50 yaşın üstündeyseniz ve şu an bu haberi okuyorsanız muhtemelen gözünüzde okuma gözlüğü var. Yaşın ilerlemesiyle bağlantılı olarak yakını görme bozukluğu ortaya çıkar, gözlüğünüz yoksa yazıları hareket eden karıncalar gibi görmeye başlarsınız. Gençseniz ama orta yaşın üstündeki insanlarla bir arada olduğunuz masa başı bir işte çalışıyorsanız bu kişilerin gözlüksüz verimli çalışamadığına illaki şahit olmuşsunuzdur. Okuma gözlüğü bu kişilerin işlerine devam edebilmesi için elzem bir ihtiyaçtır.
Ancak üçüncü dünya ülkelerinde yaklaşık bir milyar insan için bu okuma gözlükleri alınmayacak kadar pahalı. Dünya Sağlık Örgütü’ne göre uzağı göremeyen gençlerin gözlük kullanmaması öğrenmeyi olumsuz yönde etkiliyor, yetişkinlerinse trafik kazalarına karışma olasılığını artırıyor. Hatta milyonlarca orta yaşlı fabrika işçisi ve çiftçi erken yaşta işlerinden oluveriyor.
Geçen çarşamba günü PLOS dergisinde bu konuyu ele alan ilginç bir çalışma yayınlandı. Bu çalışmada Bangladeş’in kırsal kesiminde yaşayan ve çoğunlukla detayın öne çıktığı işlerde çalışan 800’den fazla yetişkin ele alındı. Araştırma için özellikle yaşları 35 ila 65 arasında çay toplayıcıları, dokumacılar ve terziler seçildi. Bunların yarısının kadın, yarısının erkek olmasına dikkat edildi. Üçte birinin de okuryazar olduğu biliniyor.
Bunlardan bazılarına rastgele okuma gözlüğü verildi. Diğerlerine ise hiçbir şey. Sekiz ay süren bu takip sonucunda gözlüklü grubun gelirlerinde büyük artış yaşandığı görüldü. Gözlüklüler aylık ortalama 47,10 dolar kazanırken gözlüksüz katılımcılar 35,30 dolar kazanıyordu.
Aslında bu 2018 yılında Lancet Global Health dergisinde yayınlanan ve Hindistan’daki çay toplayıcılarını kapsayan eski bir çalışmaya dayanıyor. O çalışmada da okuma gözlüğü verilen katılımcıların üretkenliği yüzde 22 artmış, artış 50 yaşın üstündekilerde yaklaşık yüzde 32 olmuştu.
Çalışmanın başyazarı ve aynı zamanda Kuzey İrlanda’daki Queen’s University Belfast’ta göz doktorluğu yapan Dr. Nathan Congdon okuma gözlüğü satın almanın yaklaşık 1,50 dolar ettiği bölgelerde görme bozukluğunun ekonomik boyutunu gözler önüne serdiğini söylüyor. Çalışmanın Congdon için en önemli tarafıysa gözlük kullananların gelirlerindeki yüzde 33’lük artışın hükümetlere göz bakımında atılacak adımların sanıldığı kadar maliyetli olmadığını ama büyük farklar yaratabildiğini gösterecek olması.
İhmal edilen sağlık sorunu
Gelişmekte olan ülkelerde hükümetler genelde tüberküloz, sıtma ve AIDS gibi çok daha ağır ve bağış toplaması kolay hastalıklara odaklanıyor. Göz sağlığı genelde bu listenin sonlarında yer alıyor. Halbuki Dünya Sağlık Örgütü’ne göre görme bozukluğu dünya genelinde 400 milyar dolara tekabül eden bir verimlilik kaybına neden oluyor.
Uzmanlar göz bakımına biraz bile verilebilecek bir önemle ekonominin ve hayat kalitesinin olumlu etkileneceğini söylüyor. Üstelik göz bozukluklarında biraz önce saydığımız hastalıklar kadar zorlu, karmaşık bir tedavi süreci de gerekmiyor. Hükümetlerin yalnızca bir günlük bir eğitimle eğitebileceği gruplar iki dolar bile etmeyen okuma gözlüklerini üretebilir.
Araştırmaya katılan sivil toplum kuruluşu VisionSpring’in Bangladeş sorumlusu Misha Mahjabeen parasızlığın sorunlardan yalnızca biri olduğunu söylüyor. İşin bir de toplumsal cinsiyet boyutu var. Bangladeş’in birçok köyünde erkekler dururken kadınların gözlük takmasının toplumsal baskıya sebep olacağını söylüyor. Çünkü Bangladeş’te kadınların ihtiyaçları erkeklerinkinden daha geri planda kalıyor. Mantık da şu: Erkeğin bir sorunu varsa bununla hemen ilgilenmek gerekir, kadınlar ise sıralarını bekleyebilir.
Halbuki kadınların görme yetisindeki azalma ev işlerinin ve çocuk bakımının aksamasına neden olabiliyor. Mahjabeen, evde bir iş aksamayagörsün aile içi şiddet yaşanabildiğini belirtiyor.
VisionSpring Güney Asya ve Afrika’da yılda iki milyon gözlük dağıtıyor. Uganda’nın güneyindeki Matugga’da yaşayan 57 yaşındaki Sarah Nakalyova sepet örücüsü. Takdir edersiniz ki bu dikkatin gerektiği çok emek gerektiren işlerden biri. Gençken günde iki buçuk sepet örüyormuş ve ayda 103 dolar kazanıyormuş. Ama 40 yaşından itibaren görme yetisi azaldıkça üretkenliği de düşmüş. Geliri de 26 dolara daha gerilemiş. Ama gözlükler gelince sepetleri eskisi gibi örmeye başlamış, geliri de eski seviyesine gelmiş.
