Ticaret Bakanlığı’nın Dijital Mecralarda Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Araştırma Raporu’na göre, araştırmaya katılanların yüzde 48’i yüksek düzeyde dijital mecra kullanıyor. İnternet kullanan her 10 kişiden 4’ü bir mal ya da hizmet satın alma aşamasında internet reklamlarından etkileniyor ve internet alışverişlerindeki mağduriyetlerin yüzde 25,4’ü influencer kaynaklı oluyor.
Bakanlıktan yapılan yazılı açıklamaya göre geçen yıl başlatılan Dijital Tüketicinin Korunması Projesi/Faz I: Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Projesi’nde Dijital Mecralarda Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Araştırma Raporu’nun tamamlanmasıyla ilk aşama geçildi.
Son dönemlerde hızlanan dijitalleşme süreci tüketicilerin daha fazla çevrim içi ortamlara yönelmesine ve daha fazla dijital reklam ve uygulamayla karşılaşmasına sebebiyet verdi. Bu Reklam Kurulu gündeminde görüşülen dosyalara da yansıdı, 2023’te karara bağlanan dosyaların yüzde 79’unu dijital mecralarda yayınlanan reklam ve uygulamalar oluşturdu.
Hem Reklam Kurulu gündeminde görüşülen dosyalar hem de dijital geçiş sürecinde tüketicinin korunmasına ilişkin yapılan inceleme, araştırma ve uluslararası çalışmalar tüketici dostu olmayan ya da tüketicileri manipüle edici şekillerde tasarlanabilen ve dijital ortamlarda tüketicileri yanıltan, bilgi eksikliklerini istismar eden, ekonomik davranış biçimlerini bozan uygulamaların “karanlık ticari tasarımlar” gibi çok çeşitli şekillerde ortaya çıktığını gösteriyor.
Kişisel veri paylaşımında iki tüketiciden biri endişeli
Çevrim içi yorumlardan arama motoru reklamlarına, sosyal medya reklamlarından kişisel fiyatlandırmaya ve oyun reklamlarına kadar dijital tüketicinin sıklıkla karşılaştığı reklam ve uygulamalara ilişkin başlıklar içeren araştırma sonuçlarında araştırmaya katılanların yüzde 48’inin yüksek düzeyde dijital mecra kullandığı ve internet kullanan her 10 kişiden 4’ünün mal ya da hizmet satın alma aşamasında internet reklamlarından etkilendiği görüldü.
Dijital tüketicilerin yaklaşık yüzde 65’inin internet siteleri ya da uygulamalarında yer alan içeriklerdeki reklamları ayırt etme noktasında zorlandıkları tespit edildi.
Kişisel verilerin paylaşımı konusunda her iki tüketiciden biri endişeli iken her 10 internet kullanıcısından 4’ü reklam ya da satış kampanyalarına dair alt yazı, açıklama, dipnot gibi türden içerikleri çoğunlukla okumadı.
Araştırma her 10 kişiden 7’sinin alışveriş platformlarında yer alan indirimli fiyatların gerçeği yansıtmadığını düşündüğünü gösterirken her 10 kişiden 4’ünün alışveriş platformlarında mal ve hizmetlere dair yanıltıcı indirim oranı ve yanıltıcı fiyatlarla karşılaştığını ortaya koyuyor.
Sosyal medya alışverişinde mağduriyet oranı yüksek
Sosyal medya davranışlarına yönelik ayrı bir bölüm bulunan raporda, tüketicilerin sosyal medya kullanım amaçlarında alışveriş yapma oranının yüzde 30 olduğu ve en çok alışveriş yapılan sosyal medya platformlarında ilk sırada Instagram’ın yer aldığı görüldü. Neredeyse her iki kişiden biri sosyal medya alışverişlerinde mağduriyet yaşarken, yaşanılan mağduriyet kaynaklarında yanıltıcı reklamların yanı sıra ünlü veya influencer (sosyal medya etkileyicisi) yönlendirmesine bağlı mağduriyet oranının yüzde 25,4 olması dikkati çekti.
Proje kapsamında, dijital ortamlarda tüketicilere yönelik yeni nesil reklam ve ticari uygulamalara ilişkin tespit edilen sorunlara yönelik tüketicilerin dijital ortamlarda etkin şekilde korunmasını sağlamak üzere gerekli yasal düzenlemelerin yapılması ve bu yeni düzenlemeler hakkında tüketicinin bilinçlendirilmesi ve sektörel farkındalığın artırılması eylemleriyle projenin bu yıl tamamlanması planlanıyor.