Dünyada askeri harcamalar yükselmeye devam ediyor. Harcamalar son dokuz yılda yükseliş seyrine girerken özellikle son üç yılda rekorlar kırarak ilerliyor. Stockholm Uluslararası Barış Araştırmaları Enstitüsü (SIPRI) 2023 yılına ilişkin küresel askeri harcamalar raporunu açıkladı. Rapora göre küresel askeri harcamalar 2023’te bir önceki yıla göre reel olarak yüzde 6,8 artışla 2 trilyon 443 milyar dolarla en yüksek seviyesini gördü. Geçen yılki artışta Avrupa, Afrika ve Orta Doğu’da askeri harcamalardaki keskin yükselişin etkili olduğu vurgulandı.
Türkiye 15,8 milyar dolar harcadı
Raporda küresel olarak kişi başına askeri harcamanın 306 dolarla 1990’dan bu yana en yüksek seviyeye ulaştığı ifade edildi. Türkiye’nin 2014-2023 döneminde askeri harcamalarının yüzde 59 arttığına işaret edilen raporda ülkenin 2023’deki askeri harcamalarının 2022’ye göre yüzde 37 artarak 15,8 milyar dolara çıktığı belirtildi. Türkiye bu 15,8 milyar dolarlık askeri harcamayla 2022’ye göre bir sıra yükselerek dünya genelinde 22’nci sırada yer aldı. SIPRI raporuna göre Türkiye 2023’te Gayri Safi Yurt İçi Hasıla’sının (GSYİH) yüzde 1,5’ini askeri harcamalara ayırdı, Türkiye’nin harcamalarının küresel harcamalardaki payı ise yüzde 0,6 oldu.
Beş ülke dünyanın yarısından fazla harcama yaptı
SIPRI raporunda geçen yıl küresel askeri harcamaların tüm bölgelerde yükseldiği, özellikle Avrupa, Asya ve Okyanusya ile Orta Doğu’da büyük artışlar kaydedildiği belirtildi. 2023’te en çok askeri harcama yapan beş ülke ABD, Çin, Rusya, Hindistan ve Suudi Arabistan olurken bu ülkelerin harcamaları dünya askeri harcamalarının yüzde 61’ini oluşturdu. ABD’nin harcamalarının 2023’te önceki yıla göre yüzde 2,3 artarak 916 milyar dolar olduğu aktarılan raporda ülkenin askeri harcamalarının 2014-2023 döneminde yüzde 9,9 yükseldiği ifade edildi.
Raporda ABD’nin geçen yıl askeri harcamalarının toplam NATO askeri harcamalarının yüzde 68’ini oluşturduğuna işaret edildi. Geçen yıl Avrupalı NATO üyelerinin çoğu askeri harcamalarını artırırken bu ülkelerin NATO içindeki toplam payları son on yılın en yüksek seviyesi olan yüzde 28’e ulaştı.
Çin yüzde 60 artırdı
Raporda Çin’in harcamalarının 2014-2023 döneminde yüzde 60 arttığı, askeri harcamaların geçen yıl da yüzde 6 yükselerek 296 milyar dolara çıktığı bildirildi. Geçen yıl Hindistan’ın harcamalarının yüzde 4,2 artışla 83,6 milyar dolara çıktığı belirtilen raporda Hindistan’ın askeri harcamalarının 2014-2023 döneminde yüzde 44 yükseldiği ifade edildi.
Raporda Çin ve Hindistan’ın yanı sıra 109 milyar dolarlık harcamayla Rusya ve 75,8 milyar dolarlık harcamayla Suudi Arabistan’ın küresel olarak en fazla askeri harcama yapan ülkeler arasında yer aldığı aktarılarak beşinci sırada yer alan Suudi Arabistan’ın askeri harcamalarının geçen yıl yüzde 4,3 arttığı bildirildi. Rusya’nın askeri harcamaları 2023’te bir önceki yıla göre yüzde 24 artışla 109 milyar dolar oldu. Bu rakam Rusya’nın GSYH’sinin yüzde 5,9’una denk geldi.
En fazla harcama Ukrayna’da
Ukrayna’nın askeri harcamaları 64,8 milyar dolarla SIPRI kayıtlarındaki en yüksek yıllık harcama olarak hesaplandı; artış yüzde 51. Ukrayna ekonomisinin devam eden savaş nedeniyle aldığı hasar sonucu bu miktar ülkenin 2022’deki GSYH’sinin yüzde 37’sini oluşturdu. İsrail’in askeri harcamaları geçen yıl yüzde 44 artarak 27,5 milyar dolara ulaştı. İran’ın harcamaları ise yüzde 0,6 artışla 10,3 milyar dolara yükseldi.
SIPRI Askeri Harcamalar ve Silah Üretim Programı Kıdemli Araştırmacısı Nan Tian geçen yıl askeri harcamalardaki benzeri görülmemiş artışın barış ve güvenlik alanındaki küresel bozulmaya doğrudan bir yanıt olduğunu belirtti. Tian “Devletler askeri güce öncelik veriyor. Fakat giderek daha değişken hale gelen jeopolitik ve güvenlik ortamında bir etki-tepki sarmalına girme riskiyle karşı karşıyalar” dedi.
SIPRI kurulduğu 1966’dan bugüne çatışma, silahlanma, silah kontrolü ve silahsızlanma gibi alanlarda araştırma, rapor ve analizler hazırlıyor.
