Hükümet sonunda geç kalmış olsa da zeytinyağı ihracatçısını az da olsa rahatlatacak karara imza attı. Zeytinyağı ihracatında 2023 yılının Temmuz ayından beri uygulanmakta olan Destekleme ve Fiyat İstikrar Fonu Hakkında Kararda Değişiklik Yapılmasına Dair Cumhurbaşkanı Kararı, Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi.
Ticaret Bakanlığı’ndan edinilen bilgilere göre, dökme ve varilli zeytinyağı ihracatı yurt içi tüketici fiyatları, mevsimsel gelişmeler, arz ve stok durumu gibi unsurlarıyla yakından takip edilerek söz konusu ürünün ihracatına yönelik dönemsel tedbirler uygulanıyor.
Bu çerçevede, Avrupa’da yaşanan kuraklık nedeniyle İspanya ve İtalya başta olmak üzere dünyada zeytinyağı üretiminin yüzde 20 azaldığı, Türkiye’nin üretiminin ise yüzde 62 artış gösterdiği 2022/2023 sezonunda dökme ve varilli zeytinyağı ihracatının, ambalajlı zeytinyağına yönlendirilerek katma değerli ürün ihracatına katkı sağlanması amacından hareketle, her türlü dökme ve varilli zeytinyağı ihracatında kilogram başına 20 sent kesinti yapılması hususunu düzenleyen 7391 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı 2023 Temmuz’unda yürürlüğe girmişti. Ancak Avrupa’da rekolta düşüklüğünün 2023/2024 sezonunda Türkiye’nin söz konusu üründe ihracatında önemli oranda artışa neden olması üzerine hükümet iç piyasadaki fiyat artışlarını dizginlemek amacıyla dökme ve varilli zeytinyağı ihracatını yasaklamıştı. Ancak yasaklama kararına rağmen fiyatlar yükselmiş ve Türk ihracatçıları da bir çok pazarda müşteri kaybetmişti.
Ticaret Bakanlığı ihracatçılardan gelen yoğun talep üzerine dökme ve varilli ihracatta 1 Kasım 2024 tarihine kadar 50 bin ton kota verildiğini duyurmuştu. Yapılan esnetmenin ardından ihracatçılar son 3 yılda yaptıklar ihracatın toplam ihracattaki oranı kadar ihracata başlamışlardı. Ancak Türkiye’nin 41 ilindeki 200 milyon zeytin ağacı 400 bin tonluk tarihi bir zeytinyağı rekoltesine hazırlandığının ortaya çıkmasının ardından ton başına 200 euroluk fon kesintisinden de vazgeçildi. Kasım başında yeni sezon zeytinyağının piyasaya çıkmasıyla birlikte yasağın tümden kaldırılacağı öğrenildi. Ancak bugün itibarıyla Avrupa’da zeytinyağının litre fiyatı 5-6 euroya düşmüş bulunuyor.
Zeytinyağı ihracatında fon kesintisi 27 yıl önce kaldırılmıştı
2023’ün Temmuzunda getirilen ihracatta fon kesintisi 1997’de Necmettin Erbakan’ın başbakanlığı döneminde kaldırılmıştı. Edinilen bilgiye göre ağırlıklı olarak iç piyasaya satış yapan şirketlerin temsilcileri kesinti kararından bir hafta önce zeytinyağı konusundaki sıkıntıları görüşmek üzere Ticaret Bakanlığı’nı ziyaret ettmişlerdi. Ziyarette ‘aşırı ihracat’ nedeniyle iç piyasada fiyatların şiştiği ve bu nedenle de ihracatın makul düzeyde yapılması için düzenleme gerektiği dile getirilmişti. Şirketlerin yakınması kaynak arayışında olan hükümetin bir hafta içinde yıllar önce terk edilmiş uygulamaya geri dönülmesine neden olmuştu.
Fonun kaldırımasının nedeni ihracatçıya destek olmakmış
Ticaret Bakanlığı tarafından başta Tarım ve Orman Bakanlığı olmak üzere ilgili resmi ve sektörel kuruluşlar ile zeytinyağı piyasasına ilişkin dış ticaret, yurt içi arz, tedarik, yurt dışı ve yurt içi fiyatlar, Türkiye ve dünyadaki güncel gelişmeler yakından takip edilidiği belirtliyor.
İçinde bulunulan 2023/24 zeytinyağı sezonunda dünya ve Türkiye zeytinyağı piyasaları incelendiğinde, Türkiye dahil geleneksel ihracatçı ülkelerde 2022/23 sezonuna göre beklenenin üzerinde bir rekolteyle tamamlanacağı, aynı artış trendinin 2024/25 sezonunda da devam edeceği öngörülüyor.
Bu nedenle ihracatçıların rekabetçi sezon şartlarına uyum sağlayabilmeleri, mevcut ihraç pazarlarının muhafaza edilmesi ve yeni pazar entegrasyonunun kolaylaştırılmasını teminen dökme ve varilli zeytinyağı ihracatı için uygulanan kesintinin kaldırılmasına karar verildi.
