Vietnam’da emlak kraliçesi Truong My Lan ülkenin şimdiye kadarki en büyük yolsuzluk davası olan 304 trilyon dongluk (12.4 milyar dolar) zimmete para geçirme davasındaki rolü nedeniyle idama mahkum edildi. Lan’ın 5 Mart’ta başlayan ve planlanandan erken biten davası iktidardaki Komünist Parti Genel Sekreteri Nguyen Phu Trong’un yıllardır kökünü kazımaya söz verdiği yolsuzlukla mücadelenin en uç örneklerinden biri oldu.
Gayrimenkul yatırım şirketi Van Thinh Phat Holdings Group’un yöneticisi olan Lan ülkenin ekonomi merkezi olan Ho Chi Minh City’deki duruşmada zimmete para geçirme, rüşvet ve bankacılık kurallarına aykırı davranmaktan suçlu bulundu.
Neden suçlanıyor?
Mahkeme sırasında hayatının bir özetini geçen Lan çalışmaya kozmetik satışı yapıp annesine yardım ederek başladığını anlattı. Daha sonra 1992 yılında Van Thinh Phat adındaki emlak şirketini kuran Lan aynı yıl içinde evlendi.
Lan kendisine yöneltilen suçlamaya göre Saigon Joint Stock Commercial Bank (SCB) adlı bir bankadan 12.4 milyar dolardan fazla para hortumladı. Hortumlanan 12.4 milyar dolar Vietnam’ın milli gelirinin neredeyse yüzde üçüne denk geliyor. Öte yandan yetkililer dolandırıcılığın neden olduğu toplam zararın 27 milyar dolara ulaştığını söylüyor.
Lan paravan şirketler ve üçüncü şahıslar aracılığıyla bankanın hisselerinin yüzde 91.5’ine sahipti. Normal şartlarda Vietnam’da bankalarda ne kadar hisse sahibi olunacağı sıkı şekilde denetleniyor ancak Lan birçok aracı kullanarak bu önlemleri aştı. Lan 2012’den 2022’nin ekim ayına kadar olan süreçte paravan şirketlere yasa dışı krediler ayarlayarak büyük miktarlarda para aktardı. Lan’ın eylemleri devletin SCB’ye müdahale etmesi gereken noktaya ulaşana kadar devam etti.
VnExpress’in haberine göre jüri kararını açıklarken “Sanığın eylemleri sadece bireylerin ve kuruluşların mülkiyet yönetim haklarını ihlal etmekle kalmamış, SCB’nin soruşturulmasına neden olarak insanların Komünist Parti’ye ve devlet yönetimine duyduğu güveni sarsmıştır” dedi.
Bir zamanlar bankanın kalkınmasına yardım etmişti
Banka şu anda merkez bankasının desteğini alıyor. Ayrıca banka şu anda Lan’ın şirketi tarafından verilen kredilere ve tahvillere teminat olarak beyan edilen varlıkların yasal durumunun belirlenmeye çalıştığı karmaşık bir yeniden yapılanma sürecinden geçiyor. Sadece tahvillerin değerinin 1.2 milyar dolar olduğu belirtiliyor. Beyan edilen varlıkların bazıları pahalı mülkler olsa da çoğu tamamlanmamış projeler.
Halbuki Lan gözden düşmeden önce Vietnam’ın finans dünyasında kilit bir rol oynamış, iyi durumda olmayan SCB’nin kurtarılmasına katkı sağlamıştı. Ama şimdi bankanın karşılaştığı büyük kriz, bizzat kendi elleriyle inşa edildi.
Bu davada yargılanan tek isim Lan değil;84 kişi daha yargılandı. Thanh Nien gazetesine göre bu 84 sanığa üç yıl şartlı tahliyeden ömür boyu hapse kadar değişen cezalar verildi. Ceza alanlar arasında Lan’ın dokuz yıl hapse mahkum edilen Hong Konglu iş insanı kocası Eric Chu ve 17 yıl hapis cezası alan yeğeni de var. Ömür boyu hapis cezasına çarptırılanlardan biri de üst düzey banka müfettişi Do Thi Nhan. Lan, Do gibi üst düzey devlet yetkililerine rüşvet teklif vermekten de suçlu bulundu.
Lan geçen hafta mahkemede jürilere bankacılık sektörüne yeterli deneyimi olmadan girdiğini ve “hukuki meseleleri anlamadığını” söyleyerek kendini savundu. “Ölmeyi düşündüğünü” de söyleyen Lan suç ortağı olarak yargılanan Hong Konglu eşi ve yeğenine merhamet gösterilmesini istedi.
Temyize taşıyacaklar
Adının açıklanmasını istemeyen bir aile üyesi İngiliz haber ajansı Reuters’a “Ne yapabileceğimiz konusundaki mücadelemizi sürdüreceğiz” dedi. Lan’ın avukatlarından Nguyen Huy Thiep Lan’ın zimmete para geçirme ve rüşvet suçlamalarını kabul etmediğini söyleyerek kararın temyize taşınacağını açıkladı.
Avukat Thiep, Lan’ın rüşvet ve bankacılık kurallarını ihlal suçlarından 20’şer yıl hapis cezası aldığını belirtiyor. Yani emlak kraliçesini idama sürükleyen şey zimmete para geçirme suçlaması olmuş.
Vietnam’da idam cezası çoğunlukla şiddet içerikli suçlarla uygulanıyor ama ekonomik suçlara da idam cezası verildiği oluyor. Lan da o örneklerden biri. İnsan hakları grupları son yıllarda Vietnam’da yüzlerce mahkumun zehirli iğneyle infaz edildiğini anlatıyor. Vietnam’ın “Kızgın Fırın” olarak adlandırılan yolsuzlukla mücadelesinde şimdiye kadar yüzlerce üst düzey devlet yetkilisi ve yüksek profilli şirket yöneticisi ya hapse atıldı ya da işinden oldu.
Geçen ay Vietnam hükümeti “parti ve devletin itibarını olumsuz etkileyen suistimalleri ve hataları” nedeniyle devlet başkanı Vo Van Thuong’un istifasını duyurmuştu. Karıştığı yolsuzluk skandalları nedeniyle görevden alınan selefi Nguyen Xuan Phuc’un yerine getirilen Thuong bir yılı aşkın süredir iktidardaydı.
Vietnam’da tek partili sistem devrede. Sosyal medyadaki yorumlarda kimileri devletin yolsuzluğa karşı aldığı önlemleri överken kimileri de bu kadar büyük bir yolsuzluğun yıllarca devam edebilmiş olmasına tepki gösteriyor.
