Türkiye’de gıda ve tarım ürünleri piyasalarını yakından izlemek amacıyla 2014 yılının sonunda kurulan ancak bugüne kadar kayda değer bir faaliyeti olmayan Gıda ve Tarımsal Ürün Piyasaları İzleme ve Değerlendirme Komitesi bu dönemin ilk toplantısını yaptı. Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in ev sahipliğindeki toplantıda gıda fiyatlarının seyri ele alındı.
Bu kapsamda, gıda fiyatlarında öngörülebilirliğin artırılması ve gerekli tedbirlerin daha etkin şekilde alınması için Erken Uyarı Sistemi’nin güçlendirilerek uygulanmasına devam edilmesi ile bazı tarımsal ürünlerde tüketici aleyhine muhtemel fiyat artışlarının önüne geçilebilmesi için ilgili kurumlar aracılığıyla gerektiğinde piyasada değerlendirmek üzere ürün tedarikinin yapılması hususlarına karar verildi. Bu, hükümetin söz konusu ürünlerde ithalat yapabileceği anlamına da geliyor.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre Türkiye’deki gıda fiyatları Ağustos 2020’den bu yana geçen 36 aydır aralıksız artarken Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü’ne (FAO) göre dünyada son 2 yılın en düşük seviyesine indi. Ekonomi gazetesi tarım yazarı Ali Ekber Yıldırım da sosyal medya paylaşımında bu durumu şöyle dile getirdi:
Gıda fiyatları dünyada düşerken Türkiye’de artıyor
– Buğday ve mısırda fiyat düşüşü sürüyor
– Sütte fiyat % 4, ette % 3 düştü
– Ayçiçeğinde % 8 düşüş oldu
– Şeker ve pirinçte artış var. Pirinçteki aylık artış yüzde 9,8
Türkiye’de fiyatlar artıyor👇👇
Dünya gıda fiyatları…
— Ali Ekber Yıldırım (@tarimyazari) September 10, 2023
Böyle bir dönemde yapılan toplantının kararlarından birine göre gıda fiyatlarında öngörülebilirliğin artırılması ve gerekli tedbirlerin daha etkin şekilde alınması için Erken Uyarı Sistemi güçlendirilerek uygulanacak.
Hazine ve Maliye Bakanlığından edinilen bilgiye göre, Şimşek’in ev sahipliğindeki toplantıya, Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı, Ticaret Bakanı Ömer Bolat, Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanı İbrahim Şenel ve ilgili kurumların temsilcileri katıldı. Toplantıda, küresel ve yurt içi tarımsal emtia fiyatlarında yaşanan son gelişmeler ile Türkiye’nin 2023 yılı hasat sezonu gelişmeleri doğrultusunda stratejik tarımsal ürünlerin genel görünümü ve gıda fiyatlarının seyri üzerinde görüşmeler yapıldı.
2022-2024 yıllarına ilişkin Orta Vadeli Program’da (OVP) enflasyonun tek haneli seviyelere düşürülmesi hedefiyle bir dizi politika ve tedbir uygulanacak. Bu kapsamda, Fiyat İstikrarı Komitesi, arz yönlü ve yapısal sorun alanlarına odaklanacak ve uygulanacak politikaların koordinasyonunu sağlayarak etkinliğini artıracak.
Piyasada sağlıklı fiyat oluşumuna katkı sağlamak amacıyla başta gıda fiyatlarına yönelik “Erken Uyarı Sistemi” olmak üzere büyük veri ve veri analiz sistemleri oluşturularak, bunlar etkin şekilde kullanılacak.
Gıda arz güvenliğini sağlayarak fiyat istikrarını korumak amacıyla tarım arazilerinin korunması ve etkin kullanımı çalışmalarına devam edilecek, ekilebilir ve sulanabilir alanların büyütülmesi için yatırımlar artırılarak sürdürülecek, tohum, gübre, yem, ilaç ve mazot gibi girdi maliyetlerinin yanı sıra finansman yükünü hafifletici, teknoloji odaklı dönüşümü sağlayıcı programlar uygulamaya konulacak.
Hal ve kooperatifçilikte iyileştirmeler yapılacak
Gıda ürünlerinin tarladan sofraya soğuk zincir sistemiyle güvenli biçimde, en az fireyle ve makul fiyatlarla ulaşmasını sağlamak amacıyla bütüncül bir yaklaşımla hal ve kooperatifçilikte iyileştirmeler yapılarak, dağıtımın kayıtlı ve en az lojistik maliyetli olmasına yönelik düzenlemeler hayata geçirilecek.
Tarımsal üretim planlamasına katkı sağlanması, üretimde öngörülebilirliğin artırılması, fiyat dalgalanmalarının önüne geçilmesi, çiftçinin ürettiği ürünü değer fiyattan satabilmesi, sanayinin ihtiyaç duyduğu kalitede ürünü tedarik edebilmesi için tarım-sanayi uyumunu sağlamaya yönelik sözleşmeli tarım mekanizmaları geliştirilecek. Toplantıda, ilgili kurumların etkin bir koordinasyonla, gerektiğinde alt komite toplantıları çerçevesinde de olmak üzere çalışmalarına devam edeceği vurgulandı.
Hükümetin ‘Erken Uyarı Sistemi’ ne işe yarıyor?
Ticaret Bakanlığı’nın internet sitesine 8 Eylül 2021 tarihinde konan bilgi notuna göre piyasada sağlıklı fiyat oluşumuna katkı sağlamak amacıyla başta gıda fiyatlarına yönelik “Erken Uyarı Sistemi” olmak üzere büyük veri ve veri analiz sistemleri oluşturularak, bunlar etkin şekilde kullanılacaktı.
Bilgi notunda gıda arz güvenliğini sağlayarak fiyat istikrarını korumak amacıyla tarım arazilerinin korunması ve etkin kullanımı çalışmalarına devam edilecek, ekilebilir ve sulanabilir alanların büyütülmesi için yatırımlar artırılarak sürdürülecek, tohum, gübre, yem, ilaç ve mazot gibi girdi maliyetlerinin yanı sıra finansman yükünü hafifletici, teknoloji odaklı dönüşümü sağlayıcı programlar uygulamaya konulacağı belirtiliyordu.
Ticaret Bakanlığı’na göre gıda ürünlerinin tarladan sofraya soğuk zincir sistemiyle güvenli biçimde, en az fireyle ve makul fiyatlarla ulaşmasını sağlamak amacıyla bütüncül bir yaklaşımla hal ve kooperatifçilikte iyileştirmeler yapılarak, dağıtımın kayıtlı ve en az lojistik maliyetli olmasına yönelik düzenlemeler hayata geçirilecekti.
Tarımsal üretim planlamasına katkı sağlanması, üretimde öngörülebilirliğin artırılması, fiyat dalgalanmalarının önüne geçilmesi, çiftçinin ürettiği ürünü değer fiyattan satabilmesi, sanayinin ihtiyaç duyduğu kalitede ürünü tedarik edebilmesi için tarım-sanayi uyumunu sağlamaya yönelik sözleşmeli tarım mekanizmaları geliştirilecekti. Ancak o günden buyana piyasada sağlık fiyat oluşumuna katkı için zincir mağazalara yönelik fiyat denetimlerinin ve ceza kesilmenin dışında başka bir iş yapılmadı.