İstanbul Sanayi Odası (İSO) tarafından yapılan “Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu Araştırması”nın (İSO 500) 2023 yılı sonuçları açıklandı. Araştırmaya göre üretimden satışlarda en büyük kuruluş 484 milyar lirayla yine Türkiye Petrol Rafinerileri A.Ş. (TÜPRAŞ) oldu. 2023’te İSO 500’ün ilk 10’unda yer alan şirketlerde iki önemli değişiklik oldu. Geçen yıl ilk 10’da yer almayan Mercedes-Benz ve Gramaltın Kıymetli Madenler ilk 10’a yükselme başarısını gösterdi.
Araştırmaya göre 2022’de üçüncü sırada olan Ford Otomotiv 238 milyar lirayla ikinciliğe yükseldi. Geçen yıl ikinci sırada bulunan Star Rafineri ise 226,8 milyar liralık üretimden satışla 3’üncü oldu. İstanbul Altın Rafinerisi (İAR) 142,5 milyar liralık üretimden satışla 4’üncü sırada yer alırken geçen yıl 7’nci sırada bulunan Toyota Otomotiv 127,4 milyar lirayla 5’inci sıraya yükseldi. Oyak-Renault ise üç basamak yükselerek 107,2 milyar lirayla 6’ncı sıraya çıktı. Arçelik 99,9 milyar lirayla 7’nci olurken Mercedes-Benz Türk AŞ ise 94,2 milyar lirayla 15’inci sıradan 8’inci sıraya yükseldi. 2022’de 44’üncü sırada olan Gramaltın Kıymetli Madenler Rafineri San. Tic. AŞ 89,9 milyar lira ile 9’uncu sıraya çıktı. Geçen yılki listeye göre 5 basamak gerileyen Ereğli Demir ve Çelik Fabrikaları TAŞ bu yıl 79,5 milyar ile listede 10’uncu sırada yer aldı.
Altıncıların keyfi yerinde
Kıymetli maden ve altın işiyle uğraşan iki şirketin yüksek performansında geçen yılın ağustos ayında külçe altın ithalatına getirilen kotadan az etkilenmeleri ve bunun sonucunda iç ve dış piyasa fiyatları arasında ortaya çıkan yüksek fiyat farkından yararlanarak cirolarını patlatmaları etkili oldu.
Kârın yarısı finansman giderlerine gitti
İSO Yönetim Kurulu Başkanı Erdal Bahçıvan üretimden satışların 2023 yılında yüzde 42,1 artarak 6 trilyon 375 milyar liraya çıktığını belirtti. Ancak bu büyümenin zayıflayan küresel talep, 6 Şubat’ta yaşanan deprem felaketleri ve seçimler sonrasında ekonomi politikalarında yaşanan değişim nedeniyle önceki yıla göre gerilediğini ifade etti.
Bahçıvan İSO 500’ün ihracatının 2022 yılına göre yüzde 2,9 düşüşle 95,1 milyar dolara, Türkiye sanayi ihracatının ise binde 2 düşüşle 245,6 milyar dolara gerilediğini belirtti. Ayrıca İSO 500 kuruluşlarının kârlılığının da 2023 yılında zayıf kaldığını, faaliyet kârının yüzde 39,7 artarak 937 milyar liraya çıktığını ancak kârlılık oranının yüzde 12.8’den yüzde 12.5’e gerilediğini söyledi.
Finansman giderlerinin 2023 yılında yüzde 92,5 artarak 533 milyar liraya yükseldiğini belirten Bahçıvan sanayicilerin elde ettiği kârın yarısından fazlasını finansman giderlerine ayırmak zorunda kaldığını vurguladı.
Enflasyon düzeltmesi sonrası İSO 500’ün aktif toplamının yüzde 126 artarak 8,8 trilyon liraya çıktığını ifade eden Bahçıvan bu artışın büyük kısmının enflasyon düzeltmesinden kaynaklandığını söyledi. Sonuç olarak İSO 500 araştırması sanayi sektörünün 2023 yılında zorlu küresel ve yerel ekonomik koşullara rağmen büyümeye devam ettiğini, ancak kârlılık ve ihracatta zayıflık yaşadığını ortaya koydu. İSO 500 araştırmasından elde edilen bulgular şöyle:
Üretimden satışlarda artış: 2023 yılında üretimden satışlar yüzde 42,1 artarak 4 trilyon 485 milyar liradan 6 trilyon 375 milyar liraya çıktı.
Reel değişim: Üretimden satışlarda reel olarak yüzde 13,8 gerileme görüldü.
İhracat: İSO 500’ün ihracatı yüzde 2,9 düşüşle 95,1 milyar dolara geriledi. Türkiye sanayi ihracatı ise binde 2 düşüşle 245,6 milyar dolara indi.
Kârlılık: İSO 500’ün faaliyet karı yüzde 39,7 artarak 937 milyar liraya çıktı. Ancak faaliyet karlılığı oranı yüzde 12,8’den yüzde 12,5’e geriledi.
Finansman giderleri: Finansman giderleri yüzde 92,5 artarak 533 milyar liraya yükseldi.
Enflasyon düzeltmesi: Enflasyon düzeltmesi sonrası İSO 500’ün aktif toplamı yüzde 126 artarak 8,8 trilyon liraya çıktı. Özkaynaklar yüzde 245 artarak 4,8 trilyon liraya ulaştı. Enflasyon düzeltmesinin etkisi ise 2,8 trilyon TL oldu.
Mali borçlar: Mali borçlar yüzde 54 artışla 1,3 trilyon liradan 2 trilyon liraya çıktı.
Halka açık şirketler: İSO 500 içinde halka açık kuruluşların sayısı 2023’te 85’e yükseldi. Geçen yıl İSO 500’deki 12 şirket halka açıldı.
Yabancı sermaye payı: Yabancı sermaye paylı kuruluşların sayısı 2023 yılında 8 adet artışla 116’ya çıktı.
İstihdam: İSO 500’ün istihdamı yüzde 1,9 artarak yaklaşık 804 bin kişiye ulaştı. Ödenen maaş ve ücretlerdeki artış ise yüzde 120 civarında gerçekleşti.
İSO 500’ün aktif toplamı 8,8 trilyon liraya çıktı.
Togg listeye ilk kez 42. sıradan girdi
Bu arada Türkiye’nin Otomobili Girişim Grubu San. ve Tic. A.Ş (Togg) Türkiye’nin en büyük sanayi kuruluşlarını derleyen İSO 500 listesinde ilk kez yer aldı. Şirket 2023’te kaydettiği 24,3 milyar TL’lik satış geliriyle sıralamaya 42. sıradan girdi. Togg ilk kez devler listesinde yerini alırken şirketin finansallarına ilişkin küçük de olsa bir ipucu elde edilmiş oldu.
Sektörel olarak bakıldığında otomotivde en yüksek satış rakamı 238 milyar TL ile Ford Otosan’da görüldü.. Ford Otosan’ı 127,5 milyar TL ile Toyota, 107,2 milyar TL ile Oyak Renault, 94,3 milyar TL ile Mercedes-Benz ve 78 milyar ile Tofaş izledi. Bu rakamlar dikkate alındığında Togg’un listedeki ilk yılında Ford Otosan’ın onda biri, Tofaş’ın ise üçte biri kadar satış yapması dikkat çekti.
Togg Ekim 2022’de üretime başlarken ilk satışlar 2023 Mart ayında yapılmıştı. Otomotiv Distribütörleri ve Mobilite Derneği verilerine göre 2023 yılında 19 bin 583 adet Togg satışı gerçekleşti.
Aynı dönemde Ford Otosan’ın yerli üretimden satışları 70 bin 515 oldu. Toyota’nın iç piyasa satışları 33 bin 51, Tofaş’ın da Fiat markasıyla satışları 176 bin 529 olarak gerçekleşti.
