Türkiye 22 yıl aradan sonra 2024’te yapacağı genel tarım sayımıyla sektöre ilişkin son verileri derleyecek. Sayımla cari tarım istatistikleri için kıyaslama ve uyumlaştırma imkanı sunulması ve ara yıllarda yapılacak tarımsal araştırmalar için çerçevenin oluşturulması öngörülüyor.
Tarım sayımıyla derlenen tarım istatistiklerinde; arazi kullanımı, işletme yapıları, bitkisel üretim, hayvancılık ve hayvansal üretim, tarım makineleri, gübre ve zirai ilaç kullanımı gibi veriler değerlendiriliyor. Söz konusu istatistiklerin, Türkiye gibi tarımda istihdam edilen nüfusu nispeten fazla ve tarımın ekonomideki payının görece yüksek olduğu ülkelerde daha da titizlikle tutulması gerekiyor. Çünkü toplanacak veriler ülkenin gıda güvencesine ilişkin alınacak kararları doğrudan etkilerken, aynı zamanda tarımsal destekleme politikalarına, yatırım kararlarına ve ithalat/ihracat uygulamalarına yön veriyor. Ancak son tarımsal sayımın 2001’de yapılmış olması tarım ve gıda politikalarının gözü kapalı belirlendiğini ve dünyada gıda fiyatlarının 38 aydır düştüğü bir dönemde Türkiye’de neden yıllık gıda enflasyonun yüzde 70’in üzerine çıktığını da gösteriyor.
İlk sayım 1927’de yapıldı
Türkiye’de bugüne kadar 7 genel tarım sayımı yapıldı. Bu sayımlar 1927, 1950, 1963, 1970, 1980, 1991 ve 2001 yıllarında gerçekleştirildi.
Sayımla istatistiki bir çerçeve elde edilerek yeni tarım istatistikleri üretilmesinin yanı sıra tüm tarım politikalarına altlık oluşturacak bir “Tarım Bilgi Sistemi”nin oluşturulması hedefleniyor. Bu kapsamda, mevcut kayıtlarda yer almayan tarımsal işletmelerin tespit edilip kaydedilmesi de öncelikli amaçlar arasında bulunuyor.
Tarımsal İşletme Kayıt Sistemi’nin de bu sayımla geliştirilmesi amaçlanıyor. Sistem, tarımsal işletmelerin (hane halkı ve kurumsal) adres ve kimlik bilgileriyle işletme büyüklük ve tipini içeren veri tabanı niteliği taşıyor. İşletme verimliliğini artıracak destekleme kriterlerinin belirlenmesi, üretim yöntemleri ile yetiştiriciliğin planlı tarım modeline dönüştürülmesi, istikrarlı ve sürdürülebilir tarım politikalarının üretilerek tek sistem üzerinden kontrol ve denetiminin gerçekleştirilmesini sağlayan sistem, genel tarım sayımıyla daha da geliştirilecek. Bu sayede kayıt dışılığın azaltılması, Tarım ve Orman Bakanlığı ile TÜİK bünyesindeki pek çok idari kayıt ve sistem arasında tam entegrasyonun sağlanması hedefleniyor.
Ayrıca, Türkiye’nin Avrupa Birliği (AB) üyeliğine yönelik müzakere süreci gerekliliklerini yerine getirme ve tarımsal politikalara altlık teşkil edecek veri setlerinin üretilmesi de genel tarım sayımıyla mümkün olacak.
Sayım iki aşamalı olacak
Tarım ve Orman Bakanlığı ile TÜİK arasında imzalanan protokol kapsamında sayım gelecek yıldan itibaren iki aşamalı yapılacak. Birinci aşamada, mevcut idari kayıtlarda yer almayan tarım arazilerinin belirlenmesi ve bunlar üzerinde tarımsal faaliyette bulunan işletmelerin tespiti, uygulanacak soru formları ve veri giriş programlarının hazırlanması, bilgilendirme, eğitim ve tanıtım faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi çalışmaları olacak.
İkinci aşamada, ilk aşamada elde edilen bilgiler esas alınarak, uluslararası gereklilikler ve ulusal ihtiyaçlar doğrultusunda, belirlenen değişkenlere ilişkin veriler tam sayım ve örnekleme yoluyla sahadan derlenecek.
Genel tarım sayımı için TÜİK tarafından hazırlık çalışmaları yürütülüyor. Bu kapsamda, dünyada uygulanan metodolojiler ve ilgili kurum ve kuruluşların mevcut idari kayıtları incelendi, ihtiyaçlar ve eksiklikler tespit edildi. Mevcut idari kayıtlardaki kapsam eksikliklerinin giderilmesi ve yönteme ilişkin pilot uygulamalar gerçekleştirildi. Yapılması planlanan sayım ve Tarımsal İşletme Kayıt Sistemi konusundaki yol haritası, TÜİK ve Bakanlık ortak çalışmalarıyla değerlendirildi. Mevcut kayıt sistemlerinden sorumlu ilgili kurum ve kuruluşlarla toplantılar yapıldı.
Mevcut kayıtlarda yer almayan ancak bitkisel üretim faaliyeti yürütülen tarım arazilerini, diğer idari kayıtlar ve coğrafi bilgi sistemleri kullanarak tespit etme çalışmaları devam ediyor. Mevcut kayıtlarda belirlenen tarımsal işletme ve arazi kullanımı açısından kapsam eksikliğinin giderilmesine yönelik veri derleme yöntemi belirleme çalışmaları sürdürülüyor.
