ABD ve Sovyetler Birliği arasında destansı bir hesaplaşma olan uzay yarışı 20. yüzyılda bilimsel hakimiyet arayışını ve jeopolitik üstünlük mücadelesini özetliyordu. Bugün aynı yarışın bir benzeri yapay zeka da kullanan insansı robot üretiminde görülüyor. Ancak bu kez oyuncuların sayısı uzay yarışının ilk günlerindeki gibi ikiyle sınırlı değil.
BusinessInsider’ın haberine göre ayın başlarında Suudi bir insansı robotun kadın muhabire uygunsuz şekilde dokunmasıyla ilgili haber ve görüntüler bu ülkenin robotik çabalarını istemeden de olsa uluslararası kamuoyunun gündemine taşıdı ve dünyanın dörtbir yanındaki ülkelerin işlevsel insansı robotlar geliştirme konusunda nasıl adımlar atmaya çalıştıklarını gün ışığına çıkarttı.
Suudi Arabistan desteklediği QSS Robotics’in ürettiği robot bir kadın gazeteciye dokunmasıyla dikkatleri üstüne çekti.
Ellerine sahip olamayan robotu üreten Suudi Arabistan destekli QSS Robotics’in CEO’su Elie Metri, Riyad’ın merkezinde devasa bir bina inşa ettiklerini ve 70’ten fazla mühendisi işe aldıklarını söylüyor.
Kadın muhabiri taciz eden robot Suudi Arabistan’ın sayıları 2.000’den fazla olan robotik şirketinden bazılarının krallığın teknolojik hünerlerini sergilemeye çalıştığı yapay zeka konferansı DeepFest’te sergilenmiş.
Hindistan’dan Nijerya’ya kadar başka ülkelerde de benzer projeler ortaya çıkıyor ve herkes bu gelişen sektörde liderlik ya da en azından gerilerde kalmamak için yarışıyor.
İtalya’nın Cenova kentindeki Istituto Italiano di Tecnologia da insansı bir robot olan iCub üzerinde çalışıyor. Enstitünün bilimsel direktörü Giorgio Metta’ya göre öncelikli hedefleri makine öğrenimi ve yapay zekanın dünyayı kapsamlı bir şekilde anlamak için fiziksel bir bedene ihtiyaç duyup duymadığını anlamak.
Istituto Italiano di Tecnologia Cenova’da araştırma sınıfı insansı robot iCub üstünde çalışıyor.
Metta özellikle yapay zekanın artan ekonomik değeri nedeniyle rekabetin artacağını da kabul ediyor ve insan benzeri robotların bu alandaki ilerlemenin görsel ve temsili bir resmini sundukları içir özellikle etkili oldukları söylüyor.
“Teknolojinizin iyi olduğunu göstermek çok kolay çünkü onu görüyorsunuz ve açıklayacak fazla bir şey yok” diyor ve devam ediyor:
“Bir bilgisayara bir program gösterirseniz, bir cevap alırsınız… ne kadar etkileyici olursa olsun, bir robot kadar görünür değildir.”
Metta çalışmalarının çoğunun özellikle Avrupa Birliği’ndeki diğer şirketlerle işbirliği içinde yürütülmesine rağmen insansı robotlar konusunda Çin gibi önemli bir küresel oyuncuyla çalışırken dikkatli olmaları konusunda uyarıldıklarına dikkat çekiyor: “Bizden daha dikkatli olmamız isteniyor.”
Ancak bilim insanlarına araştırmaları sırasında jeopolitik durumun hassasiyetlerini göz önünde bulundurmalarının söylenmesinin de “talihsizlik” olduğunu ifade ediyor.
Çin liderlik peşinde
İnsansı robotlar söz konusu olduğunda Çin’in liderliği ele almak istemesinin diğer ülkeler tedirgin etmesi pek de şaşırtıcı bir olay değil.
Çin Sanayi ve Bilgi Teknolojileri Bakanlığı tarafından ekim ayında yayınlanan bir belgeye göre ülke 2025 yılına kadar ileri düzeyde insansı robotları seri olarak üretmeyi planlıyor.
Merkezi Şangay’da bulunan Fourier Intelligence, bu yıl 1000 kadar robotu teslime hazır hale getirmeyi planladıkları belirtiyor. CEO Zen Koh “Çin insansı robotlar için önde gelen bir pazar gücü olarak hakimiyet kurma arayışında zorlu bir rakip” diyor.
Koh, Çin’in öne çıkmasında aralarında araştırma ve geliştirmeye yani yapay zeka ve robotik alanlarına yapılan önemli yatırımlar gibi pek çok faktörün etli olduğunu belirtiyor. “Pazarın büyüklüğü, insansı robotların kullanım alanlarını test etmek ve geliştirmek içi eşsiz bir şans sunuyor” diyor. “Bu da hızlı, sık güncelleme ve geliştirmeleri kolaylaştırarak Çinli şirketlere rekabet avantajı sağlayabilir”
Agility Robotic’in insansı robotu Digit (sağda) , Amazon’un depolarında çalışanlara yardım ediyor.
ABD de hakimiyet istiyor
Çin’in hedefleriyle yarışan ABD’li Agility Robotics Amazon’un bugün depolarında süreçleri hızlandırmak için test ettiği ve saatlik kullanım maliyeti üç dolar olan Digit robotlardan 2025 yılında yüzlerce üreteceğini belirtiyor. Şirket Oregon’da bu yıl içinde açılması planlanan bir fabrika inşa ediyor. Agility CEO’su Peggy Johnson daha sonraki yıllarda üretim kapasitesinin binlere çıkartılacağını ifade ediyor.
ABD’de başka şirketler de insansı robot üretimi için çalışıyor. Bunlar arasında kısa bir süre önce robotları için “yeni nesil yapay zeka modelleri” geliştirmesi amacıyla OpenAI ile anlaşma imzalayan 2,6 milyar dolarlık piyasa değerli Figure AI da yer alıyor. Şirket ayrıca robotlarını üretim sürecinde denemek için Alman otomobil devi BMW ile bir anlaşma da imzalamış.
Teksas merkezli Apptronik, robotu Apollo’nun üretim montaj hattında ne yapacağını görmek için Alman otomotiv devi Mercedes ile el sıkışmış.
Tesla’nın kendi insansı robot hedefleri var ve daha önce Optimus robotunu 2027 yılına kadar satmaya başlamak istediğini söylemişti.
Yüksek riskler de var
Stimson Center Stratejik Araştırma Merkezi Direktörü Julian Mueller-Kaler günümüzün jeopolitik ortamında “yüksek teknolojinin yüksek politikayı tanımlar hale geldiğini” söylüyor. Julian Mueller-Kaler’e göre insansı robotlar ve yapay zeka teknolojik gelişimin zirvesini temsil ediyor ve sahipleri için de bir güç sembolü. ABD’nin üstünlüğünü sadece askeri ve siyasi değil ekonomik ve teknolojik açıdan da tanımlamak gerektiğinin altını çiziyor.
Julian Mueller-Kaler ABD’nin üstünlük kurma çabasının bir parçası olarak bu son teknolojilere stratejik yatırım yaptığını ve Çin’in bu alandaki büyümesini engellemek için başka engeller de çıkardığını söylüyor.
ABD son birkaç yıldır tıpkı 1980’lerde bilgisayar ihracatında olduğu gibi Çin’in yüksek teknoloji kabiliyetlerini sınırlamak için yarı iletken ihracatında da benzer kontrolle uyguluyor.
Ancak Time dergisine göre ABD yaptırımları Çin’in çip üretim endüstrisini güçlendirmiş. Dergi şu anda en hızlı büyüyen çip firmalarının çoğunun Çinli olduğunu yazıyor.
Mueller-Kaler bir gemi filosu ya da uçak gemisi inşa etmenin onlarca yıl aldığını bilen Çinlilerin yüksek teknoloji sektöründe arayı kapatma şansına sahip olduklarını düşündüklerini belirtiyor.
Bu alanda hırsları ve hedefleri büyük olan Pekin geçen Ağustos ayında insansı robot endüstrisini geliştirmek için 1 milyar 390 milyar dolarlık bir fon kurduğunu açıkladı.
O dönemde şehir zaten 100 robot üreticisine ev sahipliği yapıyordu.
2023’te Pekin’de düzenlenen Dünya Robot Konferansı’nda gerçekten insana benzeyen insansı robot ziyaretçileri selamlıyordu.
Ancak Çin’in Liaoning eyaleti merkezli insansı robot şirketi EX Robots’un başkanı Li Boyang Çin’in robotları laboratuarlardan çıkartıp seri üretime sokma konusunda zorluklarla karşılaştığını söylüyor.
Geçmiş yıllarda sosyal medyada havada ters takla atarken gördüğümüz insansı robotları sayesinde tanıştığımız Boston Dynamics de aynı fikirde. Onlar da robot üretimini ölçeklendirmenin inanılmaz derecede zor bir iş olduğunu söylüyorlar.
Teknolojinin kitlesel olarak benimsenmesinin önünde engeller mevcut olsa da, potansiyel ödüller de önemli.
Engineered Arts CEO’su Will Jackson insansı robotların seri üretiminin bir ulusun işgücünü ve nüfusunu artırarak algılanan gücünü artırabileceğini düşünüyor.
“Nüfusunuzu üretebilirseniz, birdenbire bu tür dijital vatandaşlara sahip olursunuz ya da ülkenizi önemin artırabilirsiniz. Şikayet etmezler, greve gitmezler ve işçi hakları istemezler” diyor.
Abartılmış beklentiler var
Ancak Jackson’a göre dünya insansı robot konusunda aldatıcı bir döngünün zirvesinde bulunuyor. İnsansı robotların abartılmış beklentiler aşamasında olduğunu ve süreli olarak bu teknolojinin neler yapabileceğinin konuşulduğunu vurguluyor.
Ameca, Engineered Arts’ın ürettiği robotlardan biri. Ancak şirketin CEO’su Jackson insansı robotlar konusunda abartılı bir beklenti olduğunu söylüyor.
“Bunları konuşmak için erken” diyen Jackson şöyle devam ediyor:
“Bu aslında kullanılan bir teknoloji değil. Şu anda piyasada bulunan insansı robot şirketlerinin çoğu robotu alıcılarına göndermedi bile. Muhtemelen çok iyi temellendirilmemiş çok fazla iyimserlik var.”
Jackson ve Agility Robotics’in CTO’su Melonee Wise yine de sektörün Nvidia’nın yakın zamanda tanıttığı ProjectGR00T ile canlanmasını bekliyor.
Bu projenin, insansı robotlar için genel amaçlı bir temel model oluşturarak sektörün bir dönüm noktasına ulaşmasına yardımcı olabileceğini, bunun da geçmiş etkileşimlerden öğrenmelerine ve günlük görevleri yerine getirmelerine yardımcı olacağını söylüyorlar.
Suudi Arabistan pes etmeyecek
İnsansı robotlar alanındaki rekabet Çin ile ABD arasındaki iki atlı yarış gibi görünse de Suudi Arabistan bir kenara itilmeyi kabul etmiyor.
Suudi hükümetinin desteğiyle bu ülkede insansı robot üreten QSS’in CEO’su Metri tüm yeteneklere sahip olduklarını belirterek şunları söylüyor:
“Tüm yeteneklere sahibiz, beynimiz var, kaynaklarımız var, çok büyük bir pazarımız var. Suudi Arabistan bugün Avrupa ile rekabet ediyor, ABD ile rekabet ediyor. Küresel olarak en büyük pazarlar arasında yer alıyor.”
Küresel veri şirketi Statista’ya göre önemli yatırımlarla beslenen Suudi pazarının bu yıl 120 milyon dolara yakın gelir elde etmesi bekleniyor. Çin ve ABD’deki pazarlar şimdiden milyar dolar sınırı aşmış durumda.
Ancak Metri küresel rekabetten yılmıyor ve soruyor: “Bunu neden Suudi Arabistan’dan yapıyoruz? Yapmamamız için neden yok.”