Mart 2024’te sandıktan birinci çıkarak parti içinde yeniden özgüven kazanan Cumhuriyet Halk Partisi (CHP), Sivas Kongresi’nin 105. yıldönümünde sembolik bir adımla başlattığı Tüzük Kurultayı’nın son aşamasına geldi. 7 Eylül itibarıyla kurultayda son çalıştaylar yapılacak ve 9 Eylül’de İzmir’in kurutuluşu kutlamalarıyla birlikte sona erecek.
CHP’nin son dönemde yaşadığı seçim sonuçları ve parti içi yenilenme çağrılarının ardından hız kazanan ve değişikliğe giden bu süreçte özellikle parti içi demokrasiyi güçlendirme yönündeki talepler, değişikliklerin temel gerekçesini oluşturdu.
Yeni tüzükle birlikte CHP, hem kendi yapısını daha dinamik bir hale getirmeyi hem de örgütlerinin karar süreçlerine daha fazla dahil olmasını hedefliyor. “Türkiye’nin en demokratik tüzüğü” olarak hazırlanacağı iddia edilen tüzük, değiştirilmesi talep edilen 28 maddenin 28’inin de kabul edilmesiyle son şeklini aldı.
‘Kazanan CHP oldu’
CHP Genel Başkanı Özgür Özel, kurultayın ardından yaptığı konuşmasında partinin tarihi bir gün yaşadığını vurgulayarak “Türkiye yarın bambaşka bir CHP’ye uyanacak” ifadelerini kullandı. Özel, 7-8 Eylül tarihlerinde gerçekleştirilecek olan çalıştayların da büyük önem taşıdığını belirtti ve bu sürecin sadece tüzük değişikliğiyle sınırlı kalmayacağını, partinin gelecekteki politik vizyonunun da şekilleneceğini ifade etti.
Kurultayın sonuçlarına da değinen Özel, tüzük kurultayı sonrasında kazanan veya kaybeden gibi bir durum olmadığını vurguladı. “Bu sürecin tek kazananı CHP’dir” diyerek partinin birlik ve beraberlik içerisinde daha güçlü bir şekilde yoluna devam edeceğini belirtti.
‘Kılıçdaroğlu’ gerginliği
Kendisi için yer ayrılsa da kurultaya katılmayan eski başkan Kemal Kılıçdaroğlu’nun yokluğu kısa süreli gerginliğe sebep oldu.
CHP Denizli İl Başkanı Ali Osman Horzum, Eski Genel Başkan Kemal Kılıçdaroğlu’nun kurultaya katılmamasını eleştirerek bu durumun parti içi dayanışma açısından olumsuz bir mesaj verdiğini belirtti. Horzum’un sözleri, kurultay salonunda bir süre sessizliğe neden olurken CHP Milletvekili Deniz Demir’in devreye girip eleştirilere müdahale etmesiyle gerginlik kısa sürede büyüdü. Ancak kısa sürede çıkan gerginliğin durulması da bir o kadar kısa sürdü ve tarafların karşılıklı sakinleştirilmesiyle polemik çözüldü.
CHP’nin değişen tüzüğündeki öne çıkan bazı maddeler şu şekilde:
Önseçim
CHP’nin eski tüzüğüne göre, “Önseçim ya da aday yoklaması yargı yönetimi ve denetiminde yapılır” ancak yeni tüzüğe “örgüt denetiminde önseçim” yöntemi eklendi. Bu da yargının katılımı olmadan önseçim yapılabileceği anlamına geliyor.
En çok tartışma yaratan maddelerden biri de buydu. Verilen değişiklik önerilerinin hepsi reddedilirken önseçimle ilgili maddelerde değişiklik yapılmadan taslak metin olduğu gibi kabul edildi.
Yeni tüzüğe göre:
- Önseçim, örgüt denetiminde önseçim, aday yoklaması ya da örgüt denetiminde aday yoklamasına katılanlar, merkez yoklaması, merkez adaylığı veya genel merkez kontenjani için başvuramazlar.
- Önseçim, örgüt denetiminde önseçim, aday yoklaması, örgüt denetiminde aday yoklaması yöntemlerinde dönem koşulu aranmaz. Partinin milletvekili bulunmayan seçim çevrelerinde milletvekili çıkarmak veya bu seçim çevrelerinde partinin oyunu yükseltmek amacıyla Merkez Yönetim Kurulunun önerisi Parti Meclisi (PM) kararıyla dönem kuralı uygulanmayabilir.
- Örgüt denetiminde ön seçim ve örgüt denetiminde aday yoklamasında seçim sonuçları, PM’nin kararıyla tespit edilerek Yüksek Seçim Kurulu’na merkez yoklaması usulüne göre bildirilecek.
Genel Başkan adaylığı
Eski tüzükte genel başkan adayı olmak için delegelerin en az yüzde beşinin yazılı önerisi koşulu varken yeni tüzükte bu madde “en az yüzde beş, en çok yüzde 10’unun yazılı önerisi” olarak sınırlanıyor. Yüzde 10’dan çok imza divan başkanlığına sunulamayacak.
Bu “yüzde 10” sınırlaması ise bazı soru işaretleri yarattı. Neden böyle bir maksimum sınıra ihtiyaç duyulduğunu daha önce sorduğumuz CHP İstanbul milletvekili ve tüzük komisyonu üyesi Zeynel Emre “Genel başkan yarışlarında bir imza arttırma çabalarına girilebiliyor. Bunun önüne geçmek istiyoruz. Yeterli imzayı bulsun yeterli. Bu şekilde daha demokratik olacağına inandığımız için bu sınırlamayı getirmek istiyoruz” demişti.
Kurultayda konuşan ve Genel Başkanların yüzde beş imzayla yeniden genel başkanlığa aday olmasına ilişkin düzenlemenin delege üzerinde baskıya sebep olduğunu belirten CHP Genel Başkanı Özgür Özel, ‘Mevcut genel başkan aday olmak isterse imza toplamasına gerek olmaz, talebi halinde adaydır’ maddesinin tüzüğe işlendiğini söyledi.
Üç dönem kuralı
Eski tüzükte yer alan “Bir kişi iki dönem üst üste merkez adayı gösterilemez” maddesi değiştirilerek yerine üç dönem kuralı getirildi.
- Bir kişi en fazla üç dönem üst üste milletvekili, belediye başkanı, belediye veya il genel meclis üyesi seçilebilir. Bu kural, 24 Haziran 2018 seçimleriyle oluşmuş TBMM 27. yasama dönemi itibarıyla başlayacak.
Milletvekilleri ve parti kurullarında görev alanlara üç dönem sınırı getirilmesiyle ilgili tüzük değişiklik maddesine de değinen Özel, Tüzük Komisyonu’nda ‘Dönem sınırında genel başkan muafiyeti olsun’ önerisi getirildiğini söyledi. Bu öneriyi kabul etmediğini anlatan Özel, “Genel Başkan dahil hepimiz ön seçime gireceğiz” dedi.
‘Kota’ maddeleri
Mevcut tüzükte yüzde 33 olarak belirlenen kadın kotası kademeli olarak önce yüzde 40’a ardından yüzde 50’ye yükseltilecek. Ayrıca mevcut tüzükte yüzde 20 olan gençlik kotası ile ilgili de değişikliğe gidildi.
- Tüzük taslağında örgüt denetiminde önseçim veya örgüt denetiminde aday yoklaması yapılan seçim çevrelerinde Parti Meclisi’nin (PM), Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) üye tam sayısının yüzde 15’i kadar sırayı “genel merkez kontenjanı” olarak belirleyebileceği maddesi de var.
- Genel Merkez kontenjanına ayrılan sıraların üçte birinin il örgütüne, üçte birinin gençlik ve kadın kolları üyelerine ve kalan üçte birinin de TBMM’nin mevcut partili üyelerine ayrılması hedefleniyor.
- Ayrıca parti organlarında ve aday listelerinde yüzde 50 cinsiyet kotası ve yüzde 30 gençlik kotası uygulanacak. Gençlik kotası 18-25 yaş aralığı için yüzde 10, 26-40 yaş aralığı için yüzde 20 olarak belirlendi.
- Örgüt gözetiminde ön seçim olursa il kotası yüzde 15’e kadar, hakim gözetiminde ön seçim olursa yüzde beş kontenjan belirlenecek.
Aday belirleme yöntemleri
“Yerel seçimlerde adaylar önseçim, aday yoklaması ve merkez yoklaması yöntemleriyle saptanır. Hangi seçim çevresinde hangi yöntemin uygulanacağına örgütün görüşünü de alarak Parti Meclisi karar verir” maddesine “örgüt denetiminde önseçim” de eklendi.
- TBMM üyeliği için adayların belirlenmesinde ön seçim, örgüt denetiminde ön seçim, aday yoklaması, örgüt denetiminde aday yoklaması ve merkez yoklaması yöntemleri kullanılacak.
- Merkez yoklamasında adaylar doğrudan PM tarafından belirlenecek.
- Tüzükte, 41. maddeye, “Kongrelerde başkan adayı olabilmek için kongre üye tamsayısının en az yüzde 10’unun, en çok yüzde 15’inin yazılı önerisi gerekir. Adaylar yüzde 15’ten çok imza toplayamaz, kongre başkanlığına sunamaz.” ibaresi eklendi.
Engelli temsili
Eski tüzükte “Engellilerin gençlik ve kadın kolları dahil olmak üzere tüm parti organlarında, TBMM seçimleri ile Yerel Yönetim seçimlerinde temsili hususunda gerekli özen gösterilir” şeklinde yer alan madde “En az bir seçim çevresinin aday listesinin ilk sırasında engelli adaya yer verilir” şeklinde güncellendi.
Ayrıca adaylık başvurusu olması halinde en az bir engelli, ilçe ve il kurulları ile PM’de yer alacak.
