The Wall Street gazetesi, dünyanın en başarılı hisse senedi yatırımcısı ve yatırım şirketi Berkshire Hathaway Başkanı Warren Buffet’in ortağı “Huysuz Charlie” lakaplı Charlie Munger ile ölümünden önce bir röportaj gerçekleştirdi. Gazetenin 27 yıllık yazarı Gregory Zuckerman tarafından kaleme alınan röportajı aynen yayınlıyoruz:
Charlie Munger’in Los Angeles’taki evine eylül ayında bir sabah erkenden, bazı düşünce ve görüşler almak umuduyla gittim. Yaklaşık 4 saat boyunca Charlie hiç durmadı. Başarılar ve hatalar, yapay zeka ve risk sermayesi, Elon Musk ve Donald Trump, mirası ve hayatta başarılı olmanın sırlarıyla, kendisine acı veren hemoroidleri hakkında uzun uzun konuştu.
Daha önce hiç tanışmamıştık ve açık sözlü ya da konuşkan olacağından emin değildim. Munger genellikle Berkshire Hathaway’in genel kurul toplantılarında uzun süredir ortağı olan Warren Buffett’ın sahnede rol çalmasına izin verirdi. Munger bir espri yapar ya da “Ekleyecek bir şeyim yok” demekle yetinirdi.
Evine giderken ruh halini düzeltmek umuduyla taze kruvasan ve kek de götürdüm. Zahmet etmeme gerek yoktu. Yardımcısı beni çalışma odasına götürdü, bir kanepeyi işaret etti ve Munger karakteristik ve ferahlatıcı bir açık sözlülükle hemen söze girdi.
‘’Röportajı kaydedebilir miyim? Hem kitap hem de Wall Street Journal makalesi için sorular sorabilir miyim?” diye sordum.
“Ne istersen yap” dedi gözlerini devirerek.
Munger, yaşlanmış ve başarılı bir finansçıdan beklenebileceği gibi giyinmişti. Açık mavi renk gömlek, lacivert spor ceket, belinin üzerine yukarı doğru çekilmiş gri pantolon, kaliteli siyah ayakkabılar. Ten rengi bir koltuğa oturmuş, neredeyse hiç kımıldamıyordu. Sesi biraz zayıftı ve Munger çok hareketli görünmüyordu. Ama zeki, esprili ve mizah doluydu.
‘Sevilen marka için yüksek fiyat ödemek kazançlı olabilir’
Hem uzun süre başkan yardımcısı olduğu Berkshire Hathaway’de hem de kendi başına yaptığı önemli yatırımlardan çıkardığı dersleri sordum. Berkshire’ın 1972’de See’s Candies’i (çikolata mağazaları zinciri) satın almasının çok önemli bir anlaşma olduğunu söyledi. See’s’in satış hacmini etkilemeden fiyatları yükseltmesi, Munger’in yatırıma yaklaşımını değiştirdi. Sevilen bir marka için yüksek fiyat ödemenin bile hayli kazançlı bir iş olabileceğini öğrendi.
Buffett ile birlikte sadık müşterileri olan başka şirketler aramaya başladılar ve bu da onların Coca-Cola ve diğer hisse senetlerini satın almalarına ve İsrailli makine üreticisi Iscar için primli fiyat ödemelerine yol açtı.
Costco, Munger’e müşterilere iyi davranmanın değerini öğretti. Munger, şirketteki yaklaşık 111 milyon dolar değerindeki 187.760 adet hisseden oluşan yatırımını hiç elinden çıkarmadı. Hisse senedi bu yıl temettüler dahil yüzde 31, son 10 yılda ise yüzde 475 getiri sağladı.
Munger, uzun süredir bağımsız yönetim kurulu üyesi olduğu Costco’yu iyi lokasyonlu gayrimenkul seçimi için ödeme yapmaya ve vatandaşlarının iş ahlakına uzun süredir hayran olduğu Çin’e girmeye teşvik ettiğini söyledi. Ancak görüşlerinin çoğunu kendine sakladı: Çok az yöneticinin dışarıdan gelen eleştirileri duymak istediğini söyledi. Munger, “Daha az konuda görüş belirtmek ve daha nazik olmak zorunda kaldım” dedi.
Berkshire bir süre Costco hisselerini elinde tuttu ancak 2020’de satıp çıktı. Buffett bazen şirkete olan tutkusu nedeniyle Munger ile dalga geçiyordu ki bu da yatırım stratejileri konusunda her zaman aynı fikirde olmadıklarının bir örneğiydi. Munger, Warren’ın perakendeciliğe karşı bir önyargısı olduğunu söyledi.
BYD, Munger’ın özellikle yetenekli bir lider olarak gördüğü Wang Chuanfu ile ilgili girdiği bir bahisti. Ama aynı zamanda şansın önemini de gösterdi. Munger Wang’ı zorlu otomobil işine girmemesi için uyardı. Wang uyarıyı dikkate almayarak BYD’yi elektrikli araçlara kaydırdı. Şirket bugün Tesla’nın en büyük rakibi konumunda. Munger bunu şu sözlerle açıkladı: “Bu, size alçakgönüllü olmayı öğretiyor.”
Munger, kurucusu Jeff Bezos’un hayranı olmasına rağmen Amazon’u kaçırdı. Hisseleri yükselen otomobil üreticisi Tesla’yı da es geçti ancak bu konuda daha az tereddüt yaşadı. Munger, Musk’ı “olağanüstü bir yetenek” olarak nitelendirdi ancak “Onun aldığı riskleri ben alsaydım çıldırırdım” diye konuştu.
Hem yatırım hem de hayat hakkındaki ilkesi
Berkshire’ın Apple’ı satın alması en büyük başarılarından biriydi ancak Munger daha fazla hisse almamış olmalarına hayıflandı. Hem kendisinin hem de Buffett’ın şirketin güçlü yönlerini takdir etmekte yavaş kaldığını ve teknoloji hisseleri konusunda uzun süredir devam eden ihtiyatlılıklarının üstesinden gelmek zorunda kaldıklarını söyledi. Munger, hem yatırım hem de hayat hakkında sık sık paylaştığı bir ilkeyi dile getirdi:
“Fikirlerin ölmesine izin vermelisiniz ve düzenli olarak kendi inançlarınıza meydan okumalısınız.”
Yapay zekayı sevmezdi: İnsan gibi davranan bir şey istemiyorum
Munger, yapay zekayı kucaklama telaşının muhtemelen aşırıya kaçtığını belirterek “İnsan gibi davranan bir şey istemiyorum” dedi. Bu arada ve çok fazla paranın risk sermayesi anlaşmalarına çok fazla para girdiğini de söyledi. Ömür boyu Cumhuriyetçi olan Munger, görevdeyken Trump’ın birtakım politikalarını desteklediğini ancak karakteriyle ilgili bazı kusurlarını ve Beyaz Saray’a gelmeden önce iş hayatındaki bazı uygulamalarını gerekçe göstererek ona asla oy veremeyeceğini söyledi. Biden için ise “Tipik bir Demokrat politikacı. Ben bu tür kusurlara alışkınım” dedi.
Munger, önündeki birçok zorluğa rağmen ABD hakkında iyimser olduğunu ifade etti ve ekledi: “Büyük bir ulusun çok fazla sıkıntısı vardır.”
Munger yatırım mirası üzerinde durmadı. Bazılarının “sağduyu” olarak adlandırdığı birçok aforizmasının bu kadar popüler olmasından gurur duyuyor gibiydi.
“Birisi sıra dışı sağduyu dediğinde gerçekten sağduyu demek istiyor” dedi.
Tuvalet molası bile vermeden devam etti. Röportaja başlamadan önce beni içki içmemem konusunda uyaran meslektaşım Jason Zweig’a özel olarak teşekkür ettim.
O konuşurken, bir daha asla böyle bir şansım olmayacağını fark ederek etrafı seyre daldım: Benjamin Franklin, Albert Einstein ve Costco hakkında ciltler. Çeşitli yayıncıların gönderdiği finans kitaplarıyla dolu bir masa; o bakmazken bir yazar için fotoğraf çektim. Munger’in solunda küçük ahşap bir masa ve üzerinde çeşitli şirketlerle ilgili ayrıntıların yer aldığı iki büyük boy ve yıpranmış Value Line klasörü duruyordu. Munger, yeni yatırımları değerlendirmek için geçmiş bir dönemin bu kalıntılarına güvendiğini söyledi. “Bunlarda gezinmek kolay ve şirketler hakkında iyi bir genel bakış elde ediyorsunuz” diye açıklık getirdi.
Munger röportajımız sırasında eğleniyor gibiydi. Basına ve basının şirketleri, yöneticileri ve diğerlerini mercek altına almasında oynadığı role sağlıklı bir saygı duyduğunu gönüllü olarak ifade etti. Ancak görüşmenin sonlarına doğru 35 yaşındaki komşusu Avi Mayer elinde Munger’ın incelemesi ve imzalaması için bir tomar belgeyle geldiğinde gerçekten neşelendi. Bu beklenmedik ikilinin ülke çapında binlerce bahçeli daireye sahip bir gayrimenkul ortaklığı kurdukları ortaya çıktı ve Munger bu girişimi heyecanla anlattı. Büyüme planlarını paylaştı ve ortağıyla gurur duyduğunu ifade etti.
Bu, kişinin hayatı boyunca yeni beceriler öğrenmesinin ve yeni uğraşlar keşfetmesinin değeri ve yeni insanlarla tanışma ihtiyacı konusunda bir dersti. Bu aynı zamanda yeni keşfedilen tutkuların, hatta geç keşfedilenlerin bile nasıl ilham verip canlandırabileceğinin de bir kanıtıydı. Munger, “Zaman geçtikçe eğlencem daha da arttı” dedi.
