Rusya’nın, Ukrayna’nın Karadeniz’den tahıl sevkiyatı için güvenli geçişi garanti eden Tahıl Koridoru Anlaşması’ndan çekilmesinin ardından yaptığı açıklamalar küresel tahıl piyasalarını etkilemeye devam ediyor. Rusya’nın Ukrayna limanlarına giden gemilere ‘potansiyel askeri hedef” muamelesi yapacağını açıklamasının ardından buğday fiyatları küresel piyasalarda hızla yükseldi. Avrupa borsalarında buğday fiyatları düne göre yüzde 8’den fazla arttı.
Moskova bu hafta Karadeniz’den tahıl sevkiyatı için güvenli geçişi garanti eden Tahıl Koridoru Anlaşması’ndan çekilmişti. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, taleplerinin karşılanması halinde tahıl anlaşmasına geri döneceğini söylemişti. Bu talepler arasında Rusya’nın tarım bankasının küresel bir ödeme sistemine yeniden kabul edilmesi de yer alıyor. Rusya Savunma Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada “20 Temmuz 2023 tarihinde Moskova saatiyle 00:00’dan itibaren Karadeniz’den Ukrayna limanlarına giden tüm gemiler potansiyel askeri kargo taşıyıcısı olarak kabul edilecektir. Bu tür gemilerin bayrak devletleri, Kiev rejiminin yanında Ukrayna çatışmasına dahil olmuş sayılacaktır” denildi.
Rusya’nın tahıl anlaşmasını iptal etmesi sonrasındaki birkaç günde buğday fiyatı 100 dolara yakın arttı.
‘Avrupa’nın ekmek sepeti’
Avrupa borsalarında buğday fiyatları açıklamanın ardından Çarşamba günü bir önceki güne göre yüzde 8,2 artarak ton başına 253,75 euro’ya yükseldi. Mısır fiyatları da yüzde 5,4 arttı. ABD buğday vadeli işlemleri Çarşamba günü yüzde 8,5 artarak Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinden bu yana en yüksek günlük artışını gerçekleştirdi.
Marex Capital analisti Charlie Sernatinger, bu tür bir tırmanma tehdidinin “hem Rusya hem de Ukrayna’nın Karadeniz’den su yoluyla yapılan tüm tahıl sevkiyatlarını kesebileceğini” ve bunun da savaşın başlangıcındakine benzer bir duruma neden olacağını söyledi. A/C Trading’in başkanı Jim Gerlach’a göre “Ukrayna’da işler yeniden kızıştı. Orada gerçek bir çatışma yaşanıyor ve kimse bunun ortasında kalmak istemiyor. Orası Avrupa’nın ekmek sepeti ve nakliyeciler geri çekiliyor.”
Rusya ihracata devam ediyor
Küresel tahıl piyasalarını yakından izleyen ancak adının açıklanmasını istemeyen bir uzmana göre Tahıl Koridoru Anlaşması’nın sona ermesi Ukrayna’yı ciddi anlamda zorlamakla birlikte Rusya’yı etkilemiyor. Dünyanın en büyük hububat üreticisi ve ihracatçısı olan Rusya, batının tüm yaptırım açıklamalarına rağmen bu konuda bir sıkıntıyla karşılaşmıyor. Çünkü yaptırım uygulayacaklarını söyleyen batılı ülkeler Rusya’nın müşterisi olmaya devam ediyor. Rusya’nın en büyük müşterisinin İspanya olduğunu belirten aynı kaynak “Ancak iş sıcak çatışma aşamasına gelirse Rusya da kötü etkilenir” dedi. Rusya’nın çok yüksek miktarda stoğa sahip olduğunu belirten kaynak ‘Ruslar bu stoğu eritmek zorundalar. Alıcı da olduğuna göre bu ticaret davam eder” diye konuştu.
AB’den ‘dünyada gıda krizi’ uyarısı
Brüksel’deki AB Dışişleri Bakanları toplantısı öncesinde gazetecilere açıklama yapan Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Josep Borrell, Ukrayna’daki durumun önde gelen gündem maddeleri arasında yer aldığını ifade etti. Rus ordusunun son birkaç gündür Ukrayna’nın Odessa limanındaki altyapıyı bombaladığını, bu sırada 60 bin ton tahılın yandığını söyleyen Borrell, “Rusya sadece tahıl anlaşmasından çekilmedi. Aynı zamanda tahılı yakıyorlar” dedi. Rusya’nın yaptıklarını “barbarca” olarak nitelendiren Borrell, “Bu durum dünyada büyük bir gıda krizine neden olacak” diye konuştu.
Üç kıtada 45 ülkeye tahıl sevkiyatı
Milli Savunma Bakanlığı tarafından yapılan bilgilendirmeye bir yıllık sürede, binden fazla gemiyle yaklaşık 33 milyon ton tahıl ve gıda ürününün, ihtiyaç sahibi ülkelere ve küresel pazarlara erişimi sağlandı. Taraf ülkelerin mutabakatıyla girişim, 19 Kasım 2022, 18 Mart ve 18 Mayıs 2023 tarihlerinde uzatıldı. Üç dönemde üç kıtadaki 45 ülkeye tahıl sevk edildi. Koridordan geçen tahılın yüzde 40’ı Avrupa’ya, yüzde 30’u Asya’ya, yüzde 13’ü Türkiye’ye, yüzde 12’si Afrika’ya ve yüzde 5’i Orta Doğu’ya taşındı. Anlaşma, Rusya’nın anlaşmanın gereklerine uyulmadığı gerekçesiyle, süreyi uzatmaması üzerine 17 Temmuz tarihi itibariyle sona erdi. Anlaşmanın sona ermesiyle Avrupa Birliği ülkeleri ve ABD’den sert tepkiler ve anlaşmanın uzatılması çağrıları geldi.
Az gelişmiş ülkelere yardım sürecek sözü
Tahıl anlaşmasından sonra Ukrayna tahıl arzının yerine Rusya’nın az gelişmiş ülkelere yardımını sürdüreceğini dile getiren Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov, “Elbette Rusya bu hususta pozisyonunu koruyor. Maalesef oldukça küçük miktarlardan bahsediyoruz çünkü Afrika’daki en yoksul ülkeler tahıl anlaşmasından herkese göre en az payı aldı” diye konuştu. Peskov, Karadeniz Tahıl Koridoru Anlaşması’nın durdurulduğunu belirterek, ilgili şartlar uygulandığında Rusya’nın anlaşmaya geri döneceğini söylemişti.
Öte yandan Rusya Devlet Başkanı Viladimir Putin de anlaşmaya yeniden dönülebileceğini, ancak tahıl anlaşmasının mevcut haliyle devam etmesinin Rusya için anlamsız hale geldiğini belirterek, anlaşmanın devamı için gıda ve gübre tedariki hizmeti veren Rus bankaları ve finans kurumlarının önündeki tüm engellerin kaldırılması ve Rus gemilerinin sigorta sorunun çözülmesi gerektiğini belirtti.
