Çin’de yerel yönetimler gayrimenkul sektöründeki çöküş nedeniyle boşalan kasalarını yeniden doldurmak için gelir arayışına girerken vergi yetkilileri de son aylarda varlıklı bireylerden ve şirketlerden vergi ödemelerini “kendi kendilerine denetlemelerini” ve eksiklikleri gidermelerini istiyor.
Vergi hamlesi Pekin’in bu hafta birçoğu tedarikçi ve çalışanlarına ödeme yapmakta zorlanan yerel yönetimlerin mali durumlarını düzeltmeyi hedefleyen büyük bir mali teşvik paketinin ayrıntılarını açıklamaya hazırlandığı sırada geldi.
Ekonomistler emlak krizinin yol açtığı iki yıllık deflasyonist baskıların ardından hane halkı ve yatırımcı güvenini canlandırmaya yardımcı olmak için eylül ayında başlayan teşvik hamlesinin bir sonraki aşaması olan pakete umut bağlıyor. Pekin üçüncü çeyrekte ekonomik büyümenin bu yıl için resmi hedef olan yüzde 5’in altında kalmasının ardından bu hamleyi başlattı.
Vergi baskısı zenginleri korkuttu
Çin’deki bir vergi uzmanına göre vergi talepleri ülkenin Pekin, Şangay ve Shenzhen gibi şehirlerindeki zenginler arasında da tedirginlik ve hatta “korku” yarattı. Yine aynı kişi “Bazıları kendi kendilerini denetlemeleri istendiğinde ne beyan edeceklerini gerçekten bilmiyorlardı. Birçoğu da denizaşırı kişisel kazançlarının Çin’de vergiye tabi olduğunun farkında değildi” diyor.
Bu şehirlerdeki zengin mükelleflerden birine gönderilen ve Financial Times tarafından görülen resmi bir yazıya göre kendi denetimleri sırasında yanlış bir şey bulamayan şirketlere damgalı tasdiknameler göndermeleri ve “kanıtlarını denetim için saklamaları” söylendi.
Konuya aşina olan kişiler yetkililerin ayrıca, bazı durumlarda 2019’dan itibaren az kullanılan bir yasal hükme atıfta bulunarak bireylerden kişisel denizaşırı yatırım kazançları da dahil olmak üzere geri vergi ödemeye başlamalarını istediğini söyledi. Bir avukat varlıklı Çinli müvekkillerinin vergi yetkilileriyle pazarlık yapabildiğini, bunun potansiyel vergi yükümlülükleri konusunda bir miktar “hareket alanı” olduğunu gösterdiğini ifade etti.
Merkezi ve yerel yönetimlerin, özel sektöre yönelik ceza ve yaptırımlarda büyük bir artışı da içeren gelir artırma çabaları gayrimenkul sektöründe yerel yönetimlerin mali durumunu sarsan ve hane halkı ile yatırımcı güvenini zedeleyen üç yıldır süren çöküşünün ardından geldi.
Şirketler vergi borçları olduğunu fark ediyor
Devletin en önemli gelir kaynaklarından biri olan arazi satış gelirleri bu yılın ilk dokuz ayında bir önceki yılın aynı dönemine göre neredeyse yüzde 25 oranında düştü. Aynı dönemde ülke çapında vergi gelirleri de yüzde 5,3 oranında azaldı. Resmi verilere göre Çin’in yılın ilk 9 ayındaki toplam mali geliri geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 2,2 düşerek yaklaşık 2.3 trilyon dolara geriledi.
Çin’in Şanghay kenti yakınlarındaki sanayi merkezlerinden Suzhou’da orta ölçekli bir imalat şirketinin yöneticisi “Yerel yönetimlerin parası olmadığı açık” diyerek bölgelerindeki şirketlere sık sık ağır para cezaları kesildiğini de belirtti.
Natixis’in kıdemli ekonomistlerinden Gary Ng, “Çin’in mali açıkları bir kırılma noktasına ulaştı. Alternatif gelir kaynakları bulmak için daha fazla aciliyet var . . ve zenginleri ve bazı şirketleri vergilendirmek, çoğu sakin üzerinde daha az doğrudan ekonomik etki yaratır” diyor.
Hedge fonların mesleki birliği Alternatif Yatırım Yönetimi Birliği’nin Asya-Pasifik eş başkanı Kher Sheng Lee, Çin’in “sıkı gelir toplama” çabasının “pragmatik olduğunu ve ekonomik durumdaki belirsizlikten kaynaklandığını” söyledi. Kher Sheng Lee’ye göre bu çabaların artması diğer taraftan iş dünyası ve yatırımcı güvenini sarsma riski taşıyor.
Son aylarda hisseleri borsada işlem gören şirketlerden vergi faturalarıyla ilgili çok sayıda açıklama geldi. Hisun Pharmaceutical ekim ayında yaptığı “kendi kendini denetleme” sırasında 2,5 milyon dolar vergi ve gecikme faizi borcu olduğunu keşfettiğini söyledi. Pekin merkezli Allgens Medical eylül ayında yerel vergi bürosunun önceki yıllara ait vergi riskiyle ilgili kendi kendilerini denetlemeleri gerektiğini bildirmesinden 1,1 milyon dolar vergi borcu olduğunu keşfetti. Guizhou Gas’ın kendi kendini denetlemesi fazladan 2,8 milyon dolar vergi ödemesiyle sonuçlandı.
Para cezalarında büyük artış var
Yerel yönetimler arazi satış gelirlerindeki düşüşü telafi etmek için şirketlere kendi kendilerini denetleme talimatı vermelerinin yanı sıra para cezası da uyguluyor. Çin medya kuruluşu Yicai’ye göre 16 eyaletten yedisinin geçen yıl para cezaları ve müsaderelerden elde ettiği gelirde keski bir artış görüldü. Batıdaki Chongqing ve başkent Pekin’de bu artış sırasıyla yüzde 22,4 ve yüzde 21,9 oldu. Yerel medyada yer alan haberlere göre birçok yerel yönetim son aylarda görülen “anormal” büyüme nedeniyle ceza ve müsaderelerden elde edilen gelirleri yayınlamayı durdurdu.
Pekin’de adının açıklanmasını istemeyen bir ekonomi profesörü “Yerel yetkililerin şirketlere ekstra ceza ve vergi kesmesi gibi bu tür şeyler her gün yaşanıyor ve moralleri bozuyor” diyor.
Çin’de her eyalette merkezi bir vergi idaresi bulunuyor. Ancak yerel vergi yetkilileri genellikle kendi bölgelerindeki bireylerin ve yerel olarak kayıtlı şirketlerin vergileriyle ilgileniyor.
Vergilendirilmemiş tek bir alan alan kalmayacak
Merkezi vergi idaresi haziran ayında ülke çapında herhangi bir vergi denetimi düzenlemediğini ve vergi politikalarını düzgün bir şekilde uyguladıklarından emin olmak için bazı şirketlere rutin bildirimler gönderdiklerini açıkladı.
Ancak Pekin yakın zamanda vergi gözetim sisteminde yeni iyileştirmeler yaptı. Farklı devlet daireleri, finans kurumları ve vergi makamları daha iyi gözetim ve denetim yapabilmek için geçmişe göre aralarında daha iyi veri paylaşımı yapabiliyorlar.
Natixis’ten Ng’ye göre zenginleri ve özel şirketleri hedef alan vergi toplama hamlesi yeterli olmayabilir ve devlet eninde sonunda gayrimenkul vergilerini artıracak ve vergi tabanını da genişletecek.
