak ayında aylık bazda yüzde 4,15, şubatta yüzde 1,56, martta yüzde 0,44, nisanda yüzde 0,81, mayısta yüzde 0,65 ve haziranda yüzde 6,50 artan Yİ-ÜFE, temmuzda aylık yüzde 8,23 ve ağustosta yüzde 5,89 yükselmişti.
Sanayinin dört sektörünün yıllık değişimleri; madencilik ve taş ocakçılığında yüzde 69,43 artış, imalatta yüzde 55,05 artış, elektrik, gaz üretimi ve dağıtımında yüzde 17,08 azalış, ve su temininde yüzde 68,36 artış olarak gerçekleşti.
Ana sanayi gruplarının yıllık değişimleri; ara malında yüzde 45,79, dayanıklı tüketim malında yüzde 61,94, dayanıksız tüketim malında yüzde 67,98, enerjide yüzde 13,41 ve sermaye malında yüzde 65,83 artış olarak gerçekleşti.
Sanayinin dört sektörünün aylık değişimleri; madencilik ve taş ocakçılığında yüzde 5,97, imalatta yüzde 3,07, elektrik, gaz üretimi ve dağıtımında yüzde 5,47 ve su temininde yüzde 13,72 artış olarak gerçekleşti.
Ana sanayi gruplarının aylık değişimleri; ara malında yüzde 1,92, dayanıklı tüketim malında yüzde 3,73, dayanıksız tüketim malında yüzde 4,80, enerjide yüzde 6,12 ve sermaye malında yüzde 2,96 artış olarak gerçekleşti.
Merkez Bankası eski Başkan Yardımcısı ve TOBB-ETÜ Öğretim Üyesi Prof. Dr. Fatih Özatay, X hesabından yaptığı paylaşımda aylık yüzde 4,75 enflasyonun 2003-2023 arasında kaydedilen en yüksek ikinci enflasyon oranı olduğuna dikkat çekerek, şöyle dedi:
Eylül’de aylık enflasyon %4,75. Sevindik mi?
✅Temmuz ve Ağustos enflasyonlarının yarısı kadar.
✅2003-2023 döneminin en yüksek ikinci enflasyonu: 2018: %6,3 (kriz dönemi)
Diğer yıllar: 2022: %3,1, 2003: 1,35. Gerisi %1 civarında.✅ENAG ve İTO’nun altında. https://t.co/6RF3olkCkv
— Fatih Özatay (@OzatayFatih) October 3, 2023
Kubilay: TÜFE ile ÜFE arasındaki fark açılıyor
Ekonomist Dr. Murat Kubilay, X hesabından yaptığı paylaşımda TÜFE ve ÜFE arasındaki farkın açıldığına dikkat çekerek, şunları söyledi:
Geçtiğimiz ay TÜİK’in açıkladığı veri beklentilerin biraz üstünde çıkınca ve toplumda Şimşek’e hak ettiğinden fazla güven atfedilince; “TÜİK düzeldi ve daha da düzelecek” gibi bir saflık yaygın biçimde konuşulmuştu. Halbuki işin aslı aşağıdaki görselde.
2003’ten Nisan 2018’e… pic.twitter.com/Qk8tHUzc6P
— Dr. M. Murat Kubilay (@mmkubilay) October 3, 2023
Karaca: Bu enflasyona tahmin dayanmaz
Ekonomist Orhan Karaca da Orta Vadeli Plan’daki yüzde 65’lik yıl sonu enflasyonuna sadece 3,5 puan kaldığını belirterek, şöyle dedi:
Eylül aylık TÜFE enflasyonu %4,75, yıllık TÜFE enflasyonu %61,53 geldi. TCMB’nin yıl sonu tahminini (%58) geçen ay aşmıştık, OVP’deki yıl sonu tahminine (%65) ise sadece 3,5 puan kaldı. Muhtemelen son 3 ayda onu da aşacağız. Bu enflasyona tahmin dayanmaz. pic.twitter.com/XgdmdKQrtL
— Orhan Karaca (@Dr_OrhanKaraca) October 3, 2023
Finansal piyasalar uzmanı İris Cibre de TÜİK, İTO ve ENAG’ın enflasyon rakamları arasında farka dikkat çekti:
Yıllık / Aylık
Tüik 61.53% / 4.75%
İTO 73.19% / 5.46%
ENAG 130.13% / 6.24%TÜİK geriden geliyor, 3 ay öncesine kadar o kadar tahribat var ki, aylık beklentilere yakın olsa da yıllık tutmuyor
Bu tahribatın da, uygulanan beterodoks politikaların da acısını emekli, dar gelirli,…
— İris Cibre 🐦 (@iriscibre) October 3, 2023
Yıllık enflasyona en büyük katkı gıda ve alkolsüz içeceklerden
Cumhurbaşkanlığı Bütçe ve Strateji Başkanlığı eylül ayı enflasyonuyla ilgili değerlendirmesinde gıda ve alkolsüz içecekler grubu fiyat artışlarının enflasyonun temel belirleyicisi olduğuna vurgu yaptı. Değerlendirmede grubun enflasyona katkısının 0,88 puan olarak gerçekleştiği ifade edildi.
Başkanlığa göre akaryakıt ve ulaşımın sürekli zamlandığı ulaştırma grubu eylül ayı enflasyonunun diğer temel belirleyicilerinden biri oldu. Grubun enflasyona katkısı 0,78 puan olarak gerçekleşti.
Konut üreticilerinin zorlanarak da olsa maliyet artışlarının bir kısmını satış fiyatlarına yansıttığı konut grubunun enflasyona 0,71 puan gibi yüksek bir katkısı oldu.
Yüzde 61,53 olan yıllık enflasyona en büyük katkı dünya gıda fiyatlarının sürekli düştüğü bir dönemde etki 18,45 puanla gıda ve alkolsüz içecekler grubundan geldi. Ulaştırma enflasyona 12,45 puan, lokanta ve oteller grubu ise 7,13 puan katkı yaptı.
Memur ve memur emeklilerinin zam oranları belli oluyor
Milyonlarca memur ve emeklileri ilgilendiren eylül ayı enflasyon rakamları belli oldu. Bu verilere göre temmuz, ağustos ve eylül aylarını kapsayan 3 aylık dönemdeki enflasyon yüzde 25,11 olarak gerçekleşti. Yılın ikinci yarısının ilk üç aylık verisine göre şimdiden yüzde 25,11’lik zam imkanı doğdu.
Memur ve memur emeklileri toplu sözleşme zammına ek olarak enflasyon farkı alıyorlar. Temmuz ayında yüzde 6’lık sözleşme zammı alan memur ve emekliler bu oranı aşan miktarda enflasyon farkına hak kazanacak. Eylül sonu itibarıyla bu rakam yüzde 18’i aşmış durumda. Net rakam ekim, kasım ve aralık aylarına ilişkin enflasyon verisiyle belli olacak.
SSK ve Bağ-Kur emeklileri ne kadar zam alacak?
SSK ve Bağ-Kur emeklileri için durum farklı. Bu kapsamdaki emekliler 6 ayda bir oluşan enflasyon oranı kadar zamma hak kazanıyor. Yılın ikinci yarısında üç aylık veri açıklandığı için şimdiden yüzde 25,11’lik zam imkanı doğdu. Yılın kalan üç ayına ilişkin verilerin açıklanmasıyla zam oranı netleşecek. 4 Ocak 2024’te açıklanacak enflasyon oranıyla zam oranları netleşecek. Hükümetin bu oranların üzerine refah payı ekleme ihtimali de bulunuyor.