Dünyanın en kalabalık ülkesi Çin obezitede de ilk sırada. Ülkede dünyanın her yerinden daha çok obez insan yaşıyor ve bu insanlar da hayatlarını zorlaştıran ve sağlıklarını tehlikeye sokan bu sorunu çözmek için giderek daha fazla zayıflama ilaçlarına yöneliyor. Bu da en çok geliştirdiği Tip 2 diyabet ilacı Ozempic’in tüm dünyada zayıflama ilacı olarak ünlenmesi ve çoğu kez ‘mucize ilaç’ olarak tanınması nedeniyle Danimarkalı Novo Nordisk’e yarıyor. The Wall Street Journal ve Daily Mail gazeteleri Çin’de Ozempic satışlarının hızla artmasını sağlayan ve işlerin internet üstünden yürüyen gri pazarını anlattı. Çin’de Ozempic kullanımına ilişkin kısıtlayıcı kuralları aşmakta zorlanmayan ilaç satıcıları ve alıcıları gri pazar dolayısıyla da son dönemin kimilerine göre mucizeler yaratan ilacını hızla büyütüyor.
Ozempic’i birçok batılı ülke gibi Çin’de de ‘kilo vermek için kullanacağım’ diyerek almak mümkün değil. İlaç yalnızca Tip 2 diyabet tedavisi için kullanılıyor. Ancak bu sınırlama zayıflamak isteyenlerin öyle ya da böyle Ozempic’e ulaşmasını engelleyemiyor.
Kullanıcılar e-ticaret platformlarından halk arasında “mucize ilaç” olarak bilinen iğneleri, kanıt sunmaksızın, sadece diyabet teşhisi konduğu beyanıyla satın alabiliyor. Örneğin Ozempic’i aşağıda ekran görüntüsü bulunan e- ticaret sitesi Taobao’dan almak isteyen bir Çinlinin yapması gereken kırmızıyla çerçevelenmiş oval boşluğa kimlik kartında bulunan kimlik numarasını yazmak, sonra da maviyle çerçevelenmiş boşluğa ‘Tip 2 Diyabet hastasıyım’ diye yazmak. Kanıt isteyen yok sorgulayan da.
Bu yöntem de “Hırsıza kilit dayanmaz” Türk atasözünün hemen her ülkede geçerli olduğunu gösteriyor. Çin’de sosyal medya aplikasyonlarında Ozempic kullanarak kilo vermiş ve sırım gibi olmuş kişilerin görüntüleri de yer alıyor. Instagram benzeri bir aplikasyon olan Xiaohongshu’da da ‘mucize ilaç’ın spor ya da diyet yapmadan kilo kaybettirdiğini anlatan çok sayıda ilana rastlamak mümkün. Bu da çok sayıda obezi Ozempic satın alabileceği e-ticaret platformlarına ya da aplikasyonlara yöneltiyor.
E- ticaret sitelerindeki fiyat hiç de kötü değil. Çin’de JD.com’da bir Ozempic iğnesi yaklaşık 139 dolara satılıyor. Bu ilacın Çin’in ulusal sigorta sistemine maliyetinin üstünde, ancak bazı kullanıcıların ABD’de ödediği 970 dolardan çok daha ucuz. Ozempic’in her geçen gün büyüyen gri pazarı Çin hükümetinin dünyanın en büyük obezite sorunuyla mücadeledeki zorluklarını da ortaya koyuyor.
Satışlar gri pazarla hızlı büyüyor
Yatırım bankası Jefferies’in resmi verilere dayanarak yaptığı tahminlere göre Çin’de yaklaşık 200 milyon obez yetişkin ve 400 milyon da fazla kilolu insan bulunuyor. Yatırım bankası azalan nüfusuna rağmen Çin’de on yıldan biraz daha uzun bir sürede 100 milyon obez kişi daha olacağını öngörüyor.
Jefferies Asya sağlık araştırmaları başkanı Christopher Lui, Ozempic’e olan talebin sağlık sigortası yerine kendi cebinden ödeme yapmak isteyen insanlarca yönlendirildiğini söylüyor, “İlaçlar kilo kaybı için onay aldığında talepte artış olacağını düşünüyorum” diyor.
Ozempic’in Çin’de patent koruması 2031’de sona eriyor. Ancak Çinli şirketler de kendi ilaçlarını geliştirmek için şimdiden kolları sıvadılar.
Çin’de sağlık politikalarını belirleyen “Sağlık Komisyonu” 2017 yılında “üç azaltma ve üç sağlıklı durum” adını verdiği bir kampanya başlatarak Çin vatandaşlarını tuz, yağ ve şeker alımını azaltmaya ve sağlıklı ağız hijyeni, vücut ağırlığı ve kemikler için çaba göstermeye çağırdı. Komisyon diğer hükümet birimleriyle birlikte çocuklar ve ergenler arasında obeziteyle mücadele için de bir plan kabul etti. Dünya Sağlık Örgütü’ne göre Çin’de obezite sorunu yaşayan çocukların oranı dünya ortalamasının üzerinde.
Obezite ülke için yeni bir sorun değil. Georgia Üniversitesi’nden sağlık politikası ve yönetimi profesörü Zhuo Chen Çin’in 2001 yılında Dünya Ticaret Örgütü’ne girmesinin ardından yaşam standardının yükseldiğini ve bunun da nüfusun yüksek enerjili gıda alımının artmasına katkıda bulunduğunu söyledi.
Çin’de 2022 yılında Ozempic satışları 2,2 milyar dolara ulaştı ve analistler bu rakamın 2031’de Ozempic ve benzeri ilaçlarla 5,6 milyar dolara ulaşacağını tahmin ediyor. ABD’de ise aynı yıl 8,4 milyar dolarlık Ozempic satılmış ve 2031 yılında kilo kaybettirici ilaçların toplam satışının 100 milyar dolara ulaşması bekleniyor.
Askerler tanklara sığamıyordu
2014 yılında generaller Çinli askerlerin tanklara rahatça sığamayacak kadar irileştiğinden şikayet ediyordu. Ancak zayıflama ilaçlarındaki yenilikler olası çözümleri kişisel disiplinden kurumsal stratejiye doğru kaydırdı.
Farmasötik veri sağlayıcısı PharmCube’e göre Çinli şirketler obezitede kullanılmak üzere GLP-1 olarak bilinen zayıflatıcı bir ilaç grubunun 10’dan fazla türü için son aşama denemeleri yürütüyor. İlaç kan şekeri seviyelerini düzenlemeye yardımcı olan ve iştahı bastıran bir bağırsak hormonunu taklit ediyor.
Pazar araştırma şirketi Clarivate’e göre Çin’deki GLP-1 ilaç pazarının büyüklüğü 2023 yılında yaklaşık 1,7 milyar dolar değerindeydi ve bunun yüzde 80’inden fazlası diyabet için yazılmış reçetelerden geliyordu. Clarivate’de sağlık hizmetleri araştırma ve veri analisti olan Çin pazarı uzmanı Karan Verma ilaçların kilo vermek için kullanımındaki artışla bu pazarın önümüzdeki 10 yıl içinde beş kat büyüyebileceğini söylüyor.
Hisseleri Hong Kong’da işlem gören Suzhou merkezli ilaç üreticisi Innovent Biologics Ocak ayında Eli Lilly ile lisans anlaşması bulunan mazdutide adlı bir GLP-1 ilacının Faz 3 klinik çalışmasının son aşamaya ulaştığını açıkladı. Şirket Çin Ulusal Tıbbi Ürünler İdaresi’nin Innovent’in ilacın kronik kilo yönetiminde kullanılması için yaptığı başvuruyu kabul ettiğini söyledi. Analistler ilacın Çin’de 2025 yılı başlarında piyasaya çıkabileceğini tahmin ediyor.
Fon sağlamak için halka açılıyorlar
Bazı şirketler de obezite ilacı geliştirme çalışmalarına fon sağlamak için sermaye piyasalarına başvuruyor. Konuyla ilgili bilgi sahibi kişiler Ocak ayında halka açılmak için Hong Kong Borsası’na başvuran ilaç üreticisi Hangzhou Jiuyuan Gen Mühendisliği’nin yaklaşık 100 milyon dolar kaynak toplamayı hedeflediğini söyledi.
Analistler ve yatırımcılar özellikle Novo Nordisk’in Ozempic ve Wegovy markaları altında satılan semaglutide ilacının patent korumasının Çin’de 2026 yılında sona erecek olması ve jenerik ilaç üretiminin önünü açması nedeniyle rekabetin şiddetli olacağını söylüyor. Deutsche Bank’tan Asya sağlık hizmetleri sektörü araştırma müdürü Cyrus Ng “Çin pazarında önemli bir rekabet bekliyorum. Piyasada çok sayıda ürün bulunması bir fiyat savaşına yol açabilir” diyor.
Çin’de ilk onayı alan iki şirketten Huadong Medicine’ın ilacı günlük enjeksiyon gerektiriyor. Ozempic’i ise genellikle haftada bir kez kullanmak yetiyor.
Ozempic’in özellikle kilo yönetimi için üretilen kardeş ilacı Wegovyne de, başlangıçta Tip 2 diyabet tedavisi için geliştirilen bir başka ilaç olan Mounjaro da Çin’de kilo kaybı için onaylanmış değil. Ancak aynı ilaç kategorisinde yerel olarak üretilen iki GLP-1 enjeksiyonu obezite tedavisi için onaylandı. Analistler Çin’de yerel olarak üretilen ilaçların daha çok geliştirilmeye ihtiyacı olduğunu söylüyor. Kilo kaybı için GLP-1 ilaçları satmak üzere Çin’de ilk onay alan iki şirketten biri olan Huadong Medicine’ın ilacı günlük enjeksiyon gerektiriyor. Ozempic’i ise genellikle haftada bir kez kullanmak yeterli.
Çin’de zayıflama ilaçları geliştirmek için yaşanan rekabet ve gri piyasada zayıflama ilaçlarına talep Pekin’in önümüzdeki yıllarda piyasayı nasıl düzenleyeceğinin tartışmaya açık bir konu olduğunu gösteriyor.
‘Yatırımcıyı yanıltıyorsun’ uyarısı geldi
Daiwa Capital Markets’ten Çin sağlık hizmetleri analisti Wilfred Yuen “Zayıflama amaçlı kullanımlar üzerinde daha fazla düzenleme veya kısıtlama olabilir” diyor. “Ancak, yüksek talep karşısında ilaç arzının sınırlı kaldığı göz önüne alındığında, gri pazara yönelik düzenleyici eylem hala uzak görünüyor” diye de konuşuyor.
Hisseleri Şanghay Borsası’nda işlem gören BrightGene Bio-Medical Technology adlı ilaç şirketinin yönetim kurulu başkanı ekim ayında bir telekonferansa katılanlara geliştirdikleri kilo verdirici ilacı denediğini söyledi. Kısa süre sonra Çin’in menkul kıymetler düzenleyicisinden henüz geliştirme aşamasında olan bir ilacın etkinliği konusunda yatırımcıları yanlış yönlendirdiğini belirten bir uyarı mektubu aldı.
Ozempic’i geliştiren Novo Nordisk ilacın sadece reçete ile kullanılması gerektiğini söylüyor. “Hastalara ilacın etkinliğini ve güvenliğini sağlamak için doktor reçetesine ve ilaç kullanım kılavuzuna uymalarını ve ilacı düzenlenmiş, onaylanmış kanallardan almalarını tavsiye ediyoruz” diyor.
Novo Nordisk CEO’su Lars Fruergaard Jørgensen 2023 Ağustos’un da kendisiyle yapılan bir röportajda “Kimsenin ilk başta böyle bir yükseliş beklemediği açıktı” demişti.
İki ilaç Novo Nordisk’i uçurdu
Bugün Tip 2 diyabet hastalığı için geliştirilmiş olmalarına rağmen dünyanın e etkili zayıfılama ilaçları olarak bilinen Ozempic ve Wegovy Danimarkalı ilaç üreticisi Novo Nordisk’in 100 yıllık tarihinde yeni bir sayfa açtı. Hisse fiyatı son beş yılda dörde katlanarak Novo Nordisk’i Avrupa’nın piyasa değeri en yüksek şirketi haline getirdi. Novo Nordisk CEO’su Lars Fruergaard Jørgensen 2023 Ağustos’un da yapılan bir röportajda “Kimsenin ilk başta böyle bir yükseliş beklemediği açıktı. Ancak biz obezitenin başka ilaç üreticilerinde farklı olarak çok ciddi bir sorun olduğunu düşünüyorduk ve bazı beklentilerimiz vardı” demişti. Ozempic’in yılın tamamında piyasada olduğu 2018’de şirketin net satışları 17,7 milyar dolardı. İki ilacın da inanılmaz katkısıyla şirket geçen yılı 33 milyar 724 milyon dolarlık net satış rakamıyla kapattı.
