Ev veya otomobil almayı mı düşünüyorsunuz? Bu alım için gereken bütün parayı hazır etseniz iyi olur; çünkü ülkemizde artık taşıt kredisi veya konut kredisi almak hem neredeyse imkansız hem de çok anlamlı değil.
Türkiye, taşıt alımı için bankaların kredi vermeye başladığı dönemde belki de ilk kez, taşıt kredilerinin miktarı artmadı, aksine toplam kredi miktarı yüzde 5,8 azaldı. Yani, kredi borcunu ödeyen ve kapatanların sayısı, kredi alanlardan daha fazla oldu. Konut kredileri ise belki toplamda yüzde 1,3 artmış gibi gözüküyor ama bu alandaki en büyük kredi verici olan kamu bankalarına baktığımızda, bu bankaların verdiği konut kredisi miktarı da yüzde 5 azalmış durumda. Yani orada da hareket yok.
Nitekim bu hareketsizlik konut satışlarını dibe vurdurmuş ve konut fiyatlarını da geriletmeye başlamış durumda. Yatırım amacıyla konut almak, belki Türkiye tarihinde ilk kez yatırımcısına para kaybettiren bir girişim, konut fiyatlarının artış hızı enflasyonun gerisinde artık.
Buna karşılık otomobilde satın alma iştahı, ortada kredi veren banka olmamasına rağmen devam ediyor gözüküyor. Çünkü Türkiye’de otomobil ve hafif ticari araç satışları Mart ayında rekor kırmıştı. Henüz Nisan ayı rakamlarını bilmiyoruz ama bu alanda hareketliliğin sürüyor olması şaşırtıcı olmaz. Aslında göreli olarak otomobil fiyatlarında da bir gerileme var, bu da satışları arttıran bir başka faktör.
Mehmet Şimşek, Hazine ve Maliye Bakanı olarak göreve başlayıp Merkez Bankası ile birlikte enflasyonu baskılayıcı politikalar izlediğinden beri, tüketimin azaltılmasına çalışıyor. Bunun için hem başta ihtiyaç kredisiyle konut ve taşıt kredileri olmak üzere tüketici kredileri hem de kredi kartı harcamaları sınırlanmaya çalışılıyor. O yüzden bankalara zaten tüketici kredilerini her ay en fazla yüzde 2 büyütebileceklerine dair bir sınırlama bile getirildi. Ama son rakamlar, kredi büyümesinin bu sınırın bir hayli altında, hatta ekside kaldığını gösteriyor.
Bankalar bu sebeple verecekleri en fazla krediye sınırlama getirdi ve bir yandan da tüketici kredisi faizleri çok arttı. Tüketiciler yüksek faize razı olsa bile alacakları kredi otomobilin fiyatında artık çok küçük bir bölümü kapsıyor. Aynı şey konut için de geçerli.
İstanbul Motorlu Araç Satıcıları Derneği’ne göre hedef tüketimi daraltmak. Zira otomotiv satışlarında mart ayında rekor kırılmıştı. Martta otomobil ve hafif ticari araç pazarı bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 5.7 artarak 109 bin 828 adede yükselmiş, böylece 2024 Mart’taki satışlar yeni mart rekoru olarak kayıtlara geçmişti. Mart aylarının 10 yıllık ortalaması 72 bin 783 adet düzeyindeydi. Mart 2024’teki satışlar 10 yıllık ortalamanın da yüzde 51 üzerinde gerçekleşti. Yılın ilk çeyreğindeki satışlar ise 300 bine dayanmıştı. Yükselen faizler ve kısıtlamalar taşıt ve konut kredisini durma noktasına getirdi. BDDK verilerine göre konut kredileri sektörde yılsonuna göre sadece yüzde 1,3 artarken kamuda yüzde 5 geriledi. Taşıt kredileri ise yüzde 5,8 azalırken sektör genelinde en yüksek düşüş yine kamu bankalarında.
Ekonomim’den Şebnem Turhan’ın haberine göre Merkez Bankası ve yeni ekonomi yönetimiyle birlikte değişen enflasyonla mücadele politikaları yüksek faizler, krediler üzerinde makro ihtiyati önlemler getirdi. Politikaların sonucunda tüm kredi türlerinde faizler yükseldi. Son dönemde oldukça yüksek seyreden taşıt ve konut kredi faizi sonrasında bankacılık sektöründe kredi kullanımı durma noktasına geldi. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu haftalık verilerine göre 19 Nisan itibariyle konut kredileri sektörde yılsonuna göre sadece yüzde 1,3 artarken konut kredilerinin en büyük kullandırıcısı olan kamu mevduat bankalarında yüzde 5 geriledi. Taşıt kredileri ise tüm sektörde yılsonuna göre yüzde 3,6 düştü, kamu mevduat bankalarındaki kayıp yüzde 11,9 ile başı çekti. 19 Nisan haftasında konut kredi faizi 0.84 puan artışla yüzde 44,94 olurken taşıt kredi faizi ise 1 haftada 33.27 puan geriledi, yüzde 23,76’ya indi. Bu düşüş talebe yansımadı.
Elektrikli araçları da kapsıyor
Aynı zamanda Merkez Bankası makro ihtiyati önlemler kapsamında taşıt kredilerinde bankalara yüzde 2 büyüme sınırı getirildi. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) da geçen ay elektrikli araçlara yönelik kredi limit ve vadelerine yeni sınırlar getirdi, yüksek fiyatlı araçlar için kullanılan kredilerin vadesi kısaldı. Ancak ne Merkez Bankası’nın ne de BDDK’nın konut kredilerine ilişkin bir düzenlemesi ise bulunmuyor. Konut kredi faizi geçen yıl sonunda 3.44 puan artışla yüzde 44,94 seviyesinde iken taşıt kredisi faizi ise geçen yıl sonuna göre 9.55 puanlık düşüşle yüzde 23,76 seviyesinde bulunuyor. Tüm bunlar konut ve taşıt kredisini talebini olumsuz etkiledi.
Sıfır faizli Togg kredisi faizi düşürdü
Taşıt kredisi ise kamu, yerli ve yabancı mevduat bankalarına daha homojen yayılmış durumda. 19 Nisan itibariyle sektörün genelinde taşıt kredisi hacmi 90 milyar 220 milyon lira seviyesinde iken geçen yılsonunda bu rakam 95 milyar 807 milyon lira idi. Yani 5.59 milyar liralık, yüzde 5,83’lük kayıp var. Taşıt kredilerinin yüzde 27,74’üne sahip olan kamu mevduat bankalarında taşıt kredisi hacmi 19 Nisan itibariyle 25 milyar 32 milyon lira. Bu geçen yılsonuna göre yüzde 11,9’luk kayba işaret ediyor, yani 3.38 milyar lira eksildi. Yerli özel mevduat bankaları toplam taşıt kredisi hacminin yüzde 30,43’üne sahip. Yerli özel mevduat bankalarında geçen yılsonuna göre yüzde 3,62’lik kayıp hesaplanıyor. Toplam taşıt kredilerinin yüzde 16,95’ini oluşturan yabancı özel bankaların taşıt kredilerinde yılsonuna göre daralması da yüzde 7,06 seviyesinde bulunuyor. Taşıt kredisinde faiz 19 Nisan haftasında tam 33.27 puan düşüşle yüzde 23,76’ya geriledi. Sektör kaynakları düşüşün nedeninin 800 bin liraya kadar sıfır faizli Togg kredisi kullanımı olduğunu, bu kredinin bile çok az verildiğini vurguladı.
