Anayasa Hukukçusu Kerem Altıparmak ve Bilişim Hukukçusu Prof. Dr. Yaman Akdeniz sosyal medya platformu Instagram’a Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu’nun (BTK) getirdiği erişim engelini yargıya taşıdı.
Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanı Fahrettin Altun, Hamas Siyasi Büro Şefi İsmail Haniye’nin Tahran’da suikast sonucu öldürülmesinin ardından paylaştığı taziye mesajlarının Instagram tarafından sansürlendiğini söyledi. Altun’un açıklamasının hemen ardından dünya çapında iki milyardan fazla kullanıcısı olan Instagram’a BTK tarafından Türkiye’de erişim engellendi.
BTK Başkanlığı Instagram’ı erişime engellerken resen kapatma yetkisini kullandı. BTK Başkanlığı kararı Filistin ve İsmail Haniye suikastı sonrası paylaşımlara getirilen engeller nedeniyle aldı. Instagram’a getirilen yasak ifade özgürlüğüne bir engel olarak kamuoyunda tepki topladı.
Son olarak Adalet Bakanı Yılmaz Tunç “Instagram BTK’nın gösterdiği yayınları erişimden çıkarırsa sorun ortadan kalkar” açıklaması yaptı. Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Abdulkadir Uraloğlu ise “Instagram konusunda ciddi bir aşama kaydettik, talepleri karşıladıklarında erişimi sağlayacağız” dedi.
Hukukçulardan iptal davası: AYM’ye başvurulması talep edildi
Instagram’ın ne zaman ve nasıl açılacağı tartışma konusuyken hukukçular konuyu yargıya taşıdı. Hukukçular Kerem Altıparmak ve Yaman Akdeniz Ankara 13. İdare Mahkemesi’ne iptal davası açtı.
Dava dilekçesinde engel kararının Anayasa’ya aykırı olduğu belirtildi ve itiraz yoluyla Anayasa Mahkemesi’ne başvurulması talep edildi. İnternet özgürlüğü ile insan haklarına dikkat çekilip AYM ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin verdiği ihlal kararlarına atıf yapıldı.
Instagram’ın Türkiye’deki 48 milyondan fazla kullanıcıya hitap ettiği engellemenin büyük bir kullanıcı kitlesinin ifade özgürlüğünü ve haber alma hakkını ihlal ettiğine dikkat çekildi. BTK kararının kamuoyu ile paylaşılmamasıyla Anayasanın 40. Maddesi’nde güvence altına alınan “yetkili makama başvuru” hakkının da ihlal edildiği belirtildi.
Dilekçede “Anayasa Mahkemesi’nin 10 yıl önce Twitter ve Youtube platformları için yaptığı değerlendirmenin halen Instagram bakımından çok daha güçlü bir şekilde geçerli olduğuna şüphe bulunmamaktadır” tespiti yapıldı.
“Instagram’ın açılması anayasal zorunluluk”
Davayı açan hukukçulardan Yaman Akdeniz 10 Haber’e konunun siyasi boyutu olduğunu söyledi.
Davanın takipçisi olacaklarını dile getiren Akdeniz “Bu sansür uygulaması sadece Instagram’ı değil tüm sosyal medya platformlarını kıstırmak için atılmış bir hamledir” dedi.
10 Haber’e konuşan avukat Kerem Altıparmak da AYM’nin daha önce BTK Başkanının resen erişim engellemesine ilişkin iki karar verdiğini, bu kararlardan ilkinin 2017 yılında çıktığını belirtti.
Anayasa Mahkemesi o kararda dönemin TİB Başkanına “içerik veya yer sağlayıcısının yurt dışında bulunması halinde…” müstehcen içerikleri hakim kararı olmaksızın resen engelleme imkanı veren 5651 Sayılı Yasanın 8. Maddesindeki hükmü iptal ederken sosyal medya sitelerinin özelliğini vurgulamıştı.
Kerem Altıparmak AYM’nin BTK’nın Instagram’ı erişime engellemesinin dayanağı olan “içeriğin çıkarılması ve/veya” ibaresinin anayasaya uygunluğunu incelediğini ve CHP’nin iptal davasını kabul ettiğini hatırlattı. Altıparmak “Anayasa Mahkemesi iptal gerekçesinde, ceza yargılaması süreci olmaksızın sadece Başkan tarafından yapılacak suç tespitine bağlı olarak uygulanan nihai tedbirin sonradan gözden geçirilmemesi ve yargılama halinde mahkumiyet dışında bir hüküm kurulsa dahi içeriğin çıkarılması kararının ayakta kalmaya devam etmesi, kişinin suçluluğunun kesinleşmiş bir mahkeme kararı bulunmamasına rağmen suçlu gibi muamele göreceği sebepleriyle, Anayasanın hak arama hürriyetini güvence altına alan madde 36/1 ile ‘suçsuzluk/masumiyet karinesini’ güvence altına alan madde 38/4 hükümlerine aykırı görerek iptal edilmiştir” dedi.
“Instagram’ın erişime engellenmesinde aynı maddenin iptal edilen ‘içerik çıkarma’ yetkisi değil ‘erişim engelleme’ yetkisi gündeme gelmiştir” diyen Altıparmak şöyle devam etti:
“Biz Anayasa Mahkemesinin daha önceki iki kararı ışığında erişim engelleme yetkisi açısından da Anayasa’ya aykırılığın mevcut olduğunu ileri sürdük. Gerçekten de BTK Başkanı, bir içeriğe ilişkin re’sen erişim engelleme kararı verdiğinde de bir yargı kararı olmaksızın kişinin suçluluğuna ilişkin bir mahkeme kararı olmamasına rağmen suçlu gibi muamele edilmesine sebebiyet vermektedir. Dahası AYM’nin 2017 yılında verdiği karar dikkate alındığında Instagramın kitlesel bir haberleşme aracı olduğuna ve yargı kararı olmaksızın idari bir kararla erişime kapatılması halinde Anayasa’nın 22. Maddesine aykırılık olduğuna şüphe bulunmamaktadır.
Bunun yanında açtığımız davada biz yürütmenin durdurulmasına da karar verilmesi gerektiğini ileri sürdük. Buradaki iddiamız da daha önce ikimizin de davacısı olduğu Twitter ve Youtube erişim engelleme kararlarındaki AYM saptamasıydı. AYM Twitter engellemesiyle ilgili şu saptamayı yapmıştı: “Ülkemizde milyonlarca kullanıcısı olan bir sosyal paylaşım sitesine erişimin engellenmesinin bu kişilerin demokratik toplumun temellerinden olan ifade özgürlüğünü sınırlayıcı etkisi dikkate alındığında, bu tür sınırlamaların hukuka uygunluğunun acilen denetlenmesi ve hukuka aykırılık tespiti halinde sınırlamanın hemen kaldırılması demokratik hukuk devleti ilkesinden kaynaklanan bir zorunluluktur. Söz konusu idari uygulamaya ilişkin yukarıda belirtilen yürütmeyi durdurma kararına rağmen başvurucuların ihlal iddiasına konu olan twitter.com isimli siteye erişimin halen mümkün olmadığı görülmektedir. Sosyal medyada belli olay ve olgulara ilişkin olarak paylaşılan haber ve düşüncelerin zamanın geçmesiyle güncelliğini yitirip etki ve değerini kaybedebileceği açıktır. Bu durumda yargı kararının yerine getirilerek siteye erişimin ne zaman sağlanacağı konusundaki belirsizliğin sürmesi karşısında ihlali ve olumsuz sonuçlarını ortadan kaldırmak bakımından etkili ve erişilebilir nitelikte bir koruma sağladığının söylenemeyeceği ve böylece başvurucuların idare mahkemesine başvurmalarının etkili bir yol olmadığı sonucuna ulaşılmıştır
Biz bu kararın verilmesinden 10 yıl sonra, sosyal medyanın öneminin çok daha fazla arttığını ileri sürerek Instagram’ın hızla erişime açılması için yürütmenin durdurulması kararı verilmesinin Anayasal bir zorunluluk olduğunu da ileri sürdük. Eğer bu karar verilmezse ayrıca Anayasa Mahkemesine bireysel başvuruda da bulunacağız.”
MLSA da dava açtı
MLSA Hukuk Birimi 3 Ağustos’ta BTK’nın Istagram’ı erişime engelleme kararınını mahkemeye taşıdı.
Kararın durdurulması ve iptalinin istediği dava hakkında 5 Ağustos’ta karar veren Ankara 18. İdare Mahkemesi BTK’ya karşı açılan diğer davalar ile MLSA’nın açtığı dava arasında konu bakımından bağlantı olduğunu söyledi.
Bölge İdare Mahkemesi’nin MLSA’nın açtığı davanın da arasında bulunduğu yedi davayı birleştirdikten sonra davayı yetkili mahkemeye göndereceği bildirildi. Yetkili mahkeme yürütmeyi durdurma talebi hakkında da karar verecek.
