31 yerel seçimlerinin önemli sonuçlarından biri İstanbul ve Ankara Büyükşehir Belediye Meclisleri’nde çoğunluğun CHP’ye geçmesi oldu. İstanbul’da meclis İBB Başkanı İmamoğlu ve 185 CHP’li meclis üyesi, 129 AK Partili meclis üyesi ve iki MHP’li meclis üyesinden oluştu. Ankara’da da Mansur Yavaş’la birlikte CHP 90, AK Parti 45, MHP 10, Büyük Birlik Partisi ve Yeniden Refah Partisi de birer meclis üyesi çıkardı.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan beş yıl önceki seçimlerden sonra meclis çoğunluklarının AK Parti’de olmasına işaret ederek İmamoğlu ve Yavaş’ın da aralarında olduğu CHP’li belediye başkanlarını “topal ördek” diye tanımlamıştı. Erdoğan “Çoğunluğu bizde. Bunlar neye dönmüş biliyor musun, bunlar topal ördek” demişti.
“Topal ördek” ABD’de başkanlık sisteminde kullanılan bir tanım. Yeni başkanın seçildiği kasım ayıyla devir teslimin yapıldığı ocak ayı arasındaki dönemde başkanlar “topal ördek” olarak tanımlanıyor, çünkü “siyasi anlamda etkisiz”ler.
Meclis çoğunluğu konusu son beş yılda özellikle İstanbul ve Ankara özelinde sıkça gündeme geldi. 31 Mart 2024’te artık CHP açısından Meclis çoğunluğu sorunu ortadan kalktı. Peki bu durumda neler değişecek?
Büyükşehir Belediye Meclisi’nin yetkileri neler?
Öncelikle Büyükşehir Belediye Meclisi’nin yetkilerine bakalım. İlçe belediye başkanları ve bazı ilçe meclis üyelerinden oluşan Büyükşehir Belediye Meclisi’nin yetkileri arasında büyükşehir bütçesinin kabulü, ilçe belediyelerinin bütçelerinin kabulü ve değiştirilmesi, ilçe belediye meclislerinden gelen imara ilişkin kararların incelenmesi ve değiştirilmesi, büyükşehir belediyesi örgüt birimlerinin kurulması, kaldırılması ve yapısının değiştirilmesi var.
Her ilçe belediye meclisi üye sayısının beşte biri kadar temsilciyi Büyükşehir Belediye Meclisi’ne gönderebiliyor. İlçelerden büyükşehir belediye meclisine gönderilecek üyeler ilçe belediye meclisine giriş sırasına göre belirleniyor.
İstanbul örneğinde meclis çoğunluğu tartışmaları
2019 seçimlerinden sonraki beş yılda CHP’liler birçok kez belediye meclislerinde engellendiklerinden yakındı. Özellikle İstanbul’da ulaşım ihaleleri ve halk ekmek gibi sosyal projeler tartışmaların odağındaydı.
Meclis çoğunluğuna sahip olan parti kurulan komisyonlarda da çoğunluğu elde ediyor. CHP’liler ulaşım yatırımlarında başkanlığın bütçeden talep ettiği borçlanmaların komisyonlarda indirime uğradığını söylüyordu.
Geçen dönemde Halk Ekmek büfelerinin sayısının 142 adet artırılması konusunda da medyaya yansıyan tartışmalar yaşandı. CHP projeyi Meclis oylamasıyla geçirmeye çalıştı. Meclisin AK Partili üyeleri ise projenin hukuk komisyonlarında incelenmesini istedi.
CHP, AK Parti çoğunluğunda olan komisyonlarda çeşitli dosyaların “2.5 seneye kadar” bekletildiğini de iddia ediyordu.
Ankara’da da yaşandı
Benzer tartışmalar çoğunluğun AK Parti’de olduğu CHP’li Ankara Büyükşehir Belediye Başkanlığı’nda da yaşandı.
Yetki tartışmalarının gündeme geldiği Ankara’da 2019 yılında Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın genelgesiyle yerel seçimden sonra belediye şirketlerine atama yetkisinin başkandan alınıp belediye meclislerine devredilmişti. Bu genelge Mansur Yavaş’ın başvurusu ile mahkeme kararıyla iptal ettirildi.
İBB ve ABB yönetimleri meclislerdeki tartışmaları sosyal medya kanallarından canlı yayınlamaya başladı.
Kreşler, halk ekmek büfeleri, imar planları… Artık reddedilmeyecek
İBB’de CHP’nin önceki dönem grup başkanvekili olan Tarık Balyalı 10Haber’e hangi projelerin engellendiğini şöyle anlattı:
“Finansman alanında çok ciddi engellerle karşılaşıyorduk. Kredi almaktan tutun, çeşitli satışlara karar vermek, sosyal konut tahsisi yapabilmek ya da haksız tashihleri belediyeye geri kazandırmak gibi adımları atamıyorduk. Gelir getiren unsurlarla ilgili kararların Meclis’ten geçmesi gecikiyordu. Yıllarca komisyonlarda bekleyen dosyalar vardı. Buralarda önemli bir nefes alma alanı doğuracak. Metro yatırımlarında çok ciddi problemler yaşıyorduk. Örneğin vagon almak istiyorsunuz, ama bunlar bile 8-9 ay bekletiliyordu. Bu şekilde hizmetler geciktiriliyordu. Aslınsa olması gereken olacak bundan sonra. Son üç yılda kreşlerle ilgili çok sayıda imar plan tadilatını gündeme getirdik, bunlar reddedilmişti. Artık reddedilmeyecek. Kreşler, halk ekmek büfelerin sayısının artırılması, sosyal konut tahsisleri keyfi olarak engelleniyordu. İBB’nin kullanacağı bazı arsalar AK Partili ilçelere tahsis edildi.”
Önceki dönem İstanbul Büyükşehir Belediye Meclisi’ndeki engellemelerden bazıları şöyle:
-Hafriyat alanlarının işletilmesinden elde edilecek gelirden ilçe belediyelerine kaynak aktarılması İBB Meclisi çoğunluğu ile kararlaştırıldı. İBB’nin geliri azaltıldı.
-Uyuşturucu ile Mücadele Komisyonu ve Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Komisyonu’nun kurulması İBB Meclisi’nde reddedildi.
-İBB’nin çocuklar için sürdürülebilir politikalar geliştirmek üzere Boğaziçi Üniversitesi ve Anne Çocuk Eğitim Vakfı (AÇEV) ile yapmak istediği işbirliği protokolü İBB Meclisi’nde reddedildi.
-Melen Barajı’ndaki çatlağın tespiti için araştırma komisyonu kurulması önergesi İBB Meclisi’nde reddedildi. Ayrıca İBB, Melen Barajı’yla ilgili sürece dahil edilmedi.
-İSKİ’nin arıtma tesisi ve altyapı için ihtiyaç duyduğu krediler Meclis’te reddedildi.
-İBB’nin mülkiyetinde bulunan bazı hizmet binaları ve mülkler İBB Meclisi’ndeki Cumhur İttifakı’nın oylarıyla AKP’li ilçe belediyelerine devredildi.
-“Yuvamız İstanbul” kreşleri ile ilgili imar değişikliği planları İBB Meclisi’nde ya reddedildi ya da komisyonda uzun süre bekletildi.
-İBB’nin kendi icraatları için kullanacağı arsaların AK Partili ilçelere tahsis edildi.
-Kendi dönemlerinde satılmak üzere hazırlanan arsalar yeşil alana çevrildi: “Başakşehir, Tuzla, Esenler, Kağıthane, Eyüpsultan, Şişli ve Beşiktaş’taki birçok parsel, İBB Meclisi’nde yeşil alan ilan edildi.”
-Önceki dönemde satılmak üzere yapılan konutların satışları reddedildi.
-Salgın döneminde başvuru sayısı 1 milyon 200 bini bulan ihtiyaç sahiplerine sosyal inceleme olmadan hızlıca sosyal yardım yapılması teklifi İBB Meclisi’nden geçmedi.
-Halk Ekmek büfelerinin sayısının artırılmasıyla ilgili teklif İBB Meclisi’nde uzun süre reddedildi, kamuoyu baskısı ile kabul edildi.
-İBB tarafından hazırlanan ve kentsel dönüşümün hızlanmasını sağlayacak çatı katları ile ilgili imar yönetmeliği İBB Meclisi’nde reddedildi.
-Şehir Tiyatroları yönetim ve oyuncu kadrosunda yapılmak istenen değişiklikler İBB Meclisi’nde reddedildi.
UKOME’de durum ne?
İstanbul’da taksi sayısının artırılması, ulaşım zamları gibi kararlar Ulaştırma Koordinasyon Merkezleri’nde (UKOME) alınıyor. UKOME’nin yapısı 19 Şubat 2020’de değiştirilerek İBB’nin çoğunluğu kamu bürokratlarına geçti. UKOME 17 kamu bürokratına karşılık 11 İBB temsilcisinden oluşuyor.
Her ne kadar CHP 2024 yerel seçimlerinde İstanbul’da İBB Meclisi çoğunluğuna ulaşmış olsa da UKOME’ye yerel yönetimlerden katılan temsilciler siyasi çoğunluğa göre değişmiyor. Yerel yönetim temsilcileri İBB Başkanı tarafından atanıyor. Bu nedenle önümüzdeki dönemde taksi ve toplu taşıma ücretleri gibi ulaşım ve altyapı ile ilgili son karar yine İBB’de değil, merkezi yönetimin belirlediği temsilcilerin çoğunlukta olduğu UKOME’de olacak.
