Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından açıklanan vergi borçluları listesinde çok sayıda akaryakıt şirketinin yer alması, bu sektördeki kayıt dışılığın önlenmesi amacıyla yürütülen mücadelenin önemini ortaya koydu. Bakanlığın verilerine göre 2023 yılı itibariyle akaryakıt sektöründe 15 milyar TL’ye ulaştığı tahmin edilen vergi kayıp ve kaçağının önlenmesi için çalışmalar sürüyor. Bu kaybın büyük bir kısmı usulsüz fatura düzenleme yoluyla ortaya çıkıyor. Özellikle manuel plaka girişleri yoluyla akaryakıt tüketimlerinin kayıt dışı bırakılması veya harcama yapılmamış gibi gösterilmesi gibi uygulamalarla haksız vergi indirimi sağlanabiliyor.
AA muhabirinin Bakanlıktan edindiği bilgiye göre Hazine ve Maliye Bakanlığı diğer ilgili kuruluşlarla birlikte yaptığı saha denetimleriyle de sektörü yakından izliyor. Bu yılın 10 ayında akaryakıt ve LPG istasyonlarında 4 bin 475 mükellef ile 53 bin 396 pompada bulunan 293 bin 966 tabanca denetlendi.
Gelir İdaresi Başkanlığı da ilgili kurumlarla işbirliği halinde akaryakıt piyasasındaki kayıt dışılıkla mücadele için pek çok adım attı. Buna göre akaryakıt istasyonlarındaki pompalara ödeme kaydedici cihaz bağlanmasına ilişkin ilk düzenleme 2003 yılında yapıldı. Zamanla bu önleme yönelik suiistimallerin ortaya çıkması üzerine yeni önlemler devreye alındı.
Başkanlık ilk olarak akaryakıt istasyonlarındaki ödeme kaydedici cihazların güvenlik düzeyini artırdı. Bu cihazlar dışarıdan müdahale edilemeyen ve anlık bilgi paylaşımı yapabilen yeni nesil pompa ödeme kaydedici cihazlarla değiştirildi. Böylece cihazlara dışarıdan müdahale edilmesi önlendi. Akaryakıt istasyonlarında yapılan tüm satışlara ait bilgilerin de anlık olarak Başkanlığa iletilmesine başlandı.
Bu süreçte akaryakıt piyasasına ilişkin önemli yasal düzenlemeler de yapıldı. Buna göre faturaların malın teslim edildiği ya da hizmetin yapıldığı anda düzenlenmesi sağlandı.
Teminat vermeyenin çalışması yasaklandı
Akaryakıt piyasasında faaliyet gösteren dağıtıcı ve bayilerden ilk kez lisans alacaklar ile faaliyetlerine devam edenlerden teminat alınmasına başlandı ve teminat vermeyenlerin çalışması engellendi.
Bu uygulama sektörün mali olarak daha yeterli hale getirilmesine katkı sağladı. Bu adımla 2018 yılında 120 civarında olan dağıtıcı lisansı sahibi sayısı 35’e düştü.
Dışarıdan müdahaleyle satışların kayıt altına alınmasının engellenmesi, verilerin değiştirilmesi, silinmesi veya ilgili kurumlara bilgi gönderilmesinin engellenmesi veya yanlış bilgi gönderilmesi vergi kaçakçılığı suçu kapsamına alındı.
Satışların kayıt dışı bırakılması amacıyla sistemlere yapılan müdahaleler ve kaçakçılık fiili olarak tanımlandı ve bu fiillere üç yıldan sekiz yıla kadar hapis cezası getirildi.
Bu durumda lisansın iptal edilmesi, geçici durdurma kararı verilmesi, bu kapsamda verilen idari para cezası ödenmedikçe lisansa konu tesis için lisans verilmemesi yönünde düzenlemeye gidildi.
Kamuya borcu olana lisans yok
Lisans başvurusu, tadili veya süre uzatımı taleplerine onay verilmesi için Sosyal Güvenlik Kurumu’na vadesi geçmiş prim ve idari para cezası borcu ile vergi dairelerine vadesi geçmiş borcun bulunmaması şartı getirildi. Böylece prim, idari para cezası ya da vergi borcu olanların başvuru ve taleplerinin ancak borçlarının ödenmesi durumunda yerine getirilmesi sağlandı. Dağıtıcıların aldığı akaryakıtı bir başka dağıtıcıya satması da yasaklanırken sektöre malın teslim edildiği anda fatura düzenlenmesi zorunluluğu da getirildi.
Akaryakıt piyasasına ilişkin Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) da önemli tedbirler aldı. Bayi denetim sisteminin kurulması, uygulanması, bakım ve onarımı için başvuruda bulunan tüzel kişilerin Kurum tarafından yetkilendirilmesine ilişkin önlem alındı.
Ulusal Taşıt Tanıma Sistemi’ne geçilecek
Gelir İdaresi Başkanlığı son olarak akaryakıt alımı sırasında taşıtların plaka bilgisinin yeni nesil pompa ödeme kaydedici cihazlara otomatik iletilmesini sağlayacak Ulusal Taşıt Tanıma Sistemi’ne (UTTS) ilişkin düzenleme yaptı.
Sistemle akaryakıt alımı yapacak taşıtların plakaları elle yazılmadan sistem kapsamındaki bileşenler ile ödeme kaydedici cihazlara otomatik yansıyacak ve yakıt alan taşıttan başka bir taşıtın plakasına fiş düzenlenmesi önlenecek.
Sistem vergi mükelleflerinin işte kullandıkları taşıtlar için yapılacak akaryakıt ve LPG alımlarında 1 Ocak 2025 tarihinden itibaren zorunlu olacak. Ayrıca 1 Temmuz 2025 tarihinden itibaren ilk defa iktisap edilecek sıfır taşıtlar kayıt ve tescil işlemini takip eden bir ay içerisinde özel taşıt tanıma sistemi kullanan taşıtlar da 30 Haziran 2025 tarihine kadar UTTS kapsamına dahil olacak.
“Vergi kaybının önlenmesi için önemli bir adım olacak”
Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek de akaryakıt piyasasında rekabet eşitliğinin sağlanması ve kayıt dışı ekonomiyle etkin şekilde mücadele edilmesi amacıyla birçok düzenleme ve çalışmayı hayata geçirdiklerini anımsatarak “Yapılan tüm bu çalışmalar neticesinde akaryakıt piyasasındaki suistimaller ve kanuna aykırı fiiller büyük ölçüde önlendi. Son olarak kısa süre içinde Ulusal Taşıt Tanıma Sistemi’nin devreye alınmasıyla elle plaka girişi ve bu sayede usulsüz akaryakıt fişi düzenlenmesi engellenerek akaryakıt istasyonlarındaki vergi kaybının önlenmesi için önemli bir adım atılmış olacak” dedi.
Uygulama kapsamına girecek tüm kesimlere yönelik hatırlatmada bulunan Şimşek “Akaryakıt istasyonu işleten mükelleflerin, yıl sonuna kadar en az bir pompa ünitesini sisteme uyumlu hale getirmesi gerekiyor. Akaryakıt istasyonlarının, bu sistemin kurulması ve işletilmesi sürecinde gereken her türlü desteği vermesi önem taşıyor. Sistem kapsamında yapılmış bağlantıların korunması ve sistemin sürekli çevrim içi bağlantılı olmasının sorumluluğu akaryakıt istasyonu işleten mükellefe ait olacak” ifadelerini kullandı.
