Son günlerde sizin de çevrenizdeki insanlar Temu’yu konuşuyor mu? Bazıları ya yeni keşfetmiş, büyük bir heyecanla verdiği siparişin gelmesini bekliyor, bazıları da ikinci-üçüncü siparişinin yolunu gözlüyor. “Bir milyarder gibi alışveriş yap” sloganıyla özellikle yüksek enflasyon nedeniyle astronomik fiyatlardan bıkmış kadınların gönlünü fetheden Temu, 20-30 liraya bile ürün satan bir online platform olarak psikolojik bir eğilimle giderek yükselişini sürdürüyor. Kesin rakamlar olmamakla birlikte Türkiye’de yaklaşık 300 bin kişinin Temu’dan alışveriş yaptığı söyleniyor. Bu ilgi ekonomi yönetiminin de ilgisini çekmiş olacak ki, 6 Ağustos’ta alınan bir kararla bugüne kadar 150 euro olarak uygulanan aylık gümrük muafiyeti sınırı kaldırıldı ve ek vergi getirildi.
Posta veya hızlı kargo taşımacılığı yoluyla gerçek kişiye gelen ve ticari miktar ve mahiyet arz etmeyen, kıymeti 30 euroyu geçmeyen eşya ile kıymeti 1500 euroyu geçmeyen ilaç cinsi eşyanın üzerinden Avrupa Birliği (AB) ülkelerinden doğrudan gelmesi halinde yüzde 18 olan vergi yüzde 30, diğer ülkelerden gelmesi halinde yüzde 30 olan vergi yüzde 60 olarak alınacak. Özellikle vergi artışının yüzde 100’e ulaştığı AB dışı ülkelerle son dönemde Türkiye’de çok büyüyen Çin şirketleri Temu ve Shein’in hedeflendiği belirtiliyor. Kararın ardından Temu her ne kadar 1700 TL’lik limiti 600 TL’ye düşürse de, talebin eskisi kadar olmayacağı belirtiliyor. Peki nasıl doğdu bu Temu? Kurucusu Colin Huan’ın hikayesi ne? ABD’li haber ajansı Bloomberg ve CNN‘de yayınlanan makalelerden biz de bir derleme yaptık:
Colin Huang, oyun ve e-ticaret alanındaki birkaç orta derecede başarılı girişimden sonra hastalandı ve emekli oldu. Bir noktada, genç girişimci bir sonraki hamlesini düşünerek bir yıl boyunca evde kaldı. Eski Google mühendisi sonunda 2015 yılında büyük promosyonlarla çok ucuz ürünler satmasıyla bilinen bir e-ticaret platformu olan Pinduoduo’yu kurdu. Kısa sürede dünyanın en zengin insanları arasına girdi ve 2021’in başlarında net değeri 71,5 milyar dolara ulaştı.
Covid milyarderleri olarak adlandırılan pek çok kişi gibi, Huang’ın serveti de elde edildiği kadar hızlı bir şekilde düştü ve yaklaşık bir yıl içinde yüzde 87 oranında azaldı. Huang’ın düşüşü, yavaşlayan küresel salgının Çin’in ülkenin özel sektörüne yönelik ani baskısıyla aynı döneme denk gelmesi nedeniyle özellikle belirgin olarak öne çıktı.
Sonra şaşırtıcı bir şey oldu: Huang’ın PDD Holdings Inc. şirketi bir geri dönüş yaptı. Eskisi kadar büyük olmasa da, Temu markası altında Çin dışına yayılmasıyla birlikte istikrarlı bir şekilde, sürekli olarak zayıf seyreden iç ekonomiyi dengelemeye yardımcı oldu. Sonuç olarak, şu anda 44 yaşında olan Huang, Bloomberg Milyarderler Endeksi’ne göre Çin’in en zengin insanı oldu. Huang, 48,6 milyar dolarlık servetiyle Nisan 2021’den bu yana zirvede yer alan ülkenin şişe suyu kralı Zhong Shanshan’ı yerinden etti.
Jack Ma’nın ardından zirveye çıkan ilk teknoloji kralı
Huang’ın dikkat çekici yükselişi, ülkedeki emlak krizinin uzun süreli bir yavaşlamaya dönüşmesinin ardından Çin’in değişen alışveriş alışkanlıklarından beslendi. Huang ayrıca hükümetin özel işletmeler üzerindeki baskısının Jack Ma’nın Alibaba Group Holding Ltd. gibi rakiplerini tuzağa düşürmesinin ardından, üç yıldan uzun bir süredir servet sıralamasında zirveye çıkan ilk teknoloji kralı oldu. Bu arada Huang, fiyatları düşürdüğü ve kendi çalışanları için cezalandırıcı bir çalışma programı belirlediği için tedarikçilerin protestolarını da üzerine çekti.
Özel sermaye şirketi Kaiyuan Capital’in genel müdürü Brock Silvers, “Ma ve Jeff Bezos kendi dönemlerinde kurumsal liderlerdi ancak zaman değişti ve Huang farklı, daha az görünür bir yaklaşımla büyük başarı elde ediyor” dedi. İngilizce öğretmeniyken Alibaba’nın kurucusu olan Ma’nın aksine Huang, kariyerlerine küresel fırsatlarla başlayan yeni nesil Çinli teknoloji girişimcilerini temsil ediyor.
Olağanüstü matematik yeteneği
12 yaşındayken, olağanüstü matematik yeteneği ona Çin’in siyasi ve sosyal elitlerinin çocuklarıyla sınıf arkadaşı olduğu seçkin Hangzhou Yabancı Diller Okulu’nda bir yer kazandırdı. Zhejiang Üniversitesi’nden bilgisayar bilimleri derecesiyle mezun olduktan sonra 2002 yılında Wisconsin Üniversitesi’nde yüksek lisans yapmak üzere Çin’den ayrıldı. Mezun olduktan iki yıl sonra Google Çin’in kurulmasına yardımcı olmak için geri döndü. İlk şirketini 2007 yılında kurdu, ardından 2010 yılında satarak şirketlerin kendilerini Alibaba’nın Taobao’su veya JD.com gibi web sitelerinde pazarlamalarına yardımcı olan yeni bir şirket kurdu. Bir kulak enfeksiyonu 2013 yılında emekli olmasına neden olduğunda, Pinduoduo fikrini ortaya attı.
Huang, 2018 yılında Caijing dergisine verdiği röportajda PDD’nin amacının “Şanghay’daki insanların kendilerini Parisli gibi hissetmelerini sağlamak değil, Anhui’deki insanların mutfak kağıdı ve taze meyvelere sahip olmalarını sağlamak” olduğunu söyledi ve ekledi: “Amaç ucuz olmak değil, kullanıcılara iyi bir anlaşma yaptıklarını hissettirmek.”
Huang, Pekin’in Çin’in teknoloji devlerine baskı yapmaya başlamasıyla birlikte 2020’de PDD’nin genel müdürlüğünden istifa ettikten ve 2021’de yönetim kurulu başkanlığından ayrıldıktan sonra çoğunlukla ilgi odağı olmaktan uzak kaldı. (Bir hissedar mektubuna göre, gıda ve yaşam bilimlerini araştıran kişisel ilgi alanlarının peşinde olduğunu söyledi.)
O sıralarda PDD ve değeri de hızla düşmeye başladı. Ancak PDD’nin Çin dışında sunduğu Temu, şirketin en üst seviyesini güçlendirdi ve toparlanmasını destekledi. Doğrudan Çin’den gönderilen ucuz, markasız ürünlerle enflasyondan bıkmış Amerikalıları hedefleyen Temu, Eylül 2022’de piyasaya sürüldükten sonra ABD uygulama mağazalarının zirvesine yükseldi. PDD geçen yıl yaklaşık 248 milyar yuan (35 milyar dolar) gelir elde ederek 2022’ye kıyasla yüzde 90’lık bir sıçrama kaydetti.
Uygulaması 600 milyondan fazla indirildi, bu yıl 45 milyar dolarlık mal satacak
Bir pazar istihbarat firması olan Sensor Tower’a göre Temu uygulaması piyasaya sürüldüğünden bu yana 600 milyondan fazla kez indirildi. Geçen yıl dünya çapında en çok indirilen sekizinci uygulama oldu ve ABD’de bir numara olmaya devam ediyor. Geçen yıl Latin Amerika, Orta Doğu ve Güneydoğu Asya’da agresif bir şekilde genişledi.
GlobalData Retail’de perakende analisti olan Neil Saunders, “Bu ekonomik ortamda, açıkçası insanlar paraları için büyük bir değer arıyor, insanlar düşük fiyatlar arıyor. Dolayısıyla Temu gibi değerli perakendeciler için parlama zamanı” diyor.
Tüm bunların yanı sıra Çin’in Aralık 2022’de “Covid sıfır” politikasını bırakması, PDD’nin değerlemesinde bir artışa neden oldu. Kasım ayında şirket ilk kez Alibaba’yı geçerek Çin’in en büyük ikinci internet firması haline geldi ve iki rakip o zamandan beri başa baş gidiyor. Temu müşterileri cezbetmek için ücretsiz kargo, 90 gün içinde ücretsiz iade ve 30 gün içinde fiyat ayarlamaları sunuyor. Shein de benzer koşullar sunuyor.
Goldman Sachs haziran ayında yaptığı açıklamada, Temu’nun geçen yıl 18 milyar dolar ve 2022’de yaklaşık 300 milyon dolar olan brüt ticari değerinin, yani platformunda satılan malların toplam değerinin 2024’te 45 milyar dolar olmasını beklediğini açıkladı.
Satıcı ve çalışanların rahatsızlığı artıyor
Çin teknoloji analisti ve danışmanlık firması Wavelet Strategy’nin kurucusu Ivy Yang, Temu’nun güçlü büyümesinin teşviklerde bir “dengesizlik” yarattığını söylüyor. Yang, tüketicilerin daha iyi ve daha ucuz ürünleri daha hızlı isterken, satıcıların daha yüksek marjlarla daha fazla satış yapmak istediğini ve Temu’nun büyük pazarlama yatırımını haklı çıkarmak için yinelenen gelir görmek istediğini vurguluyor.
2021’de bir çalışanın ölümünün ardından çalışma koşullarına ilişkin bir soruşturmadan sonra bile PDD, çalışanlardan haftanın altı günü sabah 11’den akşam 11’e kadar çalışmalarını ve ayrıca fazla mesai yapmalarını talep etmeye devam ediyor. Bu, ByteDance Ltd. ve Alibaba gibi şirketlerin Pekin’in düzenleyici incelemesinden sonra uzak durduğu sektörün “996” kültürünün bir varyasyonu.
Geçen hafta Çin’in güneyindeki Guangzhou kentinde Temu’ya bağlı bir ofisin önünde yüzlerce kişi gösteri düzenledi. Temu’ya mal üreten tedarikçiler, şirket tarafından kesilen “adaletsiz” para cezalarını ya da satılan malların ödemelerinin yapılmamasını ve diğer şikayetleri protesto ettiler.
Temu’nun ultra ucuz fiyatları, e-ticaret devinin gelir için kendilerini giderek daha fazla sıkıştırdığını düşünen bazı tedarikçi ve üçüncü taraf satıcılar arasında da hayal kırıklığının artmasına neden oldu. En son geçen hafta düzenlenen bir dizi mitingde, yüzlerce küçük tedarikçinin Guangzhou’daki Temu ofisinin önünde sloganlar atarak şirketin uyguladığı haksız cezaları protesto etmesiyle olaylar doruğa çıktı.
Başka yerlerde, ABD’li küçük işletmeler de Temu’nun hızlı büyümesine dikkat çekti. Şirket şu anda Çin’deki deposundan tek tek Amerikalılara küçük paketler göndererek ABD’ye 800 dolara kadar gümrüksüz sevkiyat yapılmasına izin veren bir ticaret boşluğundan yararlanıyor. Lobiciler bu eşiğin 10 dolara indirilmesi için bastırıyor.
En son geçen ay Tayland pazarına giriş yapan Temu, serbest çalışan satıcıların indirimli ürünlerini taşıyan bir online mağaza olarak faaliyet gösteriyor. Bir araştırma firması olan Marketplace Pulse’a göre bu satıcıların 100.000’den fazlası Çin’de bulunuyor.
Tüm bu protestolara rağmen PDD, Temu için 30 saniyelik bir Super Bowl reklamına milyonlar harcamak da dahil olmak üzere agresif tanıtım kampanyaları yürütmeye devam ediyor.
