Oğlunun vefatının ardından torunu Mica’yı yanına alıp doğup büyüdüğü ve 2. Dünya Savaşı sırasında ayrılmak zorunda olduğu topraklara, Varşova’ya kendilerine ait bir mülkü geri almak amacıyla giden yaşlı Regina Segal, nihayetinde burada geride bıraktığı sırrıyla da yüzleşmek durumunda kalır.
İsrail’den gelen bu yaşlı kadınla torunu Polonya topraklarına ayak bastıklarında ayrı takılırlar ama amaç aynı hedeftir; hakları olan yapının mülkiyetine yeniden sahip olmak.
Bu esnada uçak yolculuğundan itibaren kendilerine musallat olan ve çok iyi bildiği Varşova’da mihmandarlık yapmak isteyen, son derece yapışkan bir kişiliği sahip Yagodnik her seferinde bir köşeden çıkarak şehirdeki turlarına dahil olmak için çabalar. Derken Mica onu atlatmak isterken tanıştığı yerel rehber Tomasz’la ilişkisini ilerletir.
Yahudi turistleri Varşova’nın acılı tarihinden ayakta kalan izlerde dolaştıran bu genç adam aslında çizgi roman sanatçısı olma hedefiyle köyünden kalkıp başkente gelmiştir. Etkilendiği Mica’nın da birkaç portresini çizmiştir bile. Öte yandan gezinin süresi bellidir ve hem Regina hem de torunu aradıkları mülkün akıbetini ve kendilerinin bu konuda neler yapabileceklerini netleştirmek adına adımlarını sıklaştırırlar…
‘Mülk’ün yazar ve çizeri Rutu Modan.
Öncü bir çizer…
Rutu Modan, İsrail doğumlu bir çizgi roman sanatçısı. Kudüs’teki Bezalel Sanat ve Tasarımı Akademisi’nden mezun olduktan sonra ülkenin önde gelen günlük gazeteleri için düzenli olarak çizen Modan, bir süre de MAD dergisinin İsrail versiyonu için çalıştı, ardından alternatif çizgi roman sanatçılarının seslerini daha çok duyurabilmeyi hedefleyen Actus Tragicus’un iki kurucusundan biri oldu.
Tanınmış yazar Etgar Keret’le birlikte kimi işlere imza atarken illüstrasyonları The New York Times, New Yorker ve Le Monde’da yayımlandı. Yukarıda konusunu özetlediğim ‘Mülk’ (‘The Property’) ise Modan’ın ikinci uzun metraj grafik romanı.
Babaannesiyle birlikte yola çıkan ama aralarındaki çatlaklar uçak yolculuğunun başlamasıyla birlikte yüzeye vuran Mica’nın öyküsünü anlatan bu yapıt, metin bazında başarılı karakter tahlillerine sahip. Yaşlı Regina geçmişinin sisli parçalarından edindiği tecrübelerle Polonyalılara güvenmiyor ve bu konudaki tavrını Varşova serüvenlerinin her anında göstermeye çalışıyor.
Öte yandan telefon rehberi üzerinden arayışları ‘Mülk’ü polisiye sularına çekiyor ve babaannenin sırrına okur olarak yavaş yavaş vâkıf oluyoruz; zaman ‘Wistula Nehri, Mayıs 1939’a atlıyor ve bir sandalın üzerinde aşklarının son demlerini yaşadıklarını bilmeden kürek çeken iki gence rastlıyoruz. Bu kadrajlarda karşımıza çıkan genç kız ve delikanlı, şimdiki zamanda izi sürülen mülkün ve de zamana yenik düşmeden sırrını koruyan bir ilişkinin de kökleri bir anlamda…
Hergé’in üslubunu hatırlatan desenler…
Rutu Modan uzantıları 2. Dünya Savaşı’nda gezinen, öte yandan Yahudilerin mallarına ve de hayatlarına ipotek koyan Nazilerin sekteye uğrattığı bir aşk hikâyesinin gölgesinde filizlenen yapıtı ‘Mülk’ü okuruna, aynı zamanda tarihsel bir arka plan eşliğinde sunuyor. Grafik romanın desenleri ise bu kitap hakkında yazan birçok kişinin de belirttiği üzere Belçika ekolüne, özellikle de Tenten’in yaratıcısı Hergé’in üslubuna yakın duruyor; yer yer karikatürize ama karakterin ruh durumunu, tepkilerini tüm içtenliğiyle yansıtan, sempatik çizgiler…
Modan’ın yapıtında altını çizdiği bir başka nokta ise ‘soykırım’ın artık günümüzde turizm endüstrisinin önemli ayaklarından birine dönüştüğünü hatırlatması. Kimi yan karakterlerin (Varşova uçağında, öğrencileri geziye götüren öğretmen ya da ‘Yahudi Hatırasını Yaşatma Derneği’ temsilcisi kadın vs.) dillendirdiği gibi ifadeler bu meselenin altını güçlü bir vurguyla çiziyor. Yaratıcısının eserini ortaya çıkarırken kimi eski fotoğraflardan da yararlandığını hatırlatalım…
Yitirilen mal, mülk ve sevdalar üzerine…
Orijinali 2013’te basılan, Türkiye’de ise Baobab Yayınları tarafından Kasım 2021’de, Doğan Şima’nın çevirisiyle okurla buluşturulan ‘Mülk’, hüzünlü tonuyla birlikte kendini özgü mizahını sahaya süren, acılı bir tarihi zekice bakışlar eşliğinde şimdiki zamana taşıyan bir yapıt olmuş. Yıllar yıllar önce yitirilen mal, mülk ve sevdaların öyküsünü anlatan bu grafik romanı okuyunuz ve de koleksiyonunuza katınız derim…
Son olarak Elçin Yahşi’nin Rutu Modan’la ‘Mülk’den yola çıkarak yaptığı ve 18 Şubat 2022 tarihli Gazete Oksijen’de yayımlanan söyleşisini de meraklısı için tavsiye ederim.
