Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in göreve gelmesinden sonra 7 Temmuz 2023 günü saat 03.50’de yayınlanan Cumhurbaşkanı kararıyla yolcu beraberinde getirilen cep telefonlarının kullanım harcının 6 bin TL’den 20 bin TL’ye çıkartılmasının nedeni belli oldu. Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu’nun (BTK) Faaliyet Raporu’na göre geçen yıl 22,6 milyon cep telefonu kayıt altına alındı. Yurt dışından yolcu beraberinde getirilerek kayıt altına alınan cihaz sayısı ise 2022’de bir önceki yıla göre yıllık yüzde 666 artışla 844 bin 877’ye ulaştı. 2021’de bu sayı yalnızca 110 bin 253 olmuştu.
Fiyat uçurumu iyice derinleşmişti
TL’nin dolar karşısında yüzde 34,5’lik değer kaybıyla en kötü performans gösteren 3. para birimi olduğu 2022’de cep telefonu ithalatını azaltarak cari açığı kapatmak isteyen hükümet, cep telefonlarından alınan ÖTV ve diğer vergilere büyük artış yaptı. Bu artışlar sonrasında yurt içinde resmi yolla satılan telefonların fiyatı, yurt dışındaki fiyatların kabaca iki katına çıktı. Yani yurt dışından telefon almak daha ucuz hale geldi.
Bunun üzerine Türk vatandaşlarından vize istemeyen Kıbrıs ve Gürcistan gibi ülkelere tek günlük cep telefonu seferleri başladı. Örneğin 2022 yılının Aralık ayında iPhone 14 Pro 128 GB’lık modelin ABD’deki fiyatı 999 dolarken (o günün kuruyla 18 bin 650 TL) Türkiye’de 40 bin TL’ye satılıyordu.
Bu alımı yurtdışından telefon getiren kişilerle bağlantı kurup yaptığınız zaman kısa bir süre sonra yüzde 35’lere ulaşan indirimli bir bir fiyattan telefonunuza kavuşabiliyordunuz. Ardından yapacağınız iş son üç ayda yurtdışına çıkmış bir kişinin pasaportuna telefonunuzu işletmekti. Eğer kendiniz vize istemeyen komşu ülkelere gidip aldıysanız zaten kendi pasaportunuza işletiyordunuz.
Harç 2023 Ocak’ta artırıldı
Devlet bunun üzerine 2022’de 2732 TL olan harcı, 1 Ocak 2023’te 6.091 TL’ye yükseltti. Ancak harçtaki bu artış da tek günlük seferlerin sayısını azaltamayınca hem döviz çıkışını engellemek hem de bütçeye gelir sağlamak için harekete geçildi ve 7Temmuz 2023’de bir artırım daha geldi.
Harcın 20 bin TL’ye çıkartılmasının ardından iç ve dış piyasadaki fiyat farklılığının hayli azaldığı ve tek günlük yurtdışı cep telefonu seferinin cazip olmaktan çıktığı görüldü. Harçtaki zammın yolcu beraberinde getirilen cep teleonu sayısını 2023’te nasıl etkilediğini seneye bu vakitler yayınlanacak BTK Faaliyet Raporu’nda göreceğiz, Ancak adının açıklanmasını istemeyen bir sektör yetkilisine göre ilk veriler önlemin sonuç vermeye başladığını gösteriyor.
İthalat da ihracat da azaldı
2022 yılında yurtdışından yolcu beraberinde getirilen cep telefonu sayısında 6 katlık bir artış olurken, resmi ithalat yoluyla gelenlerin sayısı bir önceki yıla göre azaldı. 2021’de 11 milyon 951 bin 260 IMEI numarası ithalatçı başvurusuyla kaydedilirken, 2022’de bu sayı yüzde 15,26’lık düşüşle 10 milyon 127 bin 34 oldu. Söz konusu dönemde imalatçı başvurusuyla kayıt altına alınan IMEI numarası sayısı ise yüzde 0,82 azalarak 11 milyon 726 bin 750’den, 11 milyon 630 bin 668’e geriledi. Böylece geçen yıl imalat, ithalat ile yolcu beraberinde getirilenler olmak üzere toplam 22 milyon 602 bin 579 cep telefonu Merkezi Cihaz Kayıt Sistemi’nde (MCKS) kayıt altına alındı.
İhbarlar arttı
BTK bünyesinde yer alan Bilgi ve İhbar Merkezi’ni (BİM) arayan vatandaşların kayıp ve çalıntı cihazlarla ilgili iletişime kapattırma taleplerinde de artış görüldü. BİM aracılığı ile 2022’de toplam 749 bin 381 çağrı alındı. Çağrı sayıları, 2021 yılına göre yüzde 46,88 arttı.