İngiltere’nin Nottinghamshire bölgesinde bulunan ve Uniper tarafından işletilen Ratcliffe-on-Soar’da elektrik üretimi bugün bitecek. Böylece 57 yıldır elektrik üretilen santral kapanırken İngiltere’nin 142 yıllık kömürden elektrik üretim dönemi de sona erecek.
İngiltere elektrik üretiminde kömürü devreden çıkaran ilk G7 ülkesi olacak. Kömürün İngiltere’deki vedası sanayileşme tarihi bakımından simgesel öneme sahip. Londra’nın içinden akan Themes Nehri’nin kıyısında kurulan dokuma fabrikalarının kömürle çalışan buhar tribünlerinden sağlanan enerjiyle 17. Yüzyıl’da yoğun üretime başlaması, Sanayi Devrimi’nin başlangıcı kabul ediliyor.
Uniper’in işlettiği santralda yaklaşık 100 çalışan gelecek iki yıl boyunca santralın devreden çıkarılması sürecinde görev alırken şirket santraldaki diğer çalışanlarını başka santrallarda istihdam etmeyi veya enerji sektörünün farklı alanlarında iş bulabilmeleri için eğitim vermeyi planlıyor.
2012’de kömürün payı yüzde 39 idi
Londra merkezli uluslararası enerji düşünce kuruluşu Ember’in analizine göre İngiltere’nin elektrik üretiminde 1882’den beri kullanılan kömürün payı 2012 itibariyle yüzde 39’a ve 2019’da da yüzde 2’ye düştü. İngiltere 2015’te, 2025 itibarıyla kömürden elektrik üretimini sonlandıracağını duyurmuştu.
Öte yandan elektrik üretiminde kömürün payı azalırken güneş ve rüzgar enerjisinin payı arttı. Doğal gazdan elektrik üretimini sürdüren İngiltere, 2030 itibarıyla tamamen karbonsuz bir elektrik üretim sistemi hedefliyor.
OECD ülkelerinin 3’te biri kömürsüz
Ember analizine göre Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü’nde (OECD) kömürün elektrik üretimindeki payı 2007’de yüzde 36 ile zirveyi gördükten sonra geçen yıl yüzde 17’ye kadar düştü. Halihazırda OECD ülkelerinin üçte biri elektrik üretiminde kömür kullanmıyor. Bu ülkeler arasında kömürü hiç kullanmamış Kosta Rika, Estonya ve Litvanya’nın yanı sıra, kömür santrallerini kapatan İsviçre, Lüksemburg, Letonya, Belçika, İsveç, Avusturya, Portekiz, Norveç ve Slovakya da bulunuyor. İngiltere de 1 Ekim itibarıyla bu ülkeler arasına katılmış olacak.
Türkiye kömürden elektrik üretiminde Avrupa ikincisi
Ember’in bu yıl mart ayında yeni yayınlanan Türkiye Elektrik Görünümü analizine göre Türkiye’de kömürden elektrik üretimi 2023 yılında 118 TWh ile tarihi yüksek seviyeye ulaştı. Elektrik üretiminde kömürün payının yüzde 36’ya ulaşmasıyla Türkiye, Polonya’yı geride bırakarak Avrupa’da kömürden en çok elektrik üretimi yapan ikinci ülke oldu ve neredeyse Almanya’nın 121 TWh’lik değerini yakaladı.
Türkiye’de toplam elektrik üretimi içindeki ithal kömürün payı tüm zamanların en yüksek değerlerine ulaştı. Kömürden elektrik üretiminde payı yüzde 60’a yükselen ithal kömüre 2023 yılında toplam 3,7 milyar dolar ödendi. Rusya ithal kömür tedariğinde ilk sıradaki konumunu sağlamlaştırdı. Son on yılda ithal kömürden üretilen elektrik miktarı iki katına çıkarken yerli kömürden elektrik üretimi yüzde 12 arttı.
Analize göre Türkiye ve AB ülkeleri kömürden elektrik üretimi konusunda farklı doğrultuda hareket ediyor. 2013 yılında kömürün elektrik üretimindeki payı hem AB, hem de Türkiye’de yaklaşık olarak yüzde 25 olurken bugün bu pay AB’de yüzde 12’ye düşmüş, Türkiye’de ise yüzde 36’ya yükselmiş durumda.
Güneş enerjisi haziranda rekor kırdı
2023’te güneş enerjisine 2 GW’lık ilave kapasitenin eklenmesiyle Türkiye’de elektrik üretiminde güneş enerjisinin payı yüzde 5,7’e yükseldi. Güneş enerjisi Haziran ayında Türkiye’de elektrik üretiminin yüzde 8’lik kısmını karşılayarak tüm zamanların en yüksek aylık değerine ulaştı. Avrupa’da güneşin elektrik üretimi payında yüzde 19 ile Yunanistan en üst sırada yer alırken Polonya ve Bulgaristan’ın güneş enerjisinde Türkiye’den önde yer alması dikkat çekti.
Rüzgâr enerjisine ise Türkiye’de 2023’te 411 MW’lık kapasite eklendi. Bu kapasite yıldan yıla kurulumlarda son 13 yılın en düşük değeri oldu. Bununla birlikte Türkiye’de ilk kez yıldan yıla rüzgârdan elektrik üretimi düşüş gösterdi. Danimarka, rüzgârdan elektrik üretiminde başı çekerken yüzde 10,5’lik paya sahip Türkiye’yi Avusturya (yüzde 12) ve Estonya (yüzde 11) 2023 yılında geride bıraktı.
Türkiye kömürle üretimde 2025’te Almanya’yı geçebilir
Ember enerji analisti Bahadır Sercan Gümüş “Türkiye kömürden rekor elektrik üretimi gerçekleştirerek Avrupa’da en fazla kömür kaynaklı elektrik üretimi yapan ikinci ülke oldu. Mevcut gelişim dikkate alındığında Türkiye, 2025 yılında Almanya’yı geride bırakarak ilk sırayı alabilir. Elektrik üretiminde artan fosil yakıt bağımlılığı Türkiye’nin temiz enerji dönüşümü yolunda yavaşlamasına sebep oluyor. Türkiye’nin özellikle çatılarda bulunan güneş potansiyelini hayata geçirerek temiz enerji dönüşümüne ivme kazandırması gerekiyor” dedi.
‘Hâlâ kömür yakan Avrupa ülkeleri bu durumu dikkate almalı’
Beyond Fossil Fuels (Fosil Yakıtların Ötesinde) Kampanyacısı Alexandru Mustata da İngiltere’nin son kömürlü termik santralini kapatmasının önemli bir zafer olduğunu dile getirdi. İngiltere’nin elektrik üretiminde kömürün yerini daha sağlıklı, ucuz ve güvenilir yenilenebilir enerji kaynaklarının aldığını kaydeden Mustata “Hala kömür yakan Avrupa ülkeleri bu durumu dikkate almalıdır. Kirleticilere karşı güçlü eylemler, sivil toplumun katılımı ve siyasi uzlaşıyla güvenli ve uygun fiyatlı yenilenebilir enerjiye dayalı bir enerji sistemine hızlı ve adil bir geçiş mümkün” görüşünü paylaştı.
