Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski bugün Türkiye'ye geldi. Cumhurbaşkanı Erdoğan ile Dolmabahçe'de bir araya gelen Zelenski Ukrayna Savaşı'ndaki desteği nedeniyle Türkiye'ye teşekkür etti.

Rusya ve Ukrayna arasında devam eden savaşta, Batı ülkelerinin Rusya’yı izole çalışmalarıyla arabuluculukta öne çıkan Türkiye, önemli bir ziyaret ev sahipliği yapıyor. Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski, Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan ile görüşmek üzere İstanbul’a geldi.

Ukrayna Devlet Başkanı Zelenski ve beraberinde Ukrayna Savunma Bakanı Rüstem Umerov’un da bulunduğu heyeti, Atatürk Havalimanı’nda Dışişleri Bakanlığı İstanbul Temsilci Vekili Mehmet Zahit Uzun, Zeytinburnu Kaymakamı Adem Uslu, 1. Ordu Harekat Kurmay Başkan Yardımcısı Tuğgeneral Ali İhsan Bulut karşıladı.

Cumhurbaşkanlığı’ndan yapılan açıklamaya göre ziyaret kapsamında Ukrayna ile Rusya arasında devam eden savaşın seyri, Tahıl Koridoru Anlaşması’nın devam etmesine ilişkin temaslardaki son durum, bölgede kalıcı barış arayışları konuları ayrıntılı bir şekilde ele alınacak.

Erdoğan’la Dolmabahçe’de yapacağı görüşme öncesi Tuzla’daki Sedef Tersanesi’ni ziyaret eden Ukrayna lideri ziyaretine ilişkin X hesabından yaptığı paylaşımda şu ifadeleri kullandı:

“Türkiye’yi, İstanbul’u ziyaret edin. Burada donanmamız için korvetlerin inşa edildiği tersaneler var. Ivan Mazepa korvetinin hazırlığını ve ekipmanını inceledim ve Ukrayna donanma personeliyle konuştum. Kendilerine hizmetlerinden dolayı teşekkür ettim.

Ülkemizi güçlendiriyoruz. Ada sınıfından ikinci korvetimizin yapımını da denetledim ve ona Hetman Ivan Vyhovskyi adını verdim. Türkiye Cumhurbaşkanı’na ve tüm Türk ve Ukraynalı savunma şirketlerine, işbirliğini ve barışı yakınlaştırmak ve kalıcı kılmak adına birlikte çalıştıkları için teşekkür ediyorum.”

Cumhurbaşkanı Erdoğan ile Dolmabahçe Sarayı’nda bir araya gelen Zelenski, Türkiye ve Ukrayna ilişkilerini de görüşecek.

Zelenski X hesabından görüşme öncesi yaptığı paylaşımda şöyle dedi:

“Türkiye’ye Ukrayna’ya verdiği güvenilir destekten dolayı minnettarım. Hem ülkemizin hem tüm bölgenin hem de küresel gıda güvenliğinin sağlanması, Karadeniz’de koşulsuz seyir güvenliğinin sağlanmasını gerektirmektedir. Bunu hep birlikte çalışarak başarabiliriz.

Türk savunma firmalarıyla ikili işbirliğini ve ortak üretimi güçlendirmek istiyoruz. Ayrıca savaş esirlerimizin ve Rusya’nın esir tuttuğu Kırım Tatarları dahil tüm halkımızın serbest bırakılması konusunda da Türkiye’nin yardımına ihtiyacımız var.”

Daha sonra iki lider ortak basın toplantısı düzenledi.

Erdoğan: Barış zirvesine ev sahipliği yapmaya hazırız

Toplantıda ilk olarak söz alan Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın gündeminde Ukrayna’nın yeniden imarı ve barış görüşmelerini başlatma girişimi vardı.

Zelenski’yi geçen sene temmuz ayından sonra yeniden misafir etmekten büyük bir memnuniyet duyduğunu söyleyen Erdoğan “Çarşamba günü Sayın Zelenski ve Sayın Miçotakis’in de bulunduğu bölgeye yakın bir yere düzenlenen füze saldırısı sebebiyle her iki ülkeye de ‘geçmiş olsun’ dileklerimizi iletiyorum. İki yılı geride bırakan savaş nedeniyle hayatlarını kaybeden Ukrayna vatandaşları için de taziyelerimi sunuyorum. Kıymetli dostumla bugünkü görüşmelerimizde savaşla ilgili gelişmeleri ayrıntılı şekilde ele aldık. Kendisine tespitlerimizi bir dost olarak tüm samimiyetimle ifade ettim” dedi.

Erdoğan görüşmede stratejik ortakları Ukrayna’nın toprak bütünlüğü, egemenliği ve bağımsızlığına yönelik desteklerini vurguladıklarını belirterek, savaşın başta Ukrayna olmak üzere bölgesel ve küresel plandaki olumsuz yansımalarının giderek arttığını dile getirdi. Barışın tesisi için Mart 2022’de İstanbul’da kurulan müzakere masasının yanından geçebilecek nitelikte diplomatik bir adım atılamadığına değinen Erdoğan şunları kaydetti:

“Başından beri savaşın müzakereler temelinde sonlandırılması için elimizden gelen katkıyı verdik, veriyoruz. Rusya’nın da dahil olacağı bir barış zirvesine ev sahipliği yapmaya da hazırız. İstişarelerimizde ihraç koridorları ve seyrüsefer emniyeti gibi Karadeniz’in istikrarını ilgilendiren meseleler hakkında da görüş alışverişinde bulunduk. Biliyorsunuz, Karadeniz girişimi 33 milyon tona yakın tahılın ihtiyaç sahiplerine ulaşmasına imkan vererek küresel bir gıda krizinin önüne geçmişti, o anlaşma da yine bu salonda yapılmıştı. Taraflar arasında yeni bir mutabakat sağlanması için bir niyet ortaya konulduğu takdirde daha önce olduğu gibi elimizden gelen desteği vermeye hazırız.”

Cumhurbaşkanı Erdoğan, gelecek dönemde Ukrayna’nın ekonomik açıdan ayakları üzerinde duran ve kalıcı güvenliğini tesis etmiş konuma gelmesinin de büyük önem taşıdığını vurguladı. Bu çerçevede Ukrayna’nın Avrupa Atlantik Kurumları’yla bütünleşmesi hedefine desteklerinin baki olduğunu söyleyen Cumhurbaşkanı Erdoğan sözlerini şu şekilde sürdürdü:

“Bugünkü görüşmelerimizde ikili ilişkilerimizin gündeminde yer alan konuları da etraflıca ele aldık. Savaşa rağmen ikili ticaretimizin istikrarlı bir seyir izlemesinden memnuniyet duyuyoruz. 10 milyar dolar hedefimize ulaşmak için gayretlerimizi arttırma noktasında mutabık kaldık. Serbest Ticaret Anlaşması’nın bir an önce yürürlüğe girmesi, kuşkusuz bu ilişkilerimize yeni bir ivme katacaktır. Pek çok firmamız savaşın getirdiği tüm riskleri göğüsleyerek arazideki çalışmalarına devam etti, devam ediyor. Ukrayna’nın yeniden imarı çalışmalarına da güçlü şekilde destek vereceğiz. Bu çerçevede Ukrayna’nın yeniden inşası forumunu da geçtiğimiz ocak ayında İstanbul’da gerçekleştirdik. Firmalarımızın ilerleyen dönemde daha fazla sorumluluk üstlenme noktasında Ukrayna hükümetinin de tercihine mazhar olacaklarından şüphe duymuyorum.”

Cumhurbaşkanı Erdoğan, Kırım Tatarları’nın Ukrayna’daki varlığının iki ülke arasındaki dostluğu pekiştiren önemli unsurlardan biri olduğunu, Ukrayna’nın vazgeçilmez bir parçası olan Kırım Tatarları’nın ülkenin toprak bütünlüğünün yeniden tesisi için de canla başla mücadele ettiklerini söyledi. Soydaşlarının haklarının garanti altına alınması ve özerklik statülerinin güçlendirilmesindeki emekleri için Zelenskiy’e teşekkür eden Erdoğan, kendilerinin de Kırım Tatar soydaşlarını her zaman desteklediklerini ve desteklemeye devam edeceklerini ifade etti.

‘Rusya’nın Türkiye’nin duruşuna saygı duyacağına inanıyoruz’

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, basın toplantısının ardından gazetecilerin sorularını da yanıtladı.

Bir gazetecinin, Türkiye’nin barış sürecine ilişkin teklifini hatırlatıp “Rusya’nın askerlerini Ukrayna topraklarından çıkarmasını kim sağlayabilir?” sorusu üzerine Cumhurbaşkanı Erdoğan şu değerlendirmelerde bulundu:

“Özellikle burada Rus askerlerinin Ukrayna tarafında bulunması, o tarafta bulunurken böyle bir teminat, böyle bir garanti olur olmaz, bütün bunların hepsi barışı bu denli savunan bir Türkiye olarak biz bu savımızda, bu tezimizde Rusya’nın da Türkiye’nin duruşuna ister istemez saygı duyacağına inanıyoruz. Zaten bu olmadığı zaman böyle bir barışı da temin edebilmek ve bunu sağlayabilmek mümkün olmayacaktır. Ama en azından dünya kamuoyunda, uluslararası kamuoyunda Türkiye olarak görevimizi yapmış addedeceğiz kendimizi. Olay budur.”

Cumhurbaşkanı Erdoğan “Ukrayna-Rusya krizinin akıbetini nasıl görüyorsunuz?” sorusuna ise şu yanıtı verdi:

“Tabii burada üç başlık önemli. Bunlardan bir tanesi gıda güvenliği, bir diğeri esir takası, bir diğeri ise seyrüsefer garantisi. Tüm bunların dışında aslında ramazan ayı sebebiyle bir sükunetin teminini Sayın Başkan’ın istemesi ve limanların güvenliğinin teminini istemesi, bunlar büyük önem arz ediyor. Bunlarla beraber biz de Türkiye’nin duruşu itibarıyla sağlayabileceği bazı imkanlar olduğuna inanıyoruz ki Sayın Başkan’ın gıda güvenliği, esir takası, seyrüsefer garantisi konularında aynı düşüncedeyiz. Bunları sağlamamız lazım. Bu konularda adımlar atmamız lazım. Bu konuda diyoruz ki biz Türkiye olarak, gerek şahsım gerek bakan arkadaşlarım, muhataplarıyla yaptıkları görüşmelerde, buralarda olumlu bazı yaklaşımlar gördüğümüz için bu adımları atıyoruz. Bunlardan da netice alacağımızı ümit ediyoruz. Ümitsiz değiliz çünkü şu salon çok şeylere şahit oldu ve yine bu salonda kaldığımız yerden yola devam edeceğimizi zannederek bu yola çıktık. Sizler de medya olarak yazılı, görsel bu konuda gerekli çalışmayı yaparsanız netice alacağımızı ben ümit ediyorum.”

Zelenski: Erdoğan’a minnettarım

Erdoğan’dan sonra söz alan Zelenski, ülkesinde 2022’nin Şubat ayında başlayan savaşta Türkiye’nin kendilerine verdiği destek için teşekkür etti. “(Ukrayna’nın toprak bütünlüğü konusunda) Cumhurbaşkanı Erdoğan’a hiçbir zaman fikrini değiştirmediği için minnettarım” diyen Ukrayna lideri bu durumun devam etmesini umduklarını söyledi.

“Cumhurbaşkanı Erdoğan’a ve Türk halkına, Ukrayna’nın egemenliği, bağımsızlığı ve toprak bütünlüğüne, tüm insanımıza, Ukraynalı çocuklara olan desteğinize teşekkür ederim.” diyen Zelenski, bu desteği çok takdir ettiklerini vurguladı. Zelenski “Sayın Cumhurbaşkanı’na özellikle vatandaşlarımızın Rus esaretinden kurtarılması konusunda teşekkür ettim. Türkiye’nin aracılığı sayesinde ciddi insani sonuçlar elde ettik. Bundan sonraki çabaları bekliyoruz” diye konuştu.

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın her zaman Ukrayna’nın bir parçası olan Kırım başta olmak üzere Ukrayna’nın toprak bütünlüğünü tanıdığını ve bunu dile getirdiğini, her zaman Kırım Tatarlarını savunduğunu belirten Zelenski, bugün de bunu duyduklarını ifade etti.

Zelenski bugün yapılan toplantıda “barış görüşmelerinin” üzerinde de durulduğunu, liderler düzeyindeki küresel zirve hazırlıklarıyla ilgili Cumhurbaşkanı Erdoğan’a bilgi verdiğini söyledi. Söz konusu zirvenin İsviçre’de yapılacağını kaydeden Zelenski “Türkiye barış zirvesinde de bu barış planının gerçekleştirilmesinde de yer almalı” dedi. Bu zirvede Rusya’yı “görmediklerini” ifade eden Zelenski, Ukrayna için “adil bir barış” istediklerini belirtti.

Tahıl koridoru vurgusu 

Zelenski görüşmede Türkiye ile Ukrayna arasındaki işbirliğine de zaman ayrıldığını, savunma sanayisi, hükümet düzeyi ilişkiler ve şirketlere ilişkin belirli anlaşmalar konusunda mutabık kalındığını vurguladı. Türk iş dünyası temsilcileriyle görüşmekten duyduğu memnuniyeti dile getiren Zelenski, elde edilecek sonuçların güçlü olacağının altını çizdi.

Ukrayna lideri ülkesinin yeniden inşası ve iki ülke arasındaki anlaşmaların ilerletilmesi konusunda da tüm konuların çözülmesine açık olduklarına dikkati çekti. İstanbul’da Ukrayna donanması korvetlerinin inşa edildiği tersane ziyaretini hatırlatan Zelenski, ziyaretiyle ilgili detaylara yer verdi.

Görüşmede gıda güvenliğinin de konuşulduğunu aktaran Ukraynalı lider “Karadeniz Bölgesi de çok önemli bu açıdan. Bizim koridorumuz hızlı bir şekilde çalışıyor. Çok fazla gemi de oradan geçti. Eminim ki biz daha fazla yapabiliriz. Şimdiden 30 milyondan fazla tahıl o koridordan geçti” değerlendirmesinde bulundu.

Ukrayna’daki duruma değinen ve sağlanan destekler için minnettar olduğunu kaydeden Zelenski, “Mübarek ramazan ayı sırasında barışın bize biraz daha yakın olmasını diliyorum.” dedi. Zelenski “ülkesinin kendi topraklarını savunduğunu” söyleyerek, barış için önerdikleri tekliflerin “pratik sonuçlara” dayandığını kaydetti.

Gıda güvenliğinin önemine dikkati çeken Zelesnki “Karadeniz’e kıyısı olan tüm ülkeler de zaten bu Tahıl Koridoru’nun çalışmasını istiyor” diye konuştu. “Tüm limanlarının” çalışmasını istediklerini söyleyen Zelenski “Odessa’daki büyük limanların yanı sıra biz bu liman sayısını genişletmek istiyoruz” dedi.

‘Erdoğan’a inanıyorum’ 

Zelenski bugüne kadar kimsenin Kırım Tatarlarını geri getiremediğini, bunun onların aileleri için büyük bir acı olduğunu vurguladı. Rusya-Ukrayna Savaşı başlamadan Kırım Tatarlarının bir kısmını geri getirebildiklerini ancak çoğunun esarette olduğunu belirten Zelenski bugün bir liste ilettiğini, listenin güncellendiğini ve listeye daha fazla Kırım Tatarının eklendiğini dile getirdi.

Ukrayna lideri “Ben bu konuda Sayın Erdoğan’a inanıyorum. Bence o bunu yapabilir. En azından bunu deneyecek. Bunu bana söyledi” ifadelerini kullandı. Ukrayna’nın zor şartlar altında olduğu zaman Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri Antonio Guterres ve Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın sayesinde Karadeniz Tahıl Girişimi’nin çalışmaya başladığını hatırlatan Zelenski, bu dönem için Cumhurbaşkanı Erdoğan’a teşekkür etti.

Ukrayna lideri Türkiye’deki temasları ve basın toplantısının ardından ülkeden ayrıldı.

Lavrov ziyaretinden bir hafta sonra

Zelenski’nin ziyareti, geçtiğimiz hafta üçüncüsü düzenlenen Antalya Diplomasi Forumu’nun (ADF) hemen sonrasında gerçekleşmesiyle de dikkat çekti. Geçtiğimiz hafta ADF kapsamında Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, Türkiye’ye gelmişti. Lavrov, ADF’deki temaslarının ardından basın toplantısı düzenleyerek, ülkesinin müzakereyi hiçbir zaman reddetmediğine dikkat çekmişti. Lavrov, Türkiye’nin Moskova ve Kiev arasında müzakereler için platform sağlamaya hazır olduğunun anımsatılması üzerine, Rusya’nın müzakereleri hiçbir zaman reddetmediğini vurgulamıştı. Müzakereleri istemeyen ve yasaklayan tarafın Ukrayna olduğunun altını çizen Lavrov, 2022 ilkbaharında İstanbul’da yapılan müzakerelerin ardından bu konuda hiçbir ciddi teklif almadıklarını belirtmişti.

Rus Bakan Moskova’nın Ankara’nın sağlayacağı platformdan istifade edip etmeyeceğinin sorulması karşısında “Bunu bize sormayın. Bu soru, Devlet Başkanı Putin de dahil bize periyodik olarak birçok kez soruldu. Rusya, müzakereleri hiçbir zaman reddetmedi. Bunun bir örneği, Nisan 2022’de varılan İstanbul anlaşmaları. Kiev heyetinin baş müzakerecisi Arahamiya’nın bizzat itiraf ettiği üzere Boris Johnson Kiev’e geldi ve Zelenski rejiminin bunu uygulamasını yasakladı ve ‘savaşmaya devam edin’ dedi” yanıtını vermişti.

Dışişleri Bakanı Lavrov, Antalya Diplomasi Forumu’nun sonuçlarına ilişkin düzenlediği basın toplantısında, Rusya’nın Batı’da dondurulan malvarlıklarının sadece kârlarına el konulması yönündeki tartışılan seçeneğim uygulanmasının yine de hırsızlık olacağını burgulayarak, “Dürüst olmak gerekirse, Batı’da hırsızlığın muhtelif yollarını icat ediyorlar. Diyorlar ki: bu paralara dokunmayalım, ama onlar zaten piyasadalar. Onları dondurduk fakat bu paraları Batı bankalarında dolaşımda tutuyoruz ve onlardan kâr elde ediyoruz ve bu karı, Rusya değil, biz elde ediyoruz. Hadi ona el koyalım. Fakat bu hala hırsızlık” demişti.

Ukrayna, Rusya’nın dondurulan varlıklarının kendisine yönelik yardımlara eklenmesi gerektiğini savunuyor.

Türkiye ise Karadeniz’de Ukrayna ve Rusya ile deniz sınırı paylaştığı için savaş sırasında her ikisiyle de iyi ilişkiler sürdürmeyi hedefledi. Kiev’e askeri destek sağlasa da Rusya’ya yönelik yaptırımlara karşı çıktı. Bu nedenle Batılı müttefiklerinin eleştirilerine maruz kalsa da Tahıl Koridoru Anlaşması’yla savaştaki arabulucu rolünü pekiştirdi.

Savaşın ardından tüm dünyanın yakından takip ettiği Türkiye-Rusya-Ukrayna Üçlü Dışişleri Bakanları Toplantısı 10 Mart 2022 tarihinde Antalya’da düzenlenen ADF’de gerçekleştirilmişti.

Zelenski son olarak 7 Temmuz 2023’te Türkiye’ye gelmiş ve Cumhurbaşkanı Erdoğan ile Vahdettin Köşkü’nde görüşmüştü.

Soçi’deki gündem de tahıl koridoruydu

Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Eylül ayında Soçi’de bir araya gelmişti. Erdoğan, Tahıl Koridoru Anlaşması’nın devam edebilmesi için Ukrayna’nın tavrını yumuşatması gerektiğini ifade ederek, “(Tahıl sevkiyatı) BM ile önemli ilerlemeler içeren yeni öneriler paketi hazırladık. Bu yeni süreç vasıtasıyla netice almanın mümkün olduğu kanaatindeyim. Ukrayna’nın, Rusya ile müşterek adımların atılabilmesi noktasında yaklaşımlarını tabii ki yumuşatması gerekiyor. (BM ile hazırlanan tahıl sevkiyatına ilişkin ortak öneri paketi) Türkiye olarak beklentileri karşılayacak çözüme kısa sürede ulaşacağımıza inanıyorum” ifadelerini kullanmıştı.

Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski, Rusya-Ukrayna Savaşı’nın sona erdirilmesi için ülkesine dayatılacak herhangi bir müzakere formatını ve barış formülünü istemediklerini, inisiyatifin sadece Ukrayna’dan gelmesinin çok önemli olduğunu belirtmişti. Zelenski, bu sözleri Ukrayna’nın başkenti Kiev’deki “Ukrayna. Yıl 2024” forumunda düzenlenen basın toplantısında dile getirmişti. Birinci Küresel Barış Zirvesi sürecinin tahıl koridoru anlaşmasıyla aynı olduğuna işaret eden Zelenski, barış zirvesinde “bir plan geliştirileceğini, daha sonra ülkelerin teknik olarak savaşın getirdiği krizlerin her biriyle ilgileneceğini” kaydetmişti. Zelenski, “(Barış zirvesinde) Ülkeler ilgili belgeyi hazırladıklarında bu adil olacak ancak bu Rusya’nın bu belgeyi kabul edeceği anlamına gelmez. Kimse Rusya’nın bu belgeyi kabul edeceğini garanti edemez. (Rusya) Onların tarafından kimler olacağını bilmiyoruz ancak her halükarda bu belgenin müzakereciler tarafından tahıl girişimi formatında olduğu gibi Rus tarafına sunulacağını söylüyoruz. Böylece ikinci zirvede, adil bir barış ve savaşın sona ermesi için uygun diplomatik adımları atmaya hazır olacağız. Bu bizim girişimimiz ve mümkün olduğunca çok sayıda ülkenin yanımızda olmasını istiyoruz. İleriye doğru adım atmalıyız” değerlendirmesinde bulunmuştu.

Tahıl Koridoru Anlaşması

2022 yılının ağustos ayında Ukrayna ve Rusya, Moskova’nın Ukrayna’yı işgalinin ardından aylarca kapalı kalan Ukrayna’nın Karadeniz’deki üç limanını yeniden açan ayrı anlaşmalar imzalamış bu anlaşmalar aynı zamanda Rus ürünlerinin dolaşımını da kolaylaştırmıştı. Ukrayna’dan kesintiye uğrayan sevkiyatlar, küresel gıda krizini şiddetlendirmiş ve dünya genelinde tahıl fiyatlarının yükselmesine neden olmuştu. Anlaşma, Ukrayna limanlarına giren ve çıkan gemilerin saldırıya uğramayacağına dair güvence sağlamasıyla önem kazanmıştı. Gemiler Rus, Ukraynalı, BM ve Türk yetkililer tarafından kontrol edilerek sadece gıda taşıdıklarından emin olunuyordu.

Lavrov, Fransa’nın ‘Ukrayna’ya silah gönderme’ önerisine güldü geçti