Bugün 8 Mart Dünya Emekçi Kadınlar Günü… Malum 8 Mart tarihi gelince söz kadınlara bırakılıyor. Ya o günün öncesi ve sonrası! Söz hemen geri alınıyor. Kadınların mücadelesi de 365 gün söz sözleme üzerine kurulu. Bunun için hayatın her alanında kadınlar kendilerine alan açmak için yıllardan beri uğraşıyor. Bu alanlardan biri de sinema.
Geçenlerde The Guardian’da bir haber vardı. Annenberg Inclusion Initiative‘in yaptığı bir araştırmaya dayanıyor haber. Yüksek hasılat yapan ilk 100 filme bakmışlar ve kadınların kamera önünde ve arkasında ne kadar görünür olduğunu tespit etmişler. 2023 raporu isyan ettirecek türden. Çünkü son 10 yılın en kötüsü çıkmış.
Bize de bu araştırma ilham verdi. Geçen yıl hem vizyona giren hem de dijital platformlarda gösterilen Türk filmlerini analiz edip sinemada kadının görünürlüğünü tespit edelim istedik.
‘Kar ve Ayı’ kadını odağına alan 2023’ün ender filmlerinden. Selcen Ergun’un (solda) yönettiği filmde Merve Dizdar başrolde oynuyordu.
140 filmden sadece 12 filmi kadınlar yönetti
2023’te 140 Türk filmi vizyona girdi. Peki bu 140 film düşünüldüğünde kadının sinemamızda görünürlüğü nasıl? Önce yönetmen hanesine baktık. Bu 140 filmin sadece 12’sinin kamera arkasında yönetmen olarak kadınları görüyoruz. Yani yönetmen kategorisinde tablo hiç de parlak değil. Yıllık üretilen filmlerin yüzde 10’u bile kadın yönetlenler tarafından çekilmiyor.
Peki sinemanın başka alanlarında durum nedir, mesela sanat yönetimi? Orada tablo biraz daha iyi. 24 filmin sanat yönetmenliğini kadınlar yapmış. Tablo görece iyi diyoruz ama oransal olarak bakılınca yüzde 17’ye tekabul ediyor. Sanat yönetiminden kurgu masasına geçince durum kötüleşiyor. 140 filmden sadece 8’inde kadın kurgucuların ismine rastlıyoruz. Yüzde 10’un bile altında.
Geçen yılki filmlerden sadece birinin görüntü yönetmeni kadındı
Kamera arkasında kadınların en çok yoğunlaştığı alan senaryo. 140 filmin 30’unda senarist olarak kadınların ismini görebiliyoruz. Bu da oran olarak yüzde 21’e denk düşüyor. Yani kadınların sinemada en görünür olduğu alanda bile durum hiç de parlak değil.
Kadınların kamera arkasında en az göründüğü alansa görüntü yönetmenliği. 140 filmden sadece birinde, hadi isim verelim ‘Aniden’de kadın görüntü yönetmeni var. Meryem Yavuz.
Melisa Önel’in yönettiği ‘Aniden’nin senaristleri, görüntü yönetmeni, sanat yönetmeni de kadın. Defne Kayalar’ın başrolde oynadığı film geçen yılın öne çıkan Türk filmleri arasındaydı.
140 filmin yüzde 7’si kadın hikayesi anlatıyor
Peki hikaye anlatımında kadına ne kadar alan açılıyor. 140 filmin sadece 10’u kadın hikayesine odaklanan yapımlar. Oran olarak söylersek vizyona giren Türk filmlerinin yüzde 7’sinde kadın hikayesi anlatıyor. Bu filmler de ‘Suna’, ‘Aniden’, ‘Kar ve Ayı’, ‘Roza’, ‘Alya’, ‘Aybüke: Öğretmen Oldum Ben’, ‘Düet’, ‘Demir Kadın: Neslican’, ‘Kadınlara Mansus’, ‘Kocamı Kim Öldürdü?’.
Dijital platformlardaki 25 filmden sadece biri kadın yönetmene ait
Vizyona giren filmlerde durum böyle, peki dijital platformlarda tablo nasıl? 2023’te 25 Türk filmi dijital platformlarda gösterildi. Bu filmlerden sadece ‘Ayna Ayna’nın yönetmeni kadındı, Belmin Söylemez. Neyse ki kadını odağına alan filmler ‘Ayna Ayna’ ile sınırlı değildi. İki film daha vardı: ‘Bihter’ ve ‘Merve Kült’. Yani dijital platformlarda gösterilen Türk filmlerinde durum daha vahim.
Türkiye nüfusunun yüzde 49.9’unu kadınlar oluşturuyor. Sinemadaki tabloyu düşününce halimizin içler acısı olduğu ortada.
