Kakao fiyatları küresel arzdaki düşüşün etkisiyle üç ayda yaklaşık iki katına çıkarak rekor seviyelere yükseldi. New York Ticaret Borsası’nda işlem gören mayıs vadeli kakaonun ton başına fiyatı 10 bin doların üzerine çıkarak tüm zamanların en yüksek fiyatına ulaştı. Yükselen fiyatlar nedeniyle Avrupa’da çikolata boyut küçültmeye başladığı ifade ediliyor.
Veri analitiği ve danışmanlık firması GlobalData’ya göre 2023-2024 sezonunda önceki 12 aya kıyasla kakao arzında yaklaşık yüzde 8’lik düşüş öngörülürken kayıpların başlıca nedeni olarak en büyük iki tedarikçi olan Fildişi Sahili ve Gana’daki sorunlar gösterildi.
Fildişi Sahili ve Gana’da büyük kakao fabrikalarının tohum maliyetini karşılayamadığı için üretimi kısma veya durdurma kararı almasıyla kakao fiyatları rekor kırmaya devam etti.
Üç ayda yüzde 150’den fazla arttı
Kakao arzında sorunlarının ana nedeni uzun süreli kuraklık ve şiddetli yağmur gibi kötü hava koşulları gösterilirken bitki hastalıkları da mahsulü etkiliyor. Özellikle de kakao ağaçlarının ölmesine neden olan CSSVD virüsü kakao üretimini olumsuz etkileyen önde gelen faktörler arasında yer aldı. Sınırlı arz, hızla artan fiyatlarla kakao piyasasında belirsizliklere sebep olurken New York ve Londra kakao vadeli işlem piyasalarında kakao çekirdeği fiyatları dün tüm zamanların en yüksek seviyelerini gördü. Son üç ayda New York’da yüzde 150’den fazla arttı. Mart 2023’den beri ise fiyatlar yüzde 255 artış gösterdi. Geçen yıl yüzde 61’den fazla artarak uranyumdan sonra en çok yükselen hammadde haline gelen kakaonun bu yıl da ton başına fiyatının 10 bin doların üzerine bakırı geride bırakması dikkati çekti.
Çikolata fiyatlarında daha sert artışlar olabilir
Dünyadaki kakao üretiminin yüzde 60’ını karşılayan iki ülkeden gelen haberlerin ardından tüm dünyada çikolata fiyatlarının da keskin şekilde artması bekleniyor. Yükselen kakao fiyatlarının ralli yapması tüketiciler için sıkıntılı bir sürece işaret ediyor. Çikolata üreticileri yüksek kakao fiyatlarını ya fiyat artışlarıyla ya da ambalaj boyutunu küçülterek tüketicilere yansıtıyor.
İklim koşulları nedeniyle kakao hasadının azalması çikolata üreticilerini fiyat artırımına yöneltmişti. Üretim kesintisinin devam etmesiyle çikolata fiyatlarının daha da sert artabileceği tahmin ediliyor.
Üretim açığı dört kat arttı
Özellikle kakaodaki üretim açığının önceki döneme göre yaklaşık dört kat arttığını kaydeden Vadeli işlem ve emtia piyasaları uzmanı Zafer Ergezen “Üretim açığı bu kadar yüksek olunca fiyatların da yukarıya doğru gitmesi kaçınılmaz oldu. Bu durumda çikolatada fiyat artışlarından ziyade boyut küçülebilir. Zaten bu Avrupa’da bazı çikolata üreticilerinde görülmeye başlandı” dedi.
Ergezen sürecin ne kadar devam edeceğini söylemenin zor olduğunu, Batı Afrika’dan gelen üretim tahmin raporlarını yakından takip etmeyi sürdüreceklerini belirterek “Bu bölgedeki erişimin çok rahat olmaması ve bu konu hakkında yapılan raporların nispeten kısıtlı olması da tahmin edilebilirliği engelleyen unsurlardan” diye konuştu.
Çikolota da skimpflasyon dönemi
Kakao fiyatlarındaki artışla birlikte çikolata üreticilerinin fiyatları artırmak yerine boyut küçültmeye gitmesi çikolatada skimpflasyon ve shirinkflasyon döneminin başladığına işaret etti. Shrinkflasyon bir ürünün fiyatını değiştirmeden önce boyut veya miktarını küçültme anlamına geliyor. Bu terim “shrinking” (küçülme) ve “inflation” (enflasyon) kelimelerinin birleşiminden oluşuyor. Üreticilerin maliyetlerin arttığı durumlarda ürünlerin fiyatını artırmak yerine ürünlerin boyutunu küçülterek maliyet artışını tüketiciye yansıtması shrinkflasyon’la ifade ediliyor. Böylelikle tüketici fiyatı aynı kalsa da gerçekte daha az ürün alıyor. Skimpflasyon ise ürünün fiyatını sabit tutarken kalitenin düşürülmesi anlamına geliyor.
