Gelenekler farklı kültürlerin düşünce sistemleri hakkında ilginç hikayeler anlatıyor. Her ülke yeni yılı eski zamanlara uzanan farklı geleneklerle karşılıyor ve pek çoğu için bu kutlamalar havai fişek gösterilerinin çok ötesinde.
Bir Kelt geleneği: Hogmanay (İskoçya)
İşte İskoç usulü yılbaşı kutlaması! Havai fişek gösterileri ve sokak partileriyle dünyanın en büyük yılbaşı kutlamalarından biri olan Hogmanay, kökeni Paganlara kadar uzanan bir Kelt geleneği. 31 Aralık günü “hog-muh-nay” olarak telaffuz edilen Hogmanay’da 100 yıldan fazla bir süredir Ateş Festivali düzenleniyor. Ateş, karanlıkta kötü ruhları uzaklaştırmanın bir yolu.
Geçit töreninde, başlarının üzerinden ateş topları sallayan erkekler ve kadınlar geleneksel giysileriyle yürüyor. Ateş Töreni, yeni yılın pozitif başlayabilmesi için önceki yıldan kalan kötü ruhları yakmak amacıyla bir arınma ritüeli olarak yapılıyor. Kutlamalarda özellikle Atholl brose adı verilen bir İskoç içkisi tüketiliyor.
Yılbaşı gecesini bir diğer geleneği Auld Lang Syne şarkısını söylemek. İskoçya’nın ünlü şairi Robert Burns tarafından 1788 yılında yazılan ve eski bir halk şarkısını temel alan Auld Lang Syne, düşünmek, geriye bakmak ve geçen yıl için minnettar olmakla ilgili.
Tüm bunlara ek olarak İskoçya’da ‘İlk Adım’ (First Footing) adı verilen bir gelenek var. İskoçlar, gece yarısından sonra evin eşiğinden geçen ilk kişinin tercihen koyu saçlı bir erkek olması gerektiğine ve bu durumun şanslı bir yeni yıl getireceğine inanıyorlar.
Kötü ruhlar dışarı, iyi şans içeri! (Danimarka)
Kötü ruhları kovmak ve iyi şansı çağırmak için eski tabakları ve bardakları kırmak bir Danimarka geleneği. Kötü ruhları kovacağına inanılan bir diğer gelenek ise olabildiği kadar gürültü yapma inancı. Bu gelenek, çiftçilerin gürültünün kötü ruhları korkutacağını düşündüğü günlere uzanıyor.
Bir diğer gelenek bir masadan, sandalyeden ya da kanepeden yere atlama. Bu gelenek eski yıl ile yeni yıl arasındaki boşluğa adım atmamak için uygulanıyor. Gece yarısı atlamayı unutmanın yeni yılda kötü şans getireceğine inanılıyor.
Yılbaşı gecesi yemeği ise ev yapımı hardal sosu ve garnitürlerle servis edilen haşlanmış morina balığı ve ardından yenen lahanalı domuz eti. Tatlı olarak da badem ezmesi halkalarından oluşan 18 kattan oluşan kransekage.
Çanlar 108 kez çalıyor (Japonya)
Japon kültüründe ‘osoji’ (büyük temizlik) olarak bilinen ve gece yarısından önce evin iyice temizlenmesi anlayışına dayanan bir gelenek var. Japonya’nın yerel dini Şintoizm’e göre yılbaşı gecesi eve bir kami yani tanrı giriyor ve tanrının hoş karşılanması için evin iyice temizlenmesi gerekiyor.
Japonya’da 31 Aralık’ta uzun bir ömrü simgeleyen toshikoshi soba yeniyor.
Budist tapınakları gece yarısından hemen önce 108 kez çan çalıyor. Bunun nedeni, Budizm’de 108 tür dünyevi arzu olduğuna ve çanın her vuruşunun bir arzuyu ortadan kaldıracağına inanılması.
Japon yeni yılı Shogatsu 1 Ocak’ta kutlanıyor ve genellikle 3 Ocak’a kadar sürüyor. Geleneksel olarak yılın ilk gün doğumunu (hatsuhinode) görmek için 1 Ocak’ta şafak vakti uyanılıyor ve gelecek yılın refah ve sağlıkla dolu olmasını dilemek için yerel tapınaklar ziyaret ediliyor.
Yeni yılın ilk tapınak ziyareti Hatsumode 1-3 Ocak tarihleri arasında yapıloyor. Küçük çocuklara küçük parasal hediyeler (otoshidama) veriliyor ve Yeni Yıl Kartları (nengajo) açılıp okunuyor.
Aşkın habercisi ökseotu (İrlanda)
İrlanda’da yılbaşı gecesi yastığınızın altına bir tutam ökse otu, çobanpüskülü veya sarmaşık koymanın gelecekteki aşkınızı göstereceği inancı oldukça yaygın.
Kötü ruhları kovmak, iyi ruhları içeri sokmak ve sağlıklı bir yeni yıl için pişirilen Noel ekmeğini duvarlara ve kapılara vurmak da bir gelenek.
Ailenin ölen yakınlarını anarak onurlandırmak için yemek masasında yer ayrılıyor. Bir diğer yaygın gelenek ise evin etrafına bol miktarda kömür koymak. Evde kömür bulunmasının yeni yılda bereket getireceğine inanılıyor. Irish Christmas Cake ise Noel pastası olarak yeni yıl kutlamaları için viskiyle yapılıyor.
Madeni parayı bul, şansı yakala! (Yunanistan)
Yunan Ortodoks Hıristiyan Kilisesi’nin liderlerinden ve döneminin en etkileyici teologlarından biri olan Aziz Basil, yoksullara gösterdiği ilgiyle tanınıyordu. Basil, manastır yaşamı için topluluk yaşamına, ayinle ilgili duaya ve el emeğine odaklanan kurallar oluşturdu. Rusya’nın, Kapadokya’nın, hastanelerin, reformcuların, keşişlerin, eğitimin ve şeytan çıkarma ayinlerinin koruyucusu.
Yunan geleneğine göre 1 Ocak’ta Aziz Basil Günü kutlanıyor. Aziz Basil Günü’nde içinde madeni para bulunan Vasilopita’yı yani Aziz Basil Keki’ni pişirmek bir Yunan geleneği. Bu kek belli bir sıraya göre dağıtılıyor. İlk parça Aziz Basil’in anısına, ikincisi ise ev halkına yönelik. Bu parçalar kutsanmak için kiliseye götürülüyor ve yoksullara veriliyor. Geriye kalan dilimler ise evin en yaşlı üyesinden en küçüğüne dağıtılıyor.
Aziz Basil Keki’nin içine bir madeni para gizleniyor ve parayı bulan kişinin önümüzdeki yıl şanslı olacağına inanılıyor. Bunun yanı sıra çocuklar, Aziz Basil’in onları hediyelerle doldurmasını umarak ayakkabılarını şöminenin yanına bırakıyor.
1 Ocak’ta kilise ayininden sonra aile eve dönüyor ve evin içine ya da dış kapıya bir soğan asıyor. Bu, yeni yılın bereket ve iyi şanslarla dolu olmasını sağlamak için çok önemli bir ritüel.
Bir elma size neler anlatabilir ki? (Çek Cumhuriyeti)
Yeni yıl söz konusu olunca kesilmiş elmalar Çek Cumhuriyeti’nde büyük anlam taşıyor. Yeni yılda ikiye kesilen elmaların içindeki şeklin gelecek yıla dair bilgiler verdiğine inanılıyor. Bir yıldız iyi bir yılı, bir çarpı ise gelecekteki bir hastalığı simgeliyebiliyor.
La Befana: Çocukların ödüllendirildiği gelenek (İtalya)
Noel Baba’yı anımsatan bu İtalyan geleneğinde La Befana adında yaşlı bir cadı var. Bu cadı 6 Ocak’ta kutlanan ve İsa’nın vaftizini anan Epifani Bayramı arifesinde yani 5 Ocak’ta
süpürgesiyle etrafta uçuyor, bacadan evlere giriyor ve çocuklara hediyeler dağıtıyor.
La Befana geleneksel halk kültürünün bir parçası. Şenlik ateşlerinin yakıldığı La Bafena’da yaşlı cadı iyi çocuklara şekerlemeler veya oyuncaklar, kötü çocuklara ise kömür veriyor ama bu gelenek biraz zamana uymuş; artık kömür yerine kömür görünümlü şekerlemeler var.
Venedik’teki Regata delle Befane ise kostümlü gondolcuların yer aldığı bir tekne yarışı da dahil olmak üzere ülke çapında etkinliklerle 6 Ocak’ta kutlanıyor. O gün La Befana’ya masada biraz yiyecek ve bir bardak şarap bırakılması da bir İtalyan geleneği.
Cepler boş kalmasın (Portekiz)
Portekiz’de, gelecek yılın zenginlik ve bolluk getirmesi için saatler gece yarısını vurduğunda yanınızda para bulundurmanız gerektiğine, cebinizde para yoksa
yılın geri kalanında da boş kalacağına inanılıyor. Bu gelenek diğer tüm geleneklerde olduğu gibi bölgeden bölgeye farklılık gösterebiliyor. Bazıları parayı ellerinde tutuyor, bazıları cüzdanda, bazıları ise ayakkabılarının içinde.
Kuzey Denizi’nde Kutup Ayısı Dalışı (Hollanda)
Hollanda’daki en ilginç yeni yıl geleneklerinden biri Nieuwjaarsduik (Kutup Ayısı Dalışı). Binlerce kişi toplu halde Kuzey Denizi’ne dalarak yeni yılı karşılıyor. 89 noktada düzenlenen etkinlik herkese açık.
En bilinen yeni yıl dalışı Scheveningen’de gerçekleşiyor. 60’lı yıllardan bu yana uzanan Kutup Ayısı Dalışı; Birleşik Krallık, ABD, Avustralya, Yeni Zelanda, Güney Kore, Portekiz ve Kanada’da da uygulanan bir yeni yıl geleneği.