Merkez Bankası’nın (TCMB) blog sayfası Merkezin Güncesi’nde yer alan “Kartlı harcama tercihlerinde son dönem eğilimler” başlıklı analizde kredi kartlarının borçlanma amacıyla kullanılma eğiliminin düşük olduğuna işaret edilirken kart kullanımındaki artışın borçlu talebindeki artıştan ziyade harcama davranışındaki değişimi yansıttığı belirtildi.
Kredi kartlarıyla yapılan harcamaların yaklaşık dörtte üçünün taksitsiz olduğuna dikkat çekilen analizde “Dijital kanalların yaygınlaşması ve yüksek enflasyonla birlikte nakit taşıma maliyetinin artması banka ve bireysel kredi kartlarının (BKK) kullanımını artırıyor. Kartların nakit avans ve vadeli ödeme imkanları ile tüketicilere borçlanma imkanı sunması da bu gelişime katkı sunuyor. Son yıllarda görülen yüksek enflasyonun da etkisi ile kartlı harcama bakiyesi nominal ve reel bazda belirgin bir şekilde yükseliyor. Bu yazıda kartlı harcama bakiyesinde gözlenen reel artışı inceliyoruz ve ödeme aracı tercihlerinde bireylerin nakit yerine kart kullanımına yönelmesinin bu artışta önemli bir belirleyici olduğunu gösteriyoruz” dendi.
Türkiye’de yaklaşık 28 milyon aktif kredi kartı kullanıcısı, 125 milyon kredi kartı, 191 milyon banka kartı bulunurken kartlı harcamaların toplam hacminin 12,8 trilyon Türk Lirası’na ulaştığı belirtilen analizde şunlar kaydedildi:
“2021 yıl sonundan 2023 yılının üçüncü çeyreğine kadar faizlerin enflasyonun görece altında kalması bakiye büyümesindeki hızlı artışta önemli rol oynadı. Ancak kredi kartı ile yapılan harcamaların artışında kartla borçlanma maliyetinin dışındaki faktörler de etkili. Kart ile yapılan harcamaların artmasında kartlı ödeme yöntemlerinin kullanım kolaylığı sunması, salgın dönemiyle birlikte temassız ödeme tercihinin hızlı bir şekilde artması ve nakit taşımanın azalması da önemli bir yer tutuyor. Nitekim aynı dönemde herhangi bir borçlanma imkanı sunmayan banka kartları ile yapılan harcamalarda kredi kartlarına göre daha yüksek oranda bir reel artış yaşanması bu görüşü destekliyor. 2015 yılından günümüze kredi kartıyla yapılan harcamalar reel bazda 2 kat artarken banka kartlarıyla yapılan harcamalar yaklaşık üç kat artış gösteriyor. Bu artışın tamamına yakınının (kredi kartlarında yüzde 100’ü, banka kartlarında yüzde 80’i) 2021 yılı sonrasında gerçekleştiği görülüyor.”
Kredi kartı ile yapılan işlem adetlerinin Kovid-19 salgını sonrası dönemde kartlı ödemede finansal teknolojilerin gelişmesinin de etkisiyle önemli oranda arttığına işaret edilen analizde salgın öncesi dönemde BKK işlem adetlerinin yıllık yaklaşık 4 milyar civarında iken 2024 yılı itibariyle bu miktarın 10 milyara yaklaştığı aktarıldı.
Analizde ayrıca salgınla beraber ivmelenen ve ödeme sistemlerindeki teknolojik altyapının gelişimiyle desteklenen temassız ödeme tercihlerinin (banka kartı dahil) yaygınlaşmaya devam ettiği ve 2015 yılında ayda yalnızca iki milyon temassız ödeme işlemi yapılırken mevcut dönemde her ay bir milyar adetin üstünde temassız ödeme işlemi gerçekleştiği bildirildi.
Ödeme tercihlerinin nakit kullanımından kart kullanımına kaymasının hane halkı harcama türlerine de yansıdığı ifade edilen analizde “Gayri safi yurtiçi hasılanın (GSYH) en büyük kalemi olan hane halkı tüketim harcamalarında BKK ile taksitsiz yolla veya banka kartı ile yaptığı harcamaların payı son yıllarda artıyor. Örneğin, banka kartı ile yapılan harcamaların toplam hane halkı tüketimindeki payı yüzde 6,8’den yüzde 10’un üzerine, taksitsiz kredi kartı payı ise yüzde 21’den yüzde 34’e ulaştı” dendi.
‘Kartlı harcamaların dörtte üçü taksitsiz’
Analizde BKK harcamalarının yaklaşık dörtte üçünün taksitsiz yolla yapılıyor olmasının ve nakit avans kullanım hacminin toplam kartlı harcamalarda düşük bir paya sahip olmasının da kredi kartlarının borçlanma amacıyla kullanılma eğiliminin düşük olduğu görüşünü desteklediği aktarılarak dolaşımdaki paranın enflasyondan düşük büyüme oranının daha fazla kişinin günlük işlemlerinde nakit yerine kartları tercih ediyor olduğu görüşünü desteklediği belirtildi.
Önceki yıllarda tarihi yüksek seviyelere çıkan kartlı harcama bakiyelerinin tüketici ödeme alışkanlıklarında enflasyonist baskılar ve nakit yerine kart kullanımının getirdiği kolaylık nedeniyle ortaya çıkan önemli bir değişikliği yansıttığı kaydedilen analizde “Politika yapıcıların ve analistlerin ekonomideki talep koşullarını ve hane halkı borcunu değerlendirirken devam etmesi muhtemel bu davranış değişikliklerini dikkate alması gerekiyor. Çoğunlukla borçlanma ihtiyaçlarından bağımsız olan kart kullanımındaki artış, borçlu talebindeki artıştan ziyade harcama davranışındaki değişimi yansıttığı için, yalnızca kredi kartı kullanımı gibi geleneksel göstergelere dayalı çıkarımlar yanlış yorumlara neden olabiliyor” değerlendirmesi yapıldı.
Ağustosta kartlı harcamalar yüzde 78 arttı
Bankalararası Kart Merkezi’nin (BKM) açıkladığı verilere göre kredi kartları, banka kartları ve ön ödemeli kartlar ile ağustos ayında yapılan toplam ödeme tutarı bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 78 artarak 1 trilyon 420,6 milyar TL oldu. Kartlı ödemelerin 1.192,4 milyar TL’si kredi kartları ile yapılırken 200,4 milyar TL’sinde banka kartları, 27,8 milyar TL’sinde ise ön ödemeli kartlar kullanıldı.
Kredi kartı ile yapılan ödemelerde önceki yılın aynı dönemine göre büyüme oranı yüzde 83, banka kartı ile yapılan ödemelerde yüzde 48 olurken ön ödemeli kartlarla yapılan ödemelerde ise bu oran yüzde 104 oldu.
Kredi kartları, banka kartları ve ön ödemeli kartlar ile ağustos ayında yapılan toplam ödeme adedi bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 12 artarak 1,61 milyar adet oldu.
Kartlı ödemelerin 927,4 milyon adedi kredi kartları ile yapılırken 556,1 milyon adedinde banka kartları, 114,5 milyon adedinde ise ön ödemeli kartlar kullanıldı.
Kredi kartları ile yapılan ödeme adetlerinde büyüme oranı geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 15, banka kartları ile yapılan ödeme adetlerinde yüzde 3 olurken ön ödemeli kartlar ile yapılan ödeme adetlerinde ise bu oran yüzde 32 oldu.
