Paris merkezli Uluslararası Tahkim Mahkemesi’nin Türkiye, Irak ve Irak Kürt Bölgesel Yönetimi’nin (IKBY) petrol ihracatı konusundaki anlaşmazlıkları nedeniyle açılan davalarda verdiği tazminat kararları nedeniyle petrol akışının da 25 Mart 2023’te durduğu Kerkük- Yumurtalık Petrol Boru Hattı için umut ışığı doğdu.
Mahkeme Türkiye’nin Kuzey Irak Kürt Bölgesi’nde 2014’te devreye giren ve Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi’nin (IKBY) Adana’daki Ceyhan Limanı üzerinden ham petrol ihraç edebilmesi için özel olarak inşa edilen ve ana hatta bağlanan boru hattıyla kaçak petrol taşıdığı gerekçesiyle 2014-2018 arası sevkiyatlar için 1.5 milyar dolar tazminat ve bu paranın faizini ödemesini kararlaştırmıştı. Karar söz konusu dönemde yapılan günlük 450 bin varillik sevkiyata ilişkindi. Türkiye bilindiği kadarıyla ödemeyi yapmamış ancak tahkimin kararına uyacağını Kürt yetkililere bildirmiş, Irak merkezi hükümetinin onayı olmadan yaptığı Kuzey Irak Kürt Bölgesi’nden petrol sevkiyatını durdurmuştu. Ancak 2018 yılından 2023’e kadar olan sevkiyata ilişkin eşzamanlı yürüyen bir başka davada mahkeme Irak’ın Türkiye’den talebinin reddine karar vermişti.
Irak’a yıllık faturası 14 milyar dolar
Türkiye’nin tahkimin kararına uyup petrol akışına izin vermemesi ve iki yönetime “aranızda anlaşıp gelin” demesi nedeniyle Irak ekonomisinin yılda yaklaşık 14 milyar dolar zarar gördüğü tahmin ediliyor. Ancak Kürt bölgesindeki kuyulardan çıkan petrolün ihracat gelirinin yarısı da Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi’ne verildiği için Kürtler de zor duruma düştü.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın 22 Nisan’daki (yarın) Irak ziyaretinde petrol ihracatının yeniden başlatılmasının önemli gündem maddelerinden biri olması bekleniyor.
AA muhabirine konuşan Iraklı enerji uzmanları Irak’tan Türkiye’ye petrol ihracatının yeniden başlatılmasının hem iki ülkenin ilişkisini, hem de Bağdat-Erbil ilişkisini olumlu yönde etkileyeceğini düşünüyor.
‘Hem Irak hem de Türkiye için iyi olacak’
Enerji uzmanı Mazin es-Saad Irak ve Türkiye arasında devam eden karşılıklı ziyaretlere işaret ederek Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın ziyaretiyle petrol ihracatı konusunun çözüme kavuşabileceğini söyledi.
“Irak ve Türkiye arasındaki olumlu hava bu konuyu (petrol sevkiyatı) birinci gündem maddesi yapabilir” diyen Saad “Erdoğan’ın ziyaretinden iki ülke çıkarına hizmet edecek sonuçların çıkmasını umut ediyor ve bekliyoruz” diye konuştu.
Enerji uzmanı Hamza Cevahiri de Irak’ın Kerkük’ten Fişhabur’a giden petrol boru hattının onarımını tamamladığını söyleyerek burada test amaçlı petrol sevkiyatı yapıldığına işaret etti. Cevahiri “Petrol sevkiyatının yeniden başlaması hem Irak hem de Türkiye için iyi olacak ve iki ülke de bunu memnuniyetle karşılar. Bu konuda bir sorun görünmüyor” dedi.
Irak Enerji Merkezi Başkanı Fırat Musevi de Irak’ın günlük 350 bin varil petrol transfer etme kapasitesine sahip olan boru hattını onarmayı sürdürdüğünü anlattı. “IKBY’den üretilen petrolün merkezi yönetimin denetimine girmesi lazım” diyen Musevi “Bu da Irak’ın petrolü Türkiye’ye sevk etmesinde elini güçlendirecektir” yorumu yaptı. Musevi petrol boru hattının yeniden çalıştırılmasının Bağdat ve Erbil arasında müzakerelere büyük bir kapı açacağını şunları söyledi:
“Sonuçta IKBY petrolünün sevkiyatı merkezi yönetimin bütçesinin faydasına olacak. Nitekim Federal Mahkeme tüm petrolün SOMO aracılığıyla sevk edilmesine karar verdi. IKBY’den yeniden petrol satışı meselesi Erdoğan’ın Irak ziyareti sırasında yapılacak müzakerelere bağlı olacak.”
‘IKBY’ye de yarar sağlayacak’
Enerji uzmanı Rubin Semed de petrol ihracatının IKBY ekonomisi üzerinde ciddi etkisi olduğunu belirterek petrol akışının durmasının bölgede çalışan çok sayıdaki petrol şirketi için endişeye yol açtığını vurguladı.
Petrol ihracatının önünde petrol şirketleriyle yapılan anlaşmalar ve Irak ve IKBY’de petrolün çıkarılmasına ilişkin fiyatlandırmadaki farklılıklar gibi engeller olduğunu anlatan Semed bunların kaldırılmasıyla birlikte ihracatın kolay bir şekilde yeniden başlayabileceğine işaret etti.
Semed petrol akışının yeniden başlamasının bölgedeki petrol şirketlerinin faaliyetlerini motive edeceğini vurgulayarak “Petrol arzının sürmesi ile bölge ile Türkiye arasındaki ekonomik ve ticari ilişki daha iyi bir noktaya gider. (IKBY’deki) Pazar ve ticarette de olumlu yansır” dedi.
Petrol ihracatının durması nedeniyle 13 aydır bazı şirketlerin IKBY’yi terk ettiğini belirten enerji uzman Şehriyar Şeyhler ihracatın yeniden başlamasının hem bu şirketler hem de bölgedeki yatırımlar için olumlu yansımaları olacağını ifade etti.
Şeyhler “Petrol ihracatının durmasıyla Kürdistan Bölgesi ekonomisi gün geçtikçe sekteye uğradı. Bana göre petrol arzının devam etmesi, ekonomiyle ilgili konulan planların uygulanmaya geçmesini de kolaylaştıracak” diye konuştu.